Connect with us

Arkitekturë

Rama: Hapësirat e degraduara na thajnë e shtjerrin çdo ditë në qytetet e Kosovës

Published

on

UranHaxha

Kosovarët shpesh janë krenuar para londinezëve dhe qytetarëve tjerë të Britanisë së Madhe me një njeri të tyrin që jeton dhe vepron në Londër. Ai është Përparim Rama. Arkitekt i njohur sikur atje, ashtu edhe në Kosovë. Ai është larguar në vitet e ’90-ta nga Prishtina për t’u kthyer vetëm për qëndrim të shkurtë, por jo përgjithmonë. Për këtë kishte ndikuar edhe viti 1999. Ai u bë shumë i njohur kur fitoi Çmimin e Parë në Botë në kategorinë e enterierit për bar, me projektin “Hamam Jazz Bar” në Prishtinë.

Në një intervistë ekskluzive për Ndertimi.info, Rama tregon se si është lidhur me arkitekturën dhe si e mban mend Prishtinën e ditëve të tij. Mirëpo, Rama nuk ka mundur të mos kritikojë se ligji nuk është zbatuar në shumë sfera në Kosovë, posaçërisht Ligjit për Ndërtim. Këto ligje, sipas tij, duhet që së paku njëherë në dhjetë vjet të rishqyrtohen.

Një qytet mundet që të të lodh, por mundet edhe të stimulojë. Por, Përparim Rama thotë se “jetët tona të tëra nëpër qytetet e Kosovës duke u ballafaquar me hapësira të degraduara, na thajnë e shtjerrin çdo ditë”.

Më poshtë gjeni pjesën e parë të intervistës me Përparim Ramën:

Kush ishte shkaku që Përparimi dhe arkitektura të bashkohen për të vazhduar pa mbarim?

Arkitektura është platformë sinergjetike që bie së bashku Artin dhe Shkencën. Arti dhe Shkenca janë dy pasionet që ndërlidhën në mënyrë elokuente me njëra-tjetrën, apo më mirë të them janë njëra-tjetra, varësisht se si i shikon/shijon/ndjen ato. Jam rritur me to.

Arti dhe Shkenca të konvertuara nëpër forma arkitektonike krijojnë sensualitet multidimensional për njeriun.

Dashuria për njerëzimin dhe pasioni për krijimin e ambienteve të cilat lartësojnë ndjeshmëritë pozitive dhe ndikojnë pozitivisht në lumturinë e njeriut më bashkojnë me Arkitekturë dhe stimulimi kryesor për të vazhduar bashkimin me arkitekturën pa mbarim është mundësia që ajo më jep për të krijuar një buzëqeshje ekstra në fytyrën e njerëzve, e cila shpërndahet pa kufi në të tjerët.

Jeni larguar herët nga Kosova për në Angli. Si e mbani mend Prishtinën e fëmijërisë tënde dhe ndërtimet e atëhershme, e më pas si e gjetët kur u kthyet nga Anglia për herë të parë?

Kam qenë 16 vjeçar në vitin 1992. Prishtina më kujtohet si një qytet i zymtë. Xhamat e thyem nëpër hyrje të ndërtesave. Parqet me baltë. Fushat sportive jo funksionale. Pluhur i madh gjatë verës, baltë shumë gjatë vjeshtës, dimrit e pranverës. Kurrizi, aty ku kalonim kohë, kishte ndjenjën e një tuneli, me xhama që dukej se në çdo moment të bijnë në kokë nga tavanet. Parqet pa lule, fontana pa ujë. Fushat e tenisit, futbollit e basketbollit pa rrjeta, hyrjet e ndërtesave pa drita. Vendet që duhet të ishin të gjelbëruara, pa gjelbërim.

Ndoshta edhe psiqikisht ndjenja e pasigurisë ka bërë që ndjenja e zymtë të shumëfishohej.

