Connect with us

Arkitekturë

Letra e Bashkim Fehmiut lidhur me planin për ndërtimin e Kishës Ortodokse brenda kompleksit Universitar në Prishtinë

Published

on

Pas themelimit të Universitetit të Prishtinës në vitin 1970, lindi nevoja për objekte  universitare si: godina të fakulteteve, amfiteatro, biblioteka, institute e shumë infrastrukturë tjetër me qëllim të zhvillimit pa pengesa të aktiviteteve akademike.

Shkruan dhe zbardh materialin nga origjinali: Arbër Sadiki

Letra origjinale në fund të tekstit me BOLD

Në këto rrethana, në vitin 1971, “Enti i Urbanizmit dhe Projektimit” në Prishtinë mori përsipër të hartoj projektin urbanistik ideor për kampusin universitar të Universitetit të Prishtinës. U formua ekipi me në krye arkitektin Bashkim Fehmiu – si projektues kryesor përgjegjës, konsulent profesorin Bogdan Bogdanoviq nga Beogradi, dhe ekipi arkitektëve/urbanistëve i përbërë nga: Miodrag Peciq, Ranko Radoviq, Dimitrije Mladenoviq dhe Rexhep Luci.

Qëllimi i projektit ishte që të përcaktohen parametrat urban të cilët në një fazë të ardhëshme do të mundësoni hartimin e projekteve konkrete urbanistike dhe arkitektonike e që do të rezultonin me realizimin e një qendre të komletuar universitare tek e cila do të ishin të përmbledhura në mënyrë të natyrshme të gjithë objektet e nevojshme për zhvillimin të procesit akademik. E gjithë kjo parashihej të arrihej duke shpërndarë funksionet brenda komleksit në bazë të logjikës funksionale të elementëve që e përbënin tërësinë e që do të funksionin në mënyrë organike me objektet ekzistuese, sipërfaqet e lira gjelbëruese, topografinë, infrastukturën rrugore, etj, transmeton Ndertimi.info.

Koncepti në esencë ishte parashikuar që qarkullimin e makinave t’a zgjidhte në pjesët periferike të kufirit të Qendrës Universitare duke i organizuar në disa pika grumbullimi, parkingje si dhe garazhe nëntokësorë, në mënyrë që shumicën dërmuese të sipërfaqes të mbetet në shërbim të këmbësorëv të pasura me gjelbërim. Shumica e objekteve ishin të tipologjidë me atrium dhe pasarela që të shpinin prej një objekti tek tjetri duke krijuar një simbiozë oragnike mes tyre.

Të gjitha atriumet parashihej të trajtoheshin në formë të minikopshteve në kuadër të të cilëve do të kishte edhe fontana dhe shadërvane të përpunuar me një plastikë artistike dhe ulëse rreth e rrotull në mënyrë që vizitorëve t’i ofronte një atmosferë të veçant artistike. Pjesa e gjelbrimit konceptohej në formë të parqeve angleze ku dominojnë grupacione të drunjëve të mëdhenj ndërsa pjesa tjetër e lirë e mbjellur me barë dhe i qasshëshm për të gjithë duke ofruar qëndrim të këndshëm.

Qendra Universitare, në bazë të këtijë projekti, përbëhej nga Biblioteka Kombëtare e cila duke u nisur nga funksioni i saj polivalent në raport me objektet tjera të qendrës ishte vendosur në mes të kompleksit në mënyrë që të jetë e qasshme afërsisht njëjtë nga të gjitha objektet përrreth.
Amfiteatri, Agora, parashihej si një element funksional i hapur tek i cili mund të zhvilloheshin aktivitete të ndryshme shoqërore me karakter të socializimit të studentëve. Godina e re e Rektoratit pozicionohej në pjesën krysore me mundësi të lehtë aksesimi nga rrugët kryesore që të sjellin në lokacion. Objekti ekzistues i Rektoratit duke u lidhur me një pasarelë të mbuluar me pjesën tjetër të komleksit, parashihej të shëndrrohet në muze të Universitetit për të evidentuar një momentum të rëndësishëm të zhvillimit historik të Universitetit të Prishtinës. Objektet e artit dhe ato të shkencës do ti lidhte e ashtuquajtura “Shëtitorja e të arriturave”, e cila është trajtuar si thelbi shpirtëror përgjatë së cilës shetitori do të kishte mundësi të shijonte të gjithë plastikën estetike të formave në gjithë dinamikën e saj. Pjaceta e arteve kufizohej me Akademinë dhe Agoran. Shkenca vendoset në objektet ekzistuese të Fakultetit Filozofik afër të cilit parashiheshin edhe Institutet kërkimore.

