Connect with us

Urbanizëm

“Pejtoni, një lagje e Turbo Urbanizmit”

Published

on

shkruar nga arkitektët: Kai Vockler dhe Visar Geci

Duke shëtitur nëpër lagjen Pejton të Prishtinës, vështirë se do të gjeni arkitekturën që tradicionalisht ka qenë mbizotëruese këtu: ndërtesa banimi me një ose dy kate dhe një çati tipike me maje. Në vend të kësaj, ndërtesat shumëkatëshe janë rritur si kërpudha, dhe janë struktura si këto që mishërojnë një zhvillim që ndodhi në të gjithë qytetin që nga viti 1999: sapo aleanca e KFOR-it e udhëhequr nga NATO i dha fund represioneve të regjimit të Millosheviqit, vendbanimeve dhe aktiviteteve ndërtimore. u përshkallëzua me shpejtësi.

Një rritje e tillë e numrit të banorëve karakterizon dukshëm zhvillimin urban në situatat pas konfliktit. Është rezultati, nga njëra anë, i lëvizjes së njerëzve nga zonat rurale në qytete që në dukje premtojnë një të ardhme më të mirë dhe perspektiva të reja. Nga ana tjetër, riatdhesimi i refugjatëve të luftës nga vendet pritëse dhe, shpesh, fluksi i personelit nga organizatat ndërkombëtare të zhvillimit e përforcojnë këtë dinamikë. Rritja e banorëve shkakton një kërkesë për banesa, e cila, nga ana tjetër, shkakton një bum ndërtimi, që ndodh në mungesë të rregulloreve të qarta dhe të qeverisur nga institucione shtetërore jo ose, në rastin më të mirë, vështirë funksionale.

Në rastin e Prishtinës, popullsia vendase, përkundër ekodusit të komunitetit serb, u dyfishua pas vitit 1999 dhe shkaktoi nevojë urgjente për banim. Pas luftës dhe situatës së ashpër ekonomikisht me të cilën duhej të përballej vendi, sektori i ndërtimit dhe i pasurive të paluajtshme rezultoi të ishte vendi i një mundësie të rrallë të ardhurash. Megjithatë, ajo funksionoi me kornizën ligjore të jashtme dhe adekuate.

Administrata kosovare në këtë kohë ishte në rindërtim të plotë dhe shumë e dobët për të qenë në gjendje të zbatonte plotësisht ligjet dhe rregulloret, për më tepër, korrupsioni përfitoi nga pasiguria juridike dhe ishte i përhapur.

Të marra së bashku, kjo nënkuptonte se aktivitetet e ndërtimit në fakt mund të ishin vetëm “joformale”.

Pasojat e performancës joadekuate të administratës kanë qenë gjithëpërfshirëse dhe të dukshme: mangësi serioze të sigurisë së ndërtesave, mosfurnizimi i objekteve sociale të shkollave apo kopshteve, hapësira publike të neglizhuara, zona të gjelbra dhe parqe të munguara, si dhe një infrastrukturë teknike e mbingarkuar.

Dhe e gjithë kjo ndodhi nën kujdesin e Komunitetit ndërkombëtar që themeloi të ashtuquajturin “Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë UNMIK në qershor 1999, të ngarkuar me kompetencat ekzekutive.

***

Ndërtesa në rrugën Pashko Vasa e portretizuar këtu është emblematike e kësaj mënyre të urbanizmit pas konfliktit.

Ndërtuesi, që në dijeninë tonë është pronar i parcelës, i ka nisur punimet ndërtimore në vitin 2004, por nuk i ka përfunduar. Po kështu, funksioni i synuar i ndërtesës ka mbetur i paqartë. Përkundrazi, nuk ka pasur kurrë një përdorim të synuar. Menjëherë pas luftës, ishte e zakonshme që ndërtuesit (kryesisht zhvilluesit vendas) të përfundonin projektin me fondet e tyre në këmbim të reduktimeve të qirasë në të ardhmen. Si pasojë, i takonte qiramarrësit të vendoste se për cilin qëllim do të përdorej struktura – qofshin ato banesa, oficerë apo ndonjë aktivitet tjetër tregtar.

Ndërtesa e papërfunduar dhe ndoshta asnjëherë e përfunduar në Rrugën Pashko Vasa mishëron një zhvillim që ne e kemi quajtur “turbo urbanizëm” diku tjetër. Kuptimi origjinal i termit “turbo”, duke iu referuar përshpejtimit ose përshkallëzimit, i bën jehonë të ashtuquajturës “turbo cultur” nga juglindja. Evropa, me ekzagjerimin dhe teprimin e saj.

