Infrastrukturë

Vërshimet ende e zënë Kosovën në befasi

Published

7 months ago

September 21, 2023

Ndryshimi klimatik, degradimi i shtretërve të lumenjve e betonizimi rrezikojnë komunat e papërgatitura.

Në Kosovë dhe më gjerë në Ballkanin Perëndimor, lajmet për vërshime janë bërë tashmë të zakonshme, sidomos gjatë fillimit të vitit dhe muajve të verës.

Ende pa mbaruar viti, qytetet e Kosovës janë vërshuar dy herë. Në janar 2023, qytetet e Skenderajt, Mitrovicës, Podujevës, Istogut e Klinës patën dëme të konsiderueshme materiale. Vetëm në Skenderaj, dëmet nga vërshimet u vlerësuan afër 12 milionë euro teksa u dëmtuan 300 shtëpi banimi.

Pas disa muajsh, në qershor, u vërshuan sërish disa qytete, ndër të cilat Peja e pësoi më së rëndi. Një grua dhe djali i saj 5-vjeçar humbën jetën pasi oborri i shtëpisë në lagjen “Asllan Qeshme” iu vërshua me vrull. Trupi i gruas u gjet pas disa orësh kërkimi, larg oborrit shtëpisë, nga ku e kishte bartur rrjedha e ujit.

Vërshimet, që s’janë të panatyrshme, janë shpeshtuar për shkak të ndryshimeve klimatike. Që nga viti 1981, temperaturat mesatare globale janë rritur për 0.18 gradë për çdo dekadë. Sot, toka është 1.2 gradë më e nxehtë në krahasim me epokën para-industriale. Ndryshimi i temperaturave ka çrregulluar ekosistemin duke shpeshtuar motin ekstrem si duke rritur thatësirat dhe sasinë e reshjeve. Shpeshtimi i vërshimeve si pasojë e ndryshimeve klimatike përmendet edhe në Planin e Veprimit të Strategjisë për Ndryshime Klimatike 2019-2021 të hartuar nga qeveria e Kosovës. Plani i Veprimit thotë se ndryshimet klimatike tashmë vihen re në Kosovë.

Ndryshimi klimatik e ka vështirësuar edhe parashikimin e katastrofave natyrore. Për shembull, në hidrologji, shkencë që merret me ciklin e ujërave, njihen periudhat përsëritëse që llogarisin se sa shpesh mund të ndodhin vërshimet e njëjta në vendin e njëjtë. Sipas studimeve në këtë fushë, vërshimet e njëjta mund të ndodhin prej pas 10 deri 1,000 vitesh. Në Kosovë, vërshimet e janarit të vitit 2021, u vlerësuan të njëjta me ato të vitit 1979 — pra u përsëritën pas 42 vitesh. Por, pakkush mund ta parashikonte përsëritjen e vërshimeve të njëjta pas dy vitesh, siç ndodhi me vërshimet e këtij viti.

Në Kosovë, faktor rreziku për vërshime nuk janë vetëm ndryshimet klimatike. Rrezikshmërinë e shtojnë degradimi i vazhdueshëm i shtretërve të lumenjve dhe infrastruktura e dobët, si pasojë e betonizimit të hapësirave të gjelbërta dhe ndërtimit në pellgje lumore.

Ekzistojnë disa adresa institucionale, në nivel qendror e lokal për vërshime. Përgjegjësia për t’i parashikuar, ngritur alarmin dhe menaxhuar vërshimet bie te dy institucione në nivel vendi — Instituti Hidrometeologjik i Kosovë (IHMK) dhe Agjencia e Menaxhimit të Emergjencave (AME).

Ndërkohë, për ta ditur nivelin e rrezikshmërisë në nivel vendi, Autoritetit Rajonal i Pellgjeve Lumore, brenda Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPHI), ka përgjegjësinë t’i hartojë Hartat e Rrezikshmërisë dhe Rrezikut nga Vërshimet për pellgjet lumore të Kosovës. Por, asnjëra s’është gati.