Fatkeqësisht, gjatë regjimit të Milosheviqit në vitet e 90-ta të shekullit që lam pas, brenda kësaj hapsireje, në kundërshtim jo vetëm me këtë plan por edhe me të gjitha parimet e trajtimit të një hapsireje universitare, ndërtohet objekti i kishës ortodokse.

Kampusi Univesitar simbas Bashkim Fehmiut, 1970 (sipër).
Intervenimi simbas ark. Spasoje Krunić, 1991 (poshtë).

Meqenëse kjo temë ditëve të fundit është riaktualizuar përsëri pas iniciativës së Kishës
Ortodokse Serbe për t’a funksionalizuar këtë objekt në njërën anë, dhe reagimit të studentëve për të mos lëshuar hapsirën e Qendrës Universitare për asnjë aktivitet tjetër pos atij akademik në anën tjetër, po e publikoj në vazhdim reagimin e arkitektit Bashkim Fehmiu shkruar më datë 10.05.1991. dhe dorëzuar më datë 23.05.199, me numër të protokolit 554.

***

Si autor i Koncept Programit së Zgjidhjes Urbanistike për Qendrën Universitare në Prishtinë, në idenë e së cilës kam punuar që nga gjeneza e saj:
kam detyrë, obligim dhe të drejtë -në bazë të Kodeksit Moral të Arkitektëve të Jugosllavisë si dhe në bazë zë Konventës Ndërkombëtare të UIA-së (Unioni Ndërkombëtar i Arkitektëve) mbi etikën profesionale

TË JU DREJTOHEM MË KËTË
APEL PËR DEMRASH URGJENT TEK KUVENDI I SERBISË PËR MBROJTJEN E
ENTITETIT DHE RUAJTJEN E INTEGRITETIT TË KOMLEKSIT TË QENDRËS
UNIVERSITARE NË PRISHTINË – DUKE TËRHJEKUR VENDIMIN E SAJ NË
LIDHJE ME KËTË LËNDË

Sepse është jofunksionale dhe rrjedhimisht edhe e palogjikshme , që nga plani të hiqen objektet e planifikuara për Fakultetin e Arteve, Fakultetin e Mjedisit, Fakultetin i Shkencave të Natyrës dhe atyre Matematikore, Rektoratin dhe Aula Maksima me Akademinë e Shkencave dhe Të Arteve – me ambinetet e tyre ndihmëse – dhe në vend të tyre të vendoset objekti i ri i Kishës Ortodokse, i cila nuk është përputhshmëri me frymën e programit dhe konceptit si dhe me idenë e zgjidhjes urbanistike të projektuar simbas parimeve “GENIUS LOCI”.

Marrë parasysh dhe nisur nga e vërteta , që:

NJË NGA MË TË RËNDËSISHMET PËR NGA KARAKTERI DHE MË TË VLEFSHMET PËR NGA PËRMBAJTJA SI TRASHËGIMIA MË PROGRESIVE E CIVILIZIMIT DHE KULTURËS ËSHTË UNIVERSITETI, frytë i të cilit jeni edhe ju ndërsa tani edhe SUBJEKT i saj– 

Pres angazhimin Tuajë më energjik, të cilin u a kërkon detyra, pozicioni zyrtar dhe kompetancat të cilat posedoni.

Mbes me besim të thellë në zgjidhjen pozitive.

Bashkim Fehmiu
Nënshkrimi

Dorëzuar:
1. Rektorit të Universitetit të Prishtinës
Prof. Dr. Skender Karahoda
2. Prorektorit të Universitetit të Prishtinës
Prof. Dr. Miša Došlić (23.05.1991)
3. Prorektorit të Universitetit të Prishtinës
Prof. Dr. Stanoje Doganđić (23.05.1991)
4. Kryetarit të Kuvendit të Universitetit të Prishtinës (23.05.1991)
z. Vinçenc Gjini
—————————————————–
a) Kuvendit të RS Serbisë – Beograd
b) Patrijarkisë së KPS – Beograd
c) Kuvendit të KAS të Kosovës – Prishtinë
d) KK Prishtina