Pasi u ktheva nga Londra në vitin 1999, e gjeta Prishtinën e njëjtë në aspektin arkitektonik, mirëpo isha ndër një eufori marramendëse pozitive si rezultat i ndjenjës së çlirimit. Një kohë edhe pothuajse pata humbur shpresën që ndonjëherë do të kthehem në vendlindje.

Sot ndërtohet gjithandej Prishtinës dhe Kosovës. Si i shihni këto ndërtime nga këndi profesional? Çka ju mungon dhe çka duhej të bëhej ndryshe?

Ligji është një aspekt fondamental i cili ose nuk ekziston ose nuk implementohet nëpër shumë sfera dhe pjesë të Kosovës, e posaçërisht Ligji i Ndërtimit.

Çdo herë e sidomos në fazat e tranzicionit nëpër të cilat Kosova është duke kaluar, ligji duhet të krijohet dhe zbatohet, në mënyrë që struktura ligjore e krijuar të ketë mundësi t’i përballojë zhvillimeve që po ndodhin dhe do të ndodhin në të ardhmen.

Ligjet duhet po ashtu të rishqyrtohen së paku çdo dekadë, në mënyrë që t’i përcjellin zhvillimet sociale si dhe teknologjike. Teknologjia është duke avancuar me një shpejtësi shumë më të madhe se sa mund të shpresojmë ndonjëherë për planifikimet urbane. Mënyra se si jeta dhe puna zhvillohen sot kanë një ndryshim të madh në krahasim me dekadat e mëparshme. Prandaj është me rëndësi të madhe që organet të cilat kanë përgjegjësinë për mundësimin e krijimit dhe implementimit të ligjit, të kenë njohuri rreth këtyre zhvillimeve dhe ndryshimeve sociale e teknologjike, t’i shfrytëzojnë dhe t’u ndihmojnë atyre.

Hapësirat urbano-arkitektonike duhet të kenë mundësinë që t’i adaptohen zhvillimeve të reja teknologjike dhe impaktit që kanë ato në shoqëri.

Masterplanet dhe planet rregulative urbane duhet të ndërlidhen me platformat për zhvillime ekonomike. Duhet të ketë një kuptim më të thellë socio-ekonomik dhe financiar, në mënyrë që edhe nga aspekti Urban e Arkitektonik të kemi sinergji të plotë me njëra-tjetrën.

Hapësirat publike e urbane janë ato të cilat neglizhohen më së shumti, apo më mirë të them ende nuk e kuptojmë se çfarë impakti kanë ato në mirëqenien tonë psiqike dhe për këtë arsye i anashkalojmë.

Një qytet, një hapësirë urbane, mundet të të lodh e dërrmojë, apo mundet të të stimulojë dhe japë energji, krejt kjo varet se si është e trajtuar. Ne kalojmë jetët tona të tëra nëpër qytetet e Kosovës duke u ballafaquar me hapësira të degraduara, të cilat na thajnë e shtjerrin për çdo ditë. Duhet patjetër t’u japim përparësi transformimit të hapësirës publike në hapësirë energji dhënëse e jo energji marrëse. Tashmë besoj se kemi kuadro që kuptojnë dhe mund të merren në mënyrë aktive ne transformimin e qyteteve tona në hapësira publike stimuluese energji dhënëse.

Mendoj që arkitektët të kenë mundësi vendimmarrje në përcaktimin e vizionit për të ardhmen. Mendoj se mungon një “Think Tank” vizionar. Duhet të jemi shumë më shumë kritikë të tashmes dhe vizionar të së ardhmes.

Duhet të kemi një platformë e cila na lejon paraqitjen dhe realizimin e vizioneve ndaras nga partitë politike që vijnë e shkojnë.

Kush është dashur të vë standard dhe mos të shtyhet vendi në këtë pikë të ndërtimeve?