Harta e fundit, ajo e vlerësimit paraprak të rrezikut nga vërshimet, që është hartuar nga ministria daton në vitin 2021 dhe paraqet vlerësimin të rrezikut nga vërshimet për të gjitha pellgjet lumore. Ndërkohë, ajo e Rrezikshmërisë dhe Rrezikut nga Vërshimet, sipas MMPHI, është në proces dhe mund të përfundohet deri në fund të vitit. Kjo hartë pritet të mbledhë të dhënat ndër vite nga të gjitha institucionet relevante dhe do të paraqesë qartë se cili rajon rrezikon të vërshohet nëse ka reshje të shumta.

Pas vërshimeve në Pejë, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka premtuar një strategji të re për t’iu kundërpërgjigjur ndryshimeve klimatike — e fundit kap periudhën 2019 – 2021. Kurti, në mbledhjen e qeverisë pas vërshimeve, tha se duhen 1.3 miliardë euro investime në infrastrukturë që të përshtatemi me ndryshimet klimatike.

Por përpara të gjitha institucioneve qendrore, përgjegjësia fillimisht i bie secilës komunë për t’i përgatitur dokumentet të cilat i parasheh Ligji për Mbrojtje nga Fatkeqësitë Natyrore dhe Fatkeqësitë tjera, të cilat duhet ta ofrojnë vlerësimin e rrezikut dhe planet e reagimit emergjent dhe t’i realizojnë ato.

Megjithëse institucionet përgjegjëse janë të qarta, vërshimet e papritura në janar dhe në qershor të këtij viti treguan se ato nuk janë në krye të detyrës.

Imazhi i ballinës: Sefer Aliqkaj

Përmbajtja e këtij artikulli të shkruar nga gazetari Uran Haxha është përgjegjësi vetëm e K2.0./Media Ndërtimi

Infrastrukturë

Këto janë dhjetë qytetet më të mira për këmbësorët

Published

3 hours ago

May 2, 2024

Ndertimi Media

Me 1,475 miliardë automjete në botë dhe rreth 8,1 miliardë njerëz, ka afërsisht 182 makina për çdo 1000 njerëz.

Kjo do të thotë, se ka një pjesë të konsiderueshme të njerëzve në botë, që nuk mund të ngasin ose nuk kanë makinë.

Nëse jeni një nga ata njerëz, ose thjesht preferoni të lëvizni në një qytet në këmbë, në vend që të qëndroni pas timonit, atëherë lexoni më tej.

Sigurisht, shumë qytete në mbarë botën, mburren me sisteme shumë eficiente të transportit publik, por nëse jeni në gjendje, mënyra më e mirë për të vizituar një vend, është duke ecur.

Europa mbizotëron të gjithë kontinentet e tjera në këtë listë. Tokio është i vetmja qytet jo-europiane, në vendin e gjashtë. Por, duke qenë se kryeqyteti japonez, ka 264 rrugë për të ecur, sigurisht që ka fituar vendin e tij.

Mynih
2. Milano
3. Varshavë
4. Helsinki
5. Parisi
6. Tokio
7. Madrid
8. Oslo
9. Kopenhagen
10. Amsterdam janë qytetet më të mira për këmbësorët./Media Ndërtimi

Infrastrukturë

Vihet gurthemeli i Klinikave të Hemato-onkologjisë dhe Nefrologjisë

Published

3 hours ago

May 2, 2024

Ndertimi Media

Gurthemeli për ndërtimin e objektit për Klinikën e Hemato-onkologjisë dhe Klinikën e Nefrologjisë u vendos sot (02.05.2024) nga Ministri i Shëndetësisë, Arben Vitia dhe Drejtori i SHSKUK-së, Elvir Azizi.

Ky objekt mbi 3 mijë e 700 metra katrorë do të kushtojë rreth 4.3 milionë euro dhe sipas ministrit do të plotësojë standardet moderne e do të mundësojë ofrimin e shërbimeve të reja.

“Do të plotësojë shumë standarde moderne, të cilat tani për shkaqe të infrastrukturës së vjetër dhe të dëmtuar, klinikat përkundër angazhimit dhe përkushtimit maksimal nuk kanë mundur të jepen një pjesë e shërbimeve” – tha ai.