Kultura popullore turbo nuk rezonon vetëm me urbanizmin e viteve të pasluftës të Prishtinës kur bëhet fjalë për ritmin, por edhe për sa i përket mungesës së rregullave në përdorimin dhe përzierjen eklektike të ndikimeve rajonale dhe globale. Është pikërisht kjo shtrirje e dinamikës në dukje të parregullt që tregon thelbin informal të kësaj kulture të shprehjes.

Informaliteti e gjen homologun e tij simbolik në Rrugën e Pashko Vasës: ai bëhet një monument që bie në sy të një zhvillimi të farkëtuar nga një ekonomi e orientuar plotësisht drejt maksimizimit të fitimit që mund të shpaloset vetëm për shkak të ekzistencës së rregullimit shtetëror. Problemet që përkojnë, megjithatë, janë evidente: e mira e përbashkët shkatërrohet në emër të përfitimeve private. E gjithë kjo duket qartë kur shëtisni në lagjen Pejton.

Ky shkrim është botuar në librin e sapopublikuar “Prishtina në 53 ndërtesa” që përvijon një portret të shumështresuar të kryeqytetit të Kosovës duke përdorur arkitekturën si një prizëm për të kuptuar proceset politike, kulturore dhe ekonomike.

Libri përmban ese mbi pesëdhjetë e tre ndërtesa të shkruara nga autorë me formime dhe perspektiva profesionale dhe gjeografike të ndryshme dhe të bashkëshoqëruara me fotografi nga fotografi italian Filippo Romano.

Donika Luzhnica dhe Jonas König, redaktorët e këtij botimi prezantojnë qasjen dhe diskutojnë mbi se si emocionet dhe marrëdhëniet me këto ndërtime formojnë perceptimin për qytetet./Media Ndërtimi.

Urbanizëm

MVRDV projekton mega masterplanin e Brukselit, dorëzohet për miratim

Published

on

Masterplani i shumëpritur për zonën e re të zhvillimit të Brukselit, Tour & Taxis Lake Side, është dorëzuar për miratim. MVRDV projektoi masterplanin për Nextensa.

Distrikti i ri është kryesisht rezidencial, por përfshin gjithashtu zyra, objekte hotelierie, dyqane lokale dhe objekte publike të vendosura në një dizajn peizazhi të fokusuar në gjelbërim nga Bas Smets.

MVRDV po punon së bashku me arkitektin koordinues Bureau Bouwtechniek për të mbikëqyrur dorëzimin e planit, i cili shton 140,000 metra katror sipërfaqe – duke përfshirë 800 shtëpi – në një seri ndërtesash të projektuara nga MVRDV, Binst Architects, POLO, HUB, 3XN, Cobe, dhe Efekti.

Aspekti më i dukshëm i planeve të reja është bollëku i gjelbërimit. Masterplani krijon hapësira të shumta të hapura midis ndërtesave të cilat strehojnë sa më shumë lloje të ndryshme barishtesh, barishte, lule, shkurre dhe pemë të jetë e mundur. Parku aktual Tour & Taxis do të zgjerohet gjithashtu më tej.

Një nga karakteristikat më të rëndësishme ku Lake Side fokusohet është qëndrueshmëria. Lake Side do të bëhet një nga lagjet më të qëndrueshme në Bruksel, të paktën në një shkallë kaq të madhe. Për shembull, të gjitha ndërtesat e zyrave në plan synojnë një certifikatë BREEAM-Outstanding, certifikimi më i lartë i arritshëm i ofruar nga organizata.

Masterplani zgjeron gjithashtu qasjen ekzistuese të lagjes me trafik të ulët. Një strehë e madhe qendrore për biçikleta është përfunduar së fundmi diku tjetër në sitin Tour & Taxis dhe hyrja kryesore në Havenlaan tani është ekskluzivisht për çiklistët dhe këmbësorët, me automjete të devijuara në hapësira parkimi nëntokësore, kështu që Tour & Taxis tani është kryesisht pa makina. Me shtimin e Lake Side, kjo cilësi do të shtyhet edhe më tej.

Shpresohet që ndërtimi i Lakeside mund të fillojë në fillim të vitit 2025 – duke siguruar kështu vazhdimësinë në zhvillimin e zonës së Tour & Taxis, pasi Lake Side ndjek lagjen rezidenciale të Nextensa Park Lane që do të përfundojë në fund të 2024. Informacion rreth Lake Side mund të gjendet në faqen e internetit të zhvillimit./Media Ndërtimi.