Standardet vijnë nga shteti dhe organet shtetërore. E këto përbehen nga njerëz të cilët i kemi zgjedhur ne, qytetarët e shtetit të Kosovës. Fajet, për fat te keq i kemi ne, të gjithë, si shoqëri. Nuk kemi mundur që të përzgjedhim njerëzit e duhur, e po ashtu as nuk kemi mundur tu kundërvihemi njerëzve të korruptuar, të cilët në mangësi të ligjit ose të implementimit të tij e kanë shtyrë vendin në këtë pikë ku jemi sot.

Për fat të keq nuk jemi zgjuar më parë. Çrregullimet urbano-arkitektonike nuk kanë pasë impakt të përnjëhershëm në secilin nga ne. Tash që impakti pothuajse vrëhet, shijohet e kuptohet nga shumica vetëm se kanë filluar të shihen lëvizje shumë më pozitive në zhvillim e sipër.

Ne tash i votojmë ata që mendojmë se dinë dhe duan të mirën e vendit. Ne tash besojmë se të korruptuarit duhet të gjykohen. Ne tash kuptojmë se impakti i kaosit e dëmton të gjithë shoqërinë dhe dal-ngadalë shpresoj se po zgjohemi nga traumat e këtyre 17 viteve të fundit.

Jam optimist nga natyra dhe mendoj që kemi mundësi të mësojme shumë prej çka ka ndodhur deri më tash, në mënyre që mos të lëjmë të përsëritet më. Po ashtu mendoj se me siguri në kaosin urban kanë ndodhur edhe gjera pozitive të cilat duhet t’i zbulojmë, analizojmë dhe kuptojmë impaktin e tyre pozitiv. Gjithmonë e marr si shembull coffee baret nëpër Prishtinë, të cilat krijojnë një atmosferë , një “buzz’ pozitiv dhe mundësojnë takimin dhe shkëmbimin e ideve të ndryshme të shoqërisë sonë. Pra, jo gjithçka është negative dhe kemi tash mundësi që edhe gjërat tjera t’i shndërrojmë në pozitivitet.

Votoni të pakorruptuarit, mbani përgjegjës ata që kanë keqpërdorur e keqtrajtuar pozitat e tyre. Punësoni të edukuarit dhe të diturit. Përmbahuni ligjit. Të jemi të gjithë të barabartë përball ligjit. Me siguri se gjërat do të ndryshojnë për të mirë shumë shpejt.

Vazhdon nesër…

Click to comment

You must be logged in to post a comment Login

Leave a Reply

Arkitekturë

Çfarë fshihet nën strukturat komplekse sipas arkitektit japonez Sou Fujimoto

Published

on

Në fillim të kohës, arkitektura ishte projektuar në bazë të nevojave njerëzore. Megjithatë, me rritjen dhe evolucionin e vazhdueshëm të botës, ndërtesat filluan të projektohen duke marrë parasysh kulturën dhe sjelljen njerëzore. Kjo është arsyeja pse ju shihni stile të ndryshme arkitekturore në vende dhe rajone të ndryshme. Nëse udhëtojmë 100,000 vjet më parë, arkitektura ishte popullore, duke përdorur materialet lokale dhe burimet e disponueshme për të krijuar strehimore. Shpejt përpara sot, dhe koncepti i arkitekturës popullore mbetet i fortë. Arkitektët si Sou Fujimoto besojnë fuqimisht në ndikimin e sjelljes njerëzore në arkitekturë, duke formuar të gjitha planet e tij rreth këtij koncepti themelor.

