Parkingu nëntokësor në Prishtinë i cili ka filluar punën ditë më parë, kishte filluar të ndërtohej dy vite më parë.

Ndërsa edhe zyrtarisht ky parking pritet të përurohet në fund të këtij muaji.

Mirëpo ende pa filluar punën, mendimet e qytetarëve janë ndarë në dysh në lidhje me sipërfaqen e gjelbëruar por edhe për bizneset e hapura aty.

Mirëpo sipas arkitektit, njëherësh edhe Kryetarit të Shoqatës së Arkitektëve Masar Dushi, ky projekt para se të realizohej, ka pasur edhe dëgjim publik ku qytetarët kanë mundur të shprehin pakënaqësitë e tyre në lidhje me atë se si do të duket.

Dushi thotë se për realizimin e këtij projekti janë respektuar të gjitha procedurat e nevojshme.

“Projekti në fjalë është realizuar në bazë të skemës *PPP*-Partneriteti Publiko Privat, duke respektuar te gjitha procedurat… e cila skemë parasheh një mori kërkesash dhe një mori “filtrash” përfshirë dhe DEBATET PUBLIKE, deri te Pëlqimet paraprake për të ardhur deri te Leja e Ndertimit. Kjo se patjetër ka marrë një kohë mjaft të gjatë pikërisht për ti përmbushur të gjitha parakushtet”

Dushi tutje foli edhe për kompetencat e Universitetit të Prishtinës, pasi parkingu gjendet në hapësirën e Kampusit të Universitetit.

“Gjithsesi se janë marrë parasysh edhe propozimet e ardhura nga Universiteti i Prishtinës, duke filluar nga “dilemat” pronësoro-juridike dhe jo vetëm. Prandaj edhe me ligje përkatese parashihet edhe DEBATI PUBLIK,por dhe ai i drejtëpërdrejtë, në këtë rast me Universitetin. Pa këto kriterë nuk ka pasur mundësi të kalohet te kriteret tekniko-ligjore për marrjen e Lejes së Ndertimit”

Dushi foli edhe për hapjen e bizneseve aty, teksa tha se ndarja e parcelave për biznese është bërë për të tërhequr investitorë.

“Bazuar në Planin Urbanistik “2003-2004” të kësaj pjese të kampusit Universitar, veq tjerash…ka qenë e paraparë dhe PARKINGU NËNTOKËSOR. Por në kontekstin kohë, si pasojë, ky PARKING NËNTOKËSORË është “begatu” dhe me ca pika të biznesit. Mendoj që pikërisht keto pika si “vlerë e shtuar”brenda kësaj hapësire, ka qenë dhe shtytje për të terhequr dhe Investitorët potencial për realizimin e kësaj zone, kushdo qoftë nga ata.Në të kundërtën të investosh 14-15 milionë euro, vetëm për disa qindra vendparkime nëntokësore, edhepse në qendër të Prishtinë, në cilindo opsion do të ishte guxim dhe risk i madh per cilindo investitorë.Por po qëse “parkingjet nëntokësore” do të realizoheshin si INVESTIME KAPITALE-PUBLIKE do të ishte një momentum krejt tjetër”.

Në fund Dushi e dha edhe një vlerësim për projektin e përfunduar të “Parkingut Nëntokësor”.

“Në parim për një objekt të tillë, dhe jo vetëm, për secilën zgjidhje URB-ARKITEKTONIKE, që mund të jetë opsion i realizimit, nuk mund te thuhet se eshte zgjidhja më e mira, nga ato që janë ofruar,ngase përcaktimi final varet edhe nga shumë faktorë tjerë! Por, si e tillë çfarë është realizuar, mendoj se kemi të bëjmë me një realizim shumë cilësorë dhe shumë funksional, padyshim me standarde të larta europiane. Kjo nenkupton dhe standardin minimal urbanistik,dhe jo vetëm. Dhe në fund, mundësia për diçka më ndryshe, gjithmonë ekziston”.

Parkingu Nëntokësor është investim publiko-privat, me rreth 700 vendparkingje, ndërsa ka filluar punën që nga 11 nëntori.