Continue Reading

Urbanizëm

Katër vila në zonën e ish-Bllokut në Tiranë do të zëvendësohen me objekte të larta banimi

Published

on

“Vrulli i ndërtimeve po kthen zonën e ish-Bllokut në një fjetore të madhe”

Katër vila në zonën e ish-Bllokut në Tiranë po boshatisen; dritaret dhe dyert tashmë janë hequr, si hap i fundit para se të shemben për t’u zëvendësuar me pallate.

Te rruga “Brigada VIII” dy ndërtesa njëra pas tjetrës janë çmontuar, ndërsa pak metra më tutje, një tjetër ndërtesë tipike e kësaj zone është në pritje të shembjes.

Që prej vitit 2020, të njëjtin fat kanë pasur të paktën pesë objekte të tjera. Dikur “Vila Ferdinand”, sot është kthyer në një kantier ndërtimi.

Gjatë komunizmit, ajo zonë njihej si “Blloku i Udhëheqjes” dhe askush tjetër përpos familjarëve të drejtuesve të lartë politikë të Partisë së Punës nuk mund të hynte. E gjithë zona ishte e rrethuar, shkruan Citizens-channel.

“Pas viteve 1990 në mënyrë fare të natyrshme, sidomos pas prishjes së kioskave në zonën e parkut “Rinia” dhe përgjatë Lanës, Ish-Blloku mori një dimension përtej kulturor”, – shpjegon për Citizens Channel arkitektja Doriana Musai. “Dikur zonë e privilegjuar për udhëheqjen, tashmë ishte një zonë e privilegjuar për rininë”.

Zona e bllokut ka përjetuar disa valë ndërtimi, para dhe pas demokracisë. Citizens Channel ka bërë një vëzhgim të 23 njësive strukturore të Bllokut hartën e Agjencisë Kombëtare të Planfikimit të Territorit (AKPT), ku numërohet më shumë se 100 pallate, ndërsa banesat e vjetra stil 2-3 katesh janë më pak se 40. Gjithashtu, në bllok numërohen 14 objekte me status Monument Kulture.

“Kemi vila dy-katesh, kemi vila një-katesh, kemi godina 3-4 kate, kemi godina 5-katëshe, të ndërtuara para vitit 1990. Më pas kemi bumin e parë të ndërtimeve të fillim 2000shit, që pikërisht agresionin e parë e pati në bllok”, – shton Musai, e cila tregon se Blloku i përmban të gjitha komponentët urbane të një zone të zhvilluar.

Duke iu kthyer rrugës “Brigada VIII”, Musai shpjegon se mjafton që harmonia e një njësie strukturore prishet në momentin që ndërtohet pallati i parë.

“Zëvendësimi i qytetit ndodh pikërisht me futjen brenda një blloku të strukturuar të një objekti. Njëherazi i futur një objekt, siç është rasti konkret këtu, atëherë fati i të gjithë vilave aty është i njëjtë”.

“Në mënyrë të pashmangshme, të gjitha objektet që janë në këtë rrugicë do të shkojnë drejt zhvillimit në këtë formë dhe vilat që aty ndodhen sot, pavarësisht me status apo pa status monument kulture, do të zhduken”./Media Ndërtimi.

Continue Reading

Urbanizëm

Mellburni tejkalon Sidnejin si qyteti më i populluar i Australisë

Published

on

Mellburni ka tejkaluar Sidnejin si qyteti më i populluar i Australisë, për herë të parë qysh në shekullin 19.

Sidneji e ka mbajtur me krenari këtë titull për më shumë se 100 vjet.

Por, me rritjen e shpejtë të popullsisë në periferi të Mellburnit, kufijtë e qytetit janë zgjeruar, duke përfshirë edhe zonën Mellton.

Shifrat e fundit të Qeverisë australiane tregojnë se popullsia e Mellburnit përbëhet prej 4.875.400 banorësh – 18.700 më shumë se ajo e Sidnejit.

Rritja e shpejtë e Mellburnit lidhet kryesisht me migrimin ndërkombëtar, tha për BBC-në demografja e Universitetit Kombëtar Australian, Liz Allen.

Ndryshe nga Sidneji, Mellburni e mirëpret diversitetin, tha ajo.

Kjo nuk është hera e parë që Mellburni mban titullin e qytetit më të madh të Australisë.

Si rezultat i lëvizjeve të mëdha të popullsisë në fund të shekullit të 19-të, Mellburni është rritur me shpejtësi dhe ka tejkaluar Sidnejin deri në vitin 1905./Media Ndërtimi.

Continue Reading

Trending