Sou Fujimoto u rrit në një ishull të quajtur Hokkaido në Japoninë e Veriut, ku ai ishte i rrethuar nga natyra dhe pyjet gjatë gjithë kohës. Interesi i tij për sjelljen njerëzore në lidhje me botën natyrore rritej dita-ditës dhe e frymëzoi atë të bëhej arkitekti i famshëm që është sot. Që në fëmijëri, ai ishte mahnitur nga shpellat dhe pyjet dhe ideja se funksionet e këtyre hapësirave përcaktoheshin dhe përcaktoheshin në bazë të sjelljes njerëzore. Për të, pyjet ishin më shumë se vetëm pemë; ato ishin të ngjashme me strukturat, duke mbrojtur njerëzit, njësoj si shpellat që shërbenin si strehë për njerëzit në të kaluarën. Fujimoto besonte në diversitetin dhe faktin se njerëzit duhet të formësojnë përvojën e tyre në çdo vend; ky besim e bëri atë ta shikonte arkitekturën nga një këndvështrim më i ndjeshëm dhe më respektues, duke imagjinuar ndjenjat e tij të lirisë kur u rrit mes pyjeve si fëmijë, dhe të rrënjoste të njëjtën ndjenjë të saktë tek përdoruesit e çdo hapësire të ndërtuar.

Fujimoto u frymëzua nga kontrasti midis Hokkaidos, ku u rrit, dhe Tokios, ku përfundoi studimet e tij arkitektonike. Në Tokio, rrugët e vogla të rrethuara me elementë artificialë dhe kabllo i kujtonin atij si një fëmijë që ecte nëpër gjethe, degë dhe pyje. Për Fujimoto, ishte i njëjti koncept, vetëm me kontekst të ndryshëm; Që nga ai moment e tutje, ai filloi të bënte ndryshime në botë me dizajnet e tij të bazuara në një koncept që ai doli – Ardhmëria primitive.

Koncepti Primitive Future bazohet në arritjen e arkitekturës ideale duke përdorur tre strategji kryesore: gradim, marrëdhënie dhe eksperimentale/aksidentale. Gradimi përfaqëson mundësitë dhe sfidat që ndodhin në jetën reale dhe përshtatjen me ato ndryshime në përputhje me rrethanat. Marrëdhëniet përfaqësojnë funksionalitetin në arkitekturë dhe se si çdo hapësirë ka një kuptim të ndryshëm në vende ose shoqëri të ndryshme. Është aftësia për të krijuar diçka të ndryshueshme dhe të adaptueshme për sjelljen njerëzore në lidhje me mjedisin përreth.

Së fundi, Fujimoto besonte se arkitektura duhet të jetë eksperimentale dhe aksidentale, duke i lejuar përdoruesit e një ndërtese të ndërveprojnë me hapësirat brenda në një mënyrë intuitive. Njerëzit krijojnë marrëdhënie me njerëzit e tjerë dhe në të njëjtën kohë me mjediset e tyre, besonte ai. Ai donte që njerëzit të ndërtonin marrëdhëniet e tyre me hapësirën në të cilën ndodhen; ky besim i ka rrënjët që në fëmijërinë e tij në pyjet e Japonisë së Veriut, duke krijuar jetën që ai imagjinonte dhe duke e përjetuar atë në mënyrën e tij. Në thelb, “E ardhmja primitive” inkurajon arkitektët të dizajnojnë hapësira që janë jo vetëm funksionale, por edhe të adaptueshme, spontane dhe të ndryshme, duke reflektuar natyrën në zhvillim të zakoneve njerëzore dhe ndërveprimeve me mjedisin e tyre.

Sou Fujimoto u diplomua në Fakultetin e Inxhinierisë, Universiteti i Tokios, në 1994 dhe hapi firmën e tij të arkitekturës në 2000 – Sou Fujimoto Architects. Me hapjen e firmës së tij, ai fitoi Çmimin e Rishikimit Arkitekturor për arkitektë në zhvillim për tre vjet radhazi, gjë që e bëri atë të fitonte njohje në mbarë botën. Më vonë, në vitin 2007, ai u bë pedagog në Universitetin e Kiotos, ku filloi të ndante njohuritë dhe këndvështrimin e tij mbi arkitekturën dhe sjelljen njerëzore me botën.