Që nga 20 nëntori ka filluar turneu i shumëpritur i Kupës së Botës, turne i cili për herë të parë po mbahet në Gadishullin Arabik, më saktësisht në Katar.

Por përpos ndeshjeve, ajo që zgjoi kërshërinë e të gjithëve ishte edhe investimi i madh në infrastrukturë e veçanërisht në ndërtimin e stadiumeve, duke u investuar rreth 10 miliardë euro.

Por këto investime marramendëse ndanë njerëzit në dysh në atë se a ja vlen një investim i tillë për një eveniment që zgjat një muaj.

Për Ndërtimi.info lidhur me këtë çështje foli Arkitekti Bledion Baraliu.

Ai tha se pavarësisht se shumat e shpenzuara për infrastrukturën tingëllojnë të frikshme, ajo bëhet për të tërhequr vizitorë duke e rritur edhe ekonominë e vendit.

“Gjithmone investimet per nje shtet jane te mireseardhura, sidomos kur ato behen per permiresimin, adaptimin dhe avansimin e infrastruktures ekistuese, ne menyre qe te jene ne gjendje te absorbojne fluksin e madh te vizitoreve, te cilet do te marrin pjese ne nje event – prej me te rendesishmeve ne bote. Sigurisht qe shumat investive tingellojne frikshem, por ne anen tjeter edhe ndikimi ne rritjen ekonomike dhe te ardhurat qe vjelen direkt e indirekt nga kjo ngjarje, jane poashtu te medha. Nese e shtojme ketu faktin se disa prej ketyre objekteve do ti sherbejne Shtetit te Katarit edhe per shfrytezim ne te ardhmen, besoj se eshte nje investim qe ja vlen!”.

Baraliu thotë se investime të tilla siç ka ndodhur në Katar, ndikojnë në zhvillimin e arkitekturës në nivel botëror, por jo edhe trendeve botërore në arkitekturë, pasi ato janë projektuar më shumë si atraksione turistike.

“Sektori i arkitektures dhe te gjitha industrite tjera nderlidhese, jane pjese e nje sistemi mjaft kompleks, ku perfshihen nje mori avantazhesh, por edhe sfidash. Nje prej problemeve kyce per zhvillim arkitektonik e urbanistik, eshte edhe buxheti per realizimin e projekteve. Ne kete sens, te pasurit ne dispozicion fonde te mjaftueshme ne disa prej shteteve te Gadishullit Arabik, sigurisht qe kontribuon drejtpesedrejti ne zhvillimin e arkitektures ne nivel boteror. Ne anen tjeter, a jane keto projekte orientim apo udherrefyes – krijuese te trendeve boterore ne arkitekture – mendoj qe jo plotesisht, sepse shumica e tyre jane me se shumti te projektuara ne nivel te atraksioneve turisike, se kendejmi te komercializuara. Pra mendoj qe ju mungon ne nje mase autenticiteti dhe shpirti – niveli i perjetimit qe duhet te kene objektet arkitektonike dhe hapesirat ne pergjithesi.”

Por zhvillimi infrastrukturor për këtë event në thelb pati edhe disa ndërtime që përbënin skandal, si rasti i ndërtimit të mureve të larta përreth lagjeve të varfëra.

Për këtë Baraliu thotë se projektet arkitekturore nuk duhet të shërbejnë për ndarje apo diferencim të komunitetit.

“Arkitektura eshte nje prej profesioneve me sublime, e cila ne thelb te saj ka per qellim, mision dhe vizion permiresimin e jeteses per te gjithe shfrytezuesit e objekteve, pa asnje paragjykim. Prandaj, perdorimi i arkitektures per cfaredo lloj lincimi, diferencimi, ndarje apo segregim te shoqerise, komunitetit apo popuvje, eshte plotesisht e papranueshme. kushdo qe mendon ta perdore arkitekturen per qellime te tilla, thjeshte ka huqur thelbin e ketij profesioni, dhe eshte jashte margjinave etike e profesionale.”