Arkitekturë

Çfarë fshihet nën strukturat komplekse sipas arkitektit japonez Sou Fujimoto

Published

on

Në fillim të kohës, arkitektura ishte projektuar në bazë të nevojave njerëzore. Megjithatë, me rritjen dhe evolucionin e vazhdueshëm të botës, ndërtesat filluan të projektohen duke marrë parasysh kulturën dhe sjelljen njerëzore. Kjo është arsyeja pse ju shihni stile të ndryshme arkitekturore në vende dhe rajone të ndryshme. Nëse udhëtojmë 100,000 vjet më parë, arkitektura ishte popullore, duke përdorur materialet lokale dhe burimet e disponueshme për të krijuar strehimore. Shpejt përpara sot, dhe koncepti i arkitekturës popullore mbetet i fortë. Arkitektët si Sou Fujimoto besojnë fuqimisht në ndikimin e sjelljes njerëzore në arkitekturë, duke formuar të gjitha planet e tij rreth këtij koncepti themelor.

Sou Fujimoto u rrit në një ishull të quajtur Hokkaido në Japoninë e Veriut, ku ai ishte i rrethuar nga natyra dhe pyjet gjatë gjithë kohës. Interesi i tij për sjelljen njerëzore në lidhje me botën natyrore rritej dita-ditës dhe e frymëzoi atë të bëhej arkitekti i famshëm që është sot. Që në fëmijëri, ai ishte mahnitur nga shpellat dhe pyjet dhe ideja se funksionet e këtyre hapësirave përcaktoheshin dhe përcaktoheshin në bazë të sjelljes njerëzore. Për të, pyjet ishin më shumë se vetëm pemë; ato ishin të ngjashme me strukturat, duke mbrojtur njerëzit, njësoj si shpellat që shërbenin si strehë për njerëzit në të kaluarën. Fujimoto besonte në diversitetin dhe faktin se njerëzit duhet të formësojnë përvojën e tyre në çdo vend; ky besim e bëri atë ta shikonte arkitekturën nga një këndvështrim më i ndjeshëm dhe më respektues, duke imagjinuar ndjenjat e tij të lirisë kur u rrit mes pyjeve si fëmijë, dhe të rrënjoste të njëjtën ndjenjë të saktë tek përdoruesit e çdo hapësire të ndërtuar.

Fujimoto u frymëzua nga kontrasti midis Hokkaidos, ku u rrit, dhe Tokios, ku përfundoi studimet e tij arkitektonike. Në Tokio, rrugët e vogla të rrethuara me elementë artificialë dhe kabllo i kujtonin atij si një fëmijë që ecte nëpër gjethe, degë dhe pyje. Për Fujimoto, ishte i njëjti koncept, vetëm me kontekst të ndryshëm; Që nga ai moment e tutje, ai filloi të bënte ndryshime në botë me dizajnet e tij të bazuara në një koncept që ai doli – Ardhmëria primitive.

Koncepti Primitive Future bazohet në arritjen e arkitekturës ideale duke përdorur tre strategji kryesore: gradim, marrëdhënie dhe eksperimentale/aksidentale. Gradimi përfaqëson mundësitë dhe sfidat që ndodhin në jetën reale dhe përshtatjen me ato ndryshime në përputhje me rrethanat. Marrëdhëniet përfaqësojnë funksionalitetin në arkitekturë dhe se si çdo hapësirë ka një kuptim të ndryshëm në vende ose shoqëri të ndryshme. Është aftësia për të krijuar diçka të ndryshueshme dhe të adaptueshme për sjelljen njerëzore në lidhje me mjedisin përreth.

Së fundi, Fujimoto besonte se arkitektura duhet të jetë eksperimentale dhe aksidentale, duke i lejuar përdoruesit e një ndërtese të ndërveprojnë me hapësirat brenda në një mënyrë intuitive. Njerëzit krijojnë marrëdhënie me njerëzit e tjerë dhe në të njëjtën kohë me mjediset e tyre, besonte ai. Ai donte që njerëzit të ndërtonin marrëdhëniet e tyre me hapësirën në të cilën ndodhen; ky besim i ka rrënjët që në fëmijërinë e tij në pyjet e Japonisë së Veriut, duke krijuar jetën që ai imagjinonte dhe duke e përjetuar atë në mënyrën e tij. Në thelb, “E ardhmja primitive” inkurajon arkitektët të dizajnojnë hapësira që janë jo vetëm funksionale, por edhe të adaptueshme, spontane dhe të ndryshme, duke reflektuar natyrën në zhvillim të zakoneve njerëzore dhe ndërveprimeve me mjedisin e tyre.