Continue Reading

Arkitekturë

Arkitektura përmes syve të francezes Odile Decq

Published

on

Në një botë stereotipike ku meshkujt janë më dominues, veçanërisht në vendin e punës, është bukur të shohësh arkitekte të njohura femra që lulëzojnë përmes punës së tyre shembullore, duke shfaqur forcën në krijimin e dizajneve dhe strukturave të jashtëzakonshme.

Pavarësisht seksizmit dhe diskriminimit, qoftë në mospërputhje në paga apo trajtim, gratë kanë vazhduar të kenë sukses, duke dëshmuar aftësitë e tyre.

Arkitekte femra të suksesshme si Odile Decq, e cila u përball me seksizmin gjatë studimeve të saj arkitektonike, hapi firmën e saj, duke sfiduar stereotipet dhe duke demonstruar se arkitektura mund të lulëzojë si një fushë e drejtuar nga femrat.

“Duhet ta përshtatni marrjen e rrezikut me klientin, por gjithmonë duhet ta çoni atë më tej sesa e imagjinonin. Kufijtë e klientit janë ato të imagjinatës së tij ose të saj, ndërsa roli i arkitektit zgjeron fushën e mundësive dhe për këtë arsye ju duhet ta edukoni klientin në mënyrë që ta çoni më tej. Është njësoj si me mësimdhënien, kur i bën studentët të shohin se ata mund të shkojnë shumë më tej nga sa mendonin se ishin të aftë. Dhe ky është një gëzim i madh! Gjithçka në jetë është e tillë – të zbulosh se asgjë nuk është e pamundur.”, thotë arkitektja dhe urbanistja franceze, Odile Decq në revistën Pin-Up.

Odile Decq është një arkitekte dhe urbaniste franceze e lindur në vitin 1955. Ajo ka studiuar Arkitekturë në École nationale supérieure d’architecture de Paris-La Villette dhe gjithashtu Urbanizëm dhe Planifikim në Institut d’Études Politiques de Paris (Science Po). Menjëherë pas diplomimit, ajo hapi firmën e saj, Studio Odile Decq, me idenë se nuk donte të punonte për asnjë arkitekt, duke nxitur pasionin e saj për këtë profesion. Për më tepër, ajo synonte të jepte një shembull për gjeneratat e ardhshme të grave arkitekte, duke i inkurajuar ato të besonin në veten e tyre dhe aftësitë e tyre, të ishin ekspresive dhe pa frikë nga gjykimet e shoqërisë, pasi autenticiteti shpesh çon në sukses – një e vërtetë e dukshme në rastin e Odile.

Odile kishte një dëshirë të caktuar në të që e mbante të uritur për njohuri arkitekturore. Gjatë viteve të universitetit, në befasi, ajo nuk bëri kurrë një projekt të tërë arkitekturor vetë; gjithçka që mësoi ishte arti, videografia, fotografia dhe shprehja. Për të kjo nuk ishte e mjaftueshme, prandaj, gjatë viteve të fundit të universitetit, filloi të punonte vetë në projekte për të mësuar dhe eksploruar në thellësi arkitekturën. Duke përfituar nga fakti se kur u diplomua, Parisi po kalonte një krizë nafte dhe shumica e arkitektëve ishin pa punë, ajo hapi zyrën e saj dhe filloi rrugëtimin e saj të vetë-rritjes dhe përmbushjes për t’u bërë një arkitekte femër frymëzuese./Media Ndërtimi

Continue Reading

Arkitekturë

Le Corbusier: Forma, funksioni dhe modernizmi në arkitekturë

Published

on

Le Corbusier (Charles-Edouard Jeanneret) ishte një arkitekt dhe dizajner urban zvicerano-francez i lindur në Zvicër (6 tetor 1887 – 27 gusht 1965). Projektimet e tij bashkëpunojnë me ekspresionizmin e guximshëm skulpturor me aspektin funksional të botës bashkëkohore. Megjithëse lindi në një qytet të vogël, ai i zhvilloi idetë e tij gjatë udhëtimit nëpër Evropë. Ai u fokusua në format e thjeshta gjeometrike të objekteve të përditshme dhe formuloi stilin Purism. Projektet fillestare të Le Corbusier përfshijnë qytete rrokaqiejsh dhe shtëpi të prodhuara në masë.