Për mbajtjen e Kupës së Botës, besohet se Katari ka shpenzuar mbi 200 miliardë euro duke përfshirë edhe infrastrukturën e nevojshme.

E për zhvillimin e kësaj infrastrukturë dyshohet se humbën jetën rreth 6500  persona, kryesisht emigrantë nga vendet aziatike/Media Ndërtimi

Intervistë me Reinaldo Pipiria, Drejtor ekzekutiv i NAREA (Shoqata Shqiptare e Pasurive të Paluajtshme).

Shoqata Shqiptare e Pasurive të Paluajtshme (NAREA) nuk vëren shenja flluske që mund të çojnë në rënie të tregut të pasurive të paluajtshme në një të ardhme të afërt.

Reinaldo Pipiria, Drejtor Ekzekutiv, thotë në një intervistë për “Monitor” se kategoritë kryesore të blerësve në tregun e pasurive të paluajtshme janë familjet e reja, që vendosen kryesisht në zonat periferike, shqiptarët që jetojnë jashtë vendit dhe shtetasit e huaj, si edhe profesionistët e lirë me të ardhura të larta, që investojnë në prona një pjesë të kursimeve.

Sipas vrojtimeve periodike të Bankës së Shqipërisë, por edhe në perceptimin e agjentëve imobiliarë dhe publikut, në vitet e fundit ka rritje të vazhdueshme të çmimeve të pronave. Në këndvështrimin tuaj, ku po mbështetet kërkesa për blerje të pasurive të paluajtshme? 

Sipas shifrave të INSTAT, tregu i pasurive të paluajtshme në Shqipëri është rreth 950 milionë euro. Ky treg i njohur, për mendimin tim, është i përbërë nga:

1-360 milionë euro financuar si kredi për shtëpi nga bankat në vend gjatë 2021 dhe me sa kuptohet këtë 6-mujor të parë të 2022, trendi i financimit nga sektori bankar vazhdon të jetë rritës, duke e ngritur portofolin (outstanding) e kredive hipotekore në nivelin e 1.3 miliardë eurove.

2-Nëse ndjekim logjikën, e mbështetur dhe në përvojën e Ndërmjetësve të Pasurive të Paluajtshme në NAREA, që kur merr një kredi për shtëpi, kredimarrësi ka paguar tashmë mesatarisht 20-30% me kursimet e veta dhe vlera e kredisë është përafërsisht 70-80% e vlerës së shtëpisë, atëherë financimit prej 360 milionë euro i kemi bashkëngjitur tashmë dhe 120-140 milionë euro. Pra, pjesa e tregut që ndërvepron dhe fuqizohet nëpërmjet kredimarrjes është pothuajse 480 milionë euro.

3-Gjatë 2021, Investimet e Huaja Direkte arritën në vlerën 1.03 miliardë euro, nga të cilat 191 milionë euro ishin drejtpërdrejtë për Pasuri të Paluajtshme.

4-Gjatë 2021, remitancat në vend arritën nivelin e 761 milionë eurove. Nuk ka një studim se ç’pjesë e remitancave ka shkuar në pasuri të paluajtshme, por nëse mbajmë parasysh që Pasuritë e Paluajtshme në ekonomi kanë peshën e 7-10% të PBB, mund të supozojmë se 7% e remitancave, të paktën 54 milionë euro duhet të ketë shkuar për Pasuri të Paluajtshme.

5-Ne si NAREA jemi në 20% të tregut të Pasurive të Paluajtshme, e gjitha e kanalizuar nëpërmjet infrastrukturës bankare. Në bazë të statistikave tona, 70-80% e klientëve tanë janë kredimarrës dhe blerjen e tyre e fuqizojnë nëpërmjet një financimi dhe 20-30% e klientëve tanë arrijnë të blejnë pa kredi. Nëse ndjekim të njëjtin proporcionalitet, atëherë rreth 225 milionë euro janë transaksione pa kredi, pra kursime/pasuri/trashëgimie.

Cilët janë tipologjitë kryesore të investitorëve në prona gjatë viteve të fundit? 