Sou Fujimoto u diplomua në Fakultetin e Inxhinierisë, Universiteti i Tokios, në 1994 dhe hapi firmën e tij të arkitekturës në 2000 – Sou Fujimoto Architects. Me hapjen e firmës së tij, ai fitoi Çmimin e Rishikimit Arkitekturor për arkitektë në zhvillim për tre vjet radhazi, gjë që e bëri atë të fitonte njohje në mbarë botën. Më vonë, në vitin 2007, ai u bë pedagog në Universitetin e Kiotos, ku filloi të ndante njohuritë dhe këndvështrimin e tij mbi arkitekturën dhe sjelljen njerëzore me botën.

Continue Reading

Arkitekturë

Arkitektura përmes syve të francezes Odile Decq

Published

on

Në një botë stereotipike ku meshkujt janë më dominues, veçanërisht në vendin e punës, është bukur të shohësh arkitekte të njohura femra që lulëzojnë përmes punës së tyre shembullore, duke shfaqur forcën në krijimin e dizajneve dhe strukturave të jashtëzakonshme.

Pavarësisht seksizmit dhe diskriminimit, qoftë në mospërputhje në paga apo trajtim, gratë kanë vazhduar të kenë sukses, duke dëshmuar aftësitë e tyre.

Arkitekte femra të suksesshme si Odile Decq, e cila u përball me seksizmin gjatë studimeve të saj arkitektonike, hapi firmën e saj, duke sfiduar stereotipet dhe duke demonstruar se arkitektura mund të lulëzojë si një fushë e drejtuar nga femrat.

“Duhet ta përshtatni marrjen e rrezikut me klientin, por gjithmonë duhet ta çoni atë më tej sesa e imagjinonin. Kufijtë e klientit janë ato të imagjinatës së tij ose të saj, ndërsa roli i arkitektit zgjeron fushën e mundësive dhe për këtë arsye ju duhet ta edukoni klientin në mënyrë që ta çoni më tej. Është njësoj si me mësimdhënien, kur i bën studentët të shohin se ata mund të shkojnë shumë më tej nga sa mendonin se ishin të aftë. Dhe ky është një gëzim i madh! Gjithçka në jetë është e tillë – të zbulosh se asgjë nuk është e pamundur.”, thotë arkitektja dhe urbanistja franceze, Odile Decq në revistën Pin-Up.

Odile Decq është një arkitekte dhe urbaniste franceze e lindur në vitin 1955. Ajo ka studiuar Arkitekturë në École nationale supérieure d’architecture de Paris-La Villette dhe gjithashtu Urbanizëm dhe Planifikim në Institut d’Études Politiques de Paris (Science Po). Menjëherë pas diplomimit, ajo hapi firmën e saj, Studio Odile Decq, me idenë se nuk donte të punonte për asnjë arkitekt, duke nxitur pasionin e saj për këtë profesion. Për më tepër, ajo synonte të jepte një shembull për gjeneratat e ardhshme të grave arkitekte, duke i inkurajuar ato të besonin në veten e tyre dhe aftësitë e tyre, të ishin ekspresive dhe pa frikë nga gjykimet e shoqërisë, pasi autenticiteti shpesh çon në sukses – një e vërtetë e dukshme në rastin e Odile.

Odile kishte një dëshirë të caktuar në të që e mbante të uritur për njohuri arkitekturore. Gjatë viteve të universitetit, në befasi, ajo nuk bëri kurrë një projekt të tërë arkitekturor vetë; gjithçka që mësoi ishte arti, videografia, fotografia dhe shprehja. Për të kjo nuk ishte e mjaftueshme, prandaj, gjatë viteve të fundit të universitetit, filloi të punonte vetë në projekte për të mësuar dhe eksploruar në thellësi arkitekturën. Duke përfituar nga fakti se kur u diplomua, Parisi po kalonte një krizë nafte dhe shumica e arkitektëve ishin pa punë, ajo hapi zyrën e saj dhe filloi rrugëtimin e saj të vetë-rritjes dhe përmbushjes për t’u bërë një arkitekte femër frymëzuese./Media Ndërtimi