Shënim i vogël, Le Corbusier ishte pseudonimi i Charles-Edouard Jeanneret. Ai e mori këtë emër në numrin e parë të një reviste në vitin 1920. Emri ishte një version i modifikuar i emrit të gjyshit të tij, Lecorbésier.

Një nga kryeveprat e tij, Villa Savoye në Poissy, Francë, e ndihmoi atë të bëhej i njohur si një përfaqësues i shquar i stilit ndërkombëtar. Për shkak se ai ishte arkitekti i parë që përdori beton të papërpunuar, dizajnet e tij kanë një aspekt ekspresiv, skulpturor. Ndërtesat e tij qeveritare në Chandigarh, Indi, janë shembujt e parë të ideve të tij të planifikimit të qytetit që po zbatohen gjerësisht.

Kur ishte 13 vjeç, ai vendosi të linte shkollën për të ndjekur pasionin e tij për të krijuar dizajne në faqet e orëve duke përdorur teknikat e gravurës dhe smaltit. Me Charles L’Eplattenier, ai filloi një udhëtim nëpër Evropë dhe Mesdhe, duke zbuluar mrekulli të rëndësishme arkitekturore gjatë rrugës.

Me të arritur në Paris në moshën tridhjetë vjeçare, piktori Amédée Ozenfant e prezantoi atë në botën e artit, duke shënuar një moment në rrugëtimin e tij artistik. Duke bashkëpunuar me Ozenfant, ata shkruan manifestin dhe bashkëthemeluan gazetën avangarde të njohur si Poet Paul Dermée. Ky bashkëpunim çoi në përfshirjen e tyre në shkrim dhe pikturë për botime si L’Esprit Nouveau, të cilat më vonë evoluan në Vers une Architecture. Shkrimet e Le Corbusiers u nderuan nga brezat e arkitektëve, veçanërisht veprat si Le Modular I, Quand les cathédrales étaient blanches, La Carte d’Athènes, Propos d’urbanisme Les Trois Établissements humains dhe Urbanisme. Në vitin 1922, Le Corbusier filloi të punonte me kushëririn e tij Pierre Jeanneret për të krijuar një studio operative deri në vitin 1940.

ndërmjet viteve 1922 dhe 1940, ai fitoi famë për punën e tij të planifikimit dhe zhvillimit social-mjedisor. Projektimet e tij, të tilla si Shtëpia Citrohan dhe Ekspozita e Arteve të Dekorative në Paris, formësuan perspektivën e tij mbi arkitekturën. Një sipërmarrës e mbështeti atë në ndërtimin e një fshati punëtorësh në Pessac, afër Bordo. Përdorimi krijues i ngjyrës nga qeveria vendore dhe mungesa e një furnizimi publik me ujë tërhoqi kritika. Le Corbusier zakonisht krijoi shtëpi minimaliste, funksionale me komision për klientët e pasur.

Ai hyri në konkursin e Lidhjes së Kombeve për të projektuar selinë e re të saj në Gjenevë dhe paraqiti një plan për ndërtesën e zyrës së një organizate politike. Karrigia LC4 Chaise Lounge dhe karrigia ALC-3001 me kornizë lëkure janë dy shembuj të modeleve të tij të mobiljeve. Ndikimi i tij në parimet e arkitekturës mbetet i dukshëm, duke e bërë atë një figurë të diskutueshme edhe sot e kësaj dite. Filozofia e tij ka ndikuar në disa projekte arkitekturore avangarde ndërkombëtare./Media Ndërtimi

Continue Reading

Trending