Nëse marrim në konsideratë lëvizshmërinë e stokut, cilat tipologji pronash janë më të tregtueshme dhe qarkullojnë më shpejt, p.sh., për qytetin e Tiranës, apartamentet që absorbohen më shpejt janë ato të fashës 800-1,200 Euro/m², rezulton se për kryeqytetin janë kryesisht familjet e reja që stacionohen në periferi, në kufijtë e unazës se jashtme të qytetit si dhe familje me bashkëshortë, pjesëtarë të stabilizuar në karrierën e tyre dhe me akses lehtësisht sektorin financiar.

Rreth 50% (480-500 milionë euro) e tregut të pasurive të paluajtshme konsumohet nga kjo tipologji blerësish, të cilët kanë krijuar një pjesë të kursimeve gjatë 15 viteve punë pas studimeve ose që kanë një ndihmë/dhuratë/borxh nga trungu familjar, nga i cili janë shkëputur.

Tipologjia e dytë është ajo e shqiptarëve që kanë emigruar në dekadën e fundit, si dhe e të huajve që vendosin të kenë një shtëpi të dytë në Shqipëri.

Këta janë blerësit, që për shkak të pozicionit të Shqipërisë, klimës, sistemit të favorshëm të taksimit në krahasim me vendet ku jetojnë, vendosin të kenë një pronë në Shqipëri dhe injektojnë bashkë në sektorin e pasurive të paluajtshme rreth 250 milionë euro në vit, pothuajse 25% të tregut.

Tipologjia e tretë është ajo individëve shumë të suksesshëm në profesionet e lira dhe ato që mund të ofrohen dhe privatisht si mjek, noter, avokat, konsulencat financiare, pra, individë me sukses në profesionin dhe sipërmarrjet e tyre prej 20 vitesh dhe që kanë mjaftueshëm kursime, kryesisht pa nevojën e financimeve ndihmëse dhe që realisht blerjen e një apartamenti e shikojnë si një investim afatgjatë, sidomos në sfondin e krizave të njëpasnjëshme. Kjo tipologji përfaqëson kryesisht 25% të tregut

Vëreni dinamika ndryshimi në raportin mes çmimit mesatar të qirave dhe shitjeve në treg? 

Në fakt, të dyja kanë njohur trend rritës, duke ecur paralelisht.

Në disa momente, ndikuar nga faktorë të ndryshëm.

Qiratë janë rritur, për shkak të zhvendosjes menjëherë nga banesat e dëmtuara nga tërmeti, duke shkaktuar kërkesë surprizë drejt atyre më të sigurta/cilësore; zhvendosjes për shkak të projekteve të rindërtimit në zona të caktuara (pra, aty ku shteti ka shpronësuar për rindërtim); për shkak të tërheqjes nga stoku për qira afatgjata i shumë apartamenteve dhe destinimi i tyre për biznesin e qirave ditore (AirBnB, Booking) por dhe për shkak se sot, nëse dëshiron të marrësh me qira një apartament të ndërtuar pas 2015-s, me shumë mundësi ai është ndërtuar shumë më mirë, më cilësor dhe ka kushtuar 30-40% më tepër se stoku i para këtij viti.

Ndërkohë që çmimet mesatare të shitjes janë rritur, nga presioni për t’u shërbyer i një kërkese e akumuluar për 7-8 vite; nga investime dhe angazhime disavjeçare, si të pronarëve të trojeve, zhvilluesve të pasurive dhe ndërtuesve, për të cilat kërkohet kthim i përfitimeve të munguara dhe të shtyra në kohë si pasojë e mungesës së lejeve të ndërtimit midis 2008-2015; nga rritja e barrës fiskale dhe taksave, si dhe tarifave të lidhura me proceset e ndërtimit dhe zhvillimit të pronës; si dhe më së fundmi, për shkak të rritjes jo vetëm të kostove të logjistikës, por dhe të vetë materialeve të ndërtimit.

Vëreni dinamika ndryshimi në raportin mes çmimit mesatar të qirave dhe shitjeve në treg? 