Continue Reading

Arkitekturë

Le Corbusier: Forma, funksioni dhe modernizmi në arkitekturë

Published

on

Le Corbusier (Charles-Edouard Jeanneret) ishte një arkitekt dhe dizajner urban zvicerano-francez i lindur në Zvicër (6 tetor 1887 – 27 gusht 1965). Projektimet e tij bashkëpunojnë me ekspresionizmin e guximshëm skulpturor me aspektin funksional të botës bashkëkohore. Megjithëse lindi në një qytet të vogël, ai i zhvilloi idetë e tij gjatë udhëtimit nëpër Evropë. Ai u fokusua në format e thjeshta gjeometrike të objekteve të përditshme dhe formuloi stilin Purism. Projektet fillestare të Le Corbusier përfshijnë qytete rrokaqiejsh dhe shtëpi të prodhuara në masë.

Shënim i vogël, Le Corbusier ishte pseudonimi i Charles-Edouard Jeanneret. Ai e mori këtë emër në numrin e parë të një reviste në vitin 1920. Emri ishte një version i modifikuar i emrit të gjyshit të tij, Lecorbésier.

Një nga kryeveprat e tij, Villa Savoye në Poissy, Francë, e ndihmoi atë të bëhej i njohur si një përfaqësues i shquar i stilit ndërkombëtar. Për shkak se ai ishte arkitekti i parë që përdori beton të papërpunuar, dizajnet e tij kanë një aspekt ekspresiv, skulpturor. Ndërtesat e tij qeveritare në Chandigarh, Indi, janë shembujt e parë të ideve të tij të planifikimit të qytetit që po zbatohen gjerësisht.

Kur ishte 13 vjeç, ai vendosi të linte shkollën për të ndjekur pasionin e tij për të krijuar dizajne në faqet e orëve duke përdorur teknikat e gravurës dhe smaltit. Me Charles L’Eplattenier, ai filloi një udhëtim nëpër Evropë dhe Mesdhe, duke zbuluar mrekulli të rëndësishme arkitekturore gjatë rrugës.

Me të arritur në Paris në moshën tridhjetë vjeçare, piktori Amédée Ozenfant e prezantoi atë në botën e artit, duke shënuar një moment në rrugëtimin e tij artistik. Duke bashkëpunuar me Ozenfant, ata shkruan manifestin dhe bashkëthemeluan gazetën avangarde të njohur si Poet Paul Dermée. Ky bashkëpunim çoi në përfshirjen e tyre në shkrim dhe pikturë për botime si L’Esprit Nouveau, të cilat më vonë evoluan në Vers une Architecture. Shkrimet e Le Corbusiers u nderuan nga brezat e arkitektëve, veçanërisht veprat si Le Modular I, Quand les cathédrales étaient blanches, La Carte d’Athènes, Propos d’urbanisme Les Trois Établissements humains dhe Urbanisme. Në vitin 1922, Le Corbusier filloi të punonte me kushëririn e tij Pierre Jeanneret për të krijuar një studio operative deri në vitin 1940.

ndërmjet viteve 1922 dhe 1940, ai fitoi famë për punën e tij të planifikimit dhe zhvillimit social-mjedisor. Projektimet e tij, të tilla si Shtëpia Citrohan dhe Ekspozita e Arteve të Dekorative në Paris, formësuan perspektivën e tij mbi arkitekturën. Një sipërmarrës e mbështeti atë në ndërtimin e një fshati punëtorësh në Pessac, afër Bordo. Përdorimi krijues i ngjyrës nga qeveria vendore dhe mungesa e një furnizimi publik me ujë tërhoqi kritika. Le Corbusier zakonisht krijoi shtëpi minimaliste, funksionale me komision për klientët e pasur.

Ai hyri në konkursin e Lidhjes së Kombeve për të projektuar selinë e re të saj në Gjenevë dhe paraqiti një plan për ndërtesën e zyrës së një organizate politike. Karrigia LC4 Chaise Lounge dhe karrigia ALC-3001 me kornizë lëkure janë dy shembuj të modeleve të tij të mobiljeve. Ndikimi i tij në parimet e arkitekturës mbetet i dukshëm, duke e bërë atë një figurë të diskutueshme edhe sot e kësaj dite. Filozofia e tij ka ndikuar në disa projekte arkitekturore avangarde ndërkombëtare./Media Ndërtimi

Continue Reading

Trending