Vitia tha se faza e implementimit të këtij projekti është 3 vjet.

1 mijë e 100 metra të kësaj hapësire, sipas Vitisë do të jenë për pjesën diagnostike të klinikave.

Mbi 3 mijë e 700 metra katrorë, ku rreth 1 mijë e 100 metra katrorë do të jenë për pjesën diagnostike.

“1 mijë e 100 metra katrorë, dyfishim të kapaciteteve për Nefrologji dhe diku rreth 1 mijë e 600 metra katrorë për hemato-onkologjinë” – shtoi ai.

Objekti i ri, siç tha minsitri përveç se do të ofrojë shërbime të jashtëzakonshme do të krijojë edhe kushte shumë më të mira pune për profesionistët shëndetësorë.

Hemato-onkologjia merret me kanceret e gjakut dhe të indeve gjakformuese, përfshirë leukeminë. Ndërsa, Nefrologjia është degë e mjekësisë e cila diagnostikon dhe trajton sëmundjet e lidhura me veshkat.

I pyetur nga KALLXO.com për vazhdimin e ndërtimit të objektit për Klinikën Emergjente, i cili mbeti në gjysmë, Vitia tha se Organi Shqyrtues i Prokurimit ka dhënë dritën e gjelbër dhe se sivjet do të vazhdojë puna për këtë objekt.

“Më në fund është zgjidhur nyja që ka zgjatur nga viti 2015-2016 në mos gaboj. Tani ka ardhë nga OSHP vlerësimi se krejt mund të vazhdojmë dhe po pritet nënshkrimi i kontratës për të filluar punën” – tha Vitia.

Pas ndërtimit të Emergjencës së re, udhëheqësi i shëndetësisë tha se Kosova do të ketë një nga qendrat emergjente më moderne në rajon.

Për këtë projekt ishin nisur hetime edhe nga Prokuroria./Media Ndërtimi

Infrastrukturë

Shtëpia-muze që ruan dhimbjet e viktimave të masakrës së Poklekut

Published

4 hours ago

May 2, 2024

Ndertimi Media

Këpucë, pantallona, xhemperë, xhaketa, libra, fletore e sende të tjera qëndrojnë si dëshmi të krimeve të luftës në shtëpinë-muze në fshatin Poklek të Drenasit.

Ato u takojnë disa prej 53 civilëve shqiptarë, kryesisht fëmijë, gra dhe të moshuar që u vranë dhe më pas u dogjën nga forcat policore serbe më 17 prill të vitit 1999.

Shtëpia u shndërrua në muze të kujtesës së krimeve ndaj popullatës civile nëpërmjet një intervenimi të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit.

Por, dyert e këtij objekti shumicën e kohës mbesin të mbyllura në mungesë të një ciceroni që vizitorëve do t’ua rrëfente këtë ngjarje tragjike.

Në këtë shtëpi, më 17 prill të vitit 1999 u vranë 24 fëmijë të moshës nga 6-muajsh e deri në 14 vjeç.

Atë ditë u vranë bashkëshortja dhe katër fëmijët e Fadil Muqollit.

Vajza, Shehidja, ishte 14 vjeçe, ndërsa djemtë: Naseri 12 vjeç, Ylberi 10 vjeç dhe Egzoni 4 vjeç.

“Është shumë e vështirë për t’u futur aty. Për ne, familjarët, është shumë e rëndë ta vizitojmë atë vend e lëre më ta mirëmbajmë”, shprehet Muqolli.

Si për shumë vrasje e masakra të tjera në mbarë Kosovën, as për Poklekun nuk pati dënime.

Disa familjarë, përfshirë Fadilin, shpresojnë se ndonjëherë do të ketë drejtësi dhe të dënohen personat që kryen vrasjet, por shumë të tjerë e kanë humbur shpresën.

Sipas të dhënave të publikuara nga Fondi për të Drejtën Humanitare, gjatë luftës në Kosovë, më 1998-1999, janë vrarë mbi 13.500 persona – 76 për qind e të cilëve besohet se kanë qenë civilë.

Për më shumë se 1.600 persona të zhdukur në luftë vazhdon kërkimi./Media Ndërtimi