Në fakt, të dyja kanë njohur trend rritës, duke ecur paralelisht.

Në disa momente, ndikuar nga faktorë të ndryshëm.

Qiratë janë rritur, për shkak të zhvendosjes menjëherë nga banesat e dëmtuara nga tërmeti, duke shkaktuar kërkesë surprizë drejt atyre më të sigurta/cilësore; zhvendosjes për shkak të projekteve të rindërtimit në zona të caktuara (pra, aty ku shteti ka shpronësuar për rindërtim); për shkak të tërheqjes nga stoku për qira afatgjata i shumë apartamenteve dhe destinimi i tyre për biznesin e qirave ditore (AirBnB, Booking) por dhe për shkak se sot, nëse dëshiron të marrësh me qira një apartament të ndërtuar pas 2015-s, me shumë mundësi ai është ndërtuar shumë më mirë, më cilësor dhe ka kushtuar 30-40% më tepër se stoku i para këtij viti.

Ndërkohë që çmimet mesatare të shitjes janë rritur, nga presioni për t’u shërbyer i një kërkese e akumuluar për 7-8 vite; nga investime dhe angazhime disavjeçare, si të pronarëve të trojeve, zhvilluesve të pasurive dhe ndërtuesve, për të cilat kërkohet kthim i përfitimeve të munguara dhe të shtyra në kohë si pasojë e mungesës së lejeve të ndërtimit midis 2008-2015; nga rritja e barrës fiskale dhe taksave, si dhe tarifave të lidhura me proceset e ndërtimit dhe zhvillimit të pronës; si dhe më së fundmi, për shkak të rritjes jo vetëm të kostove të logjistikës, por dhe të vetë materialeve të ndërtimit

Besoni se shtrenjtimi i kredisë do të frenojë kërkesën dhe rritjen e çmimeve në tregun e pronave? 

Nëse portofoli i kredisë për shtëpi do të ishte vetëm në monedhën vendase, patjetër që një rritje e normës bazë të interesit mbi nivelin 1.5%, rritje të shpejta të Yield-it të Bonove të Thesarit (si komponent i zakonshëm i formulës gjatë një kredimarrje) mbi 6.5%, si dhe perceptimi i rreziqeve të shtuara, duke imponuar spread më të gjera se 1.5%, do të shkaktonin tkurrje të sigurt të kërkesës.

Deri tani, këto parakushte duken ende jo shumë afër. Aktualisht, kur flasim për efektshmëri të politikave normalizuese të BSH në tregun e pasurive të paluajtshme, duhet të mbajmë në konsideratë që vetëm 25% e këtij tregu është i lidhur drejtpërdrejtë me monedhën vendase dhe financimin e saj. Pjesa tjetër, prej 75% është në monedhën e huaj.

Nga kjo, 30% ndikohet nga zhvillimet e Euros në tregun ndërkombëtar, ku nga maj 2022, Euribor po njeh veç rritje duke arritur në nivelin e 1% dhe Banka Qendrore Europiane pas 11 vjetësh ngriti Normën Bazë të Interesit në 0.5%.

Por, nën presionet zhvleftësuese të Euros kundrejt Lekut, nën minimumet historike, me tendencat rritëse të depozitave brenda sektorit bankar si dhe me flukset e larta hyrëse të Euro deri në fund shtatorit, do të jetë i pasigurt efekti i zhvillimeve të tregjeve ndërkombëtare që transferohen brenda ekonomisë shqiptare në tregun e pasurive të paluajtshme.

Duke pasur parasysh dinamikat e tregut të pronave në vitet e fundit dhe pritshmërive që ju keni për të ardhmen, cilat prona mund të jenë sot investimet më të mira, qoftë sipas llojit të pasurisë, apo zonave gjeografike ku janë të vendosura?

Bazuar në zhvillimet e 2019-2021, tre janë këshillat që mund të japim:

1.Mund të investoni në kryeqytet, kërkoni tregun për pasuri lehtësisht të tregtueshme, pasuri të cilat përvoja ka treguar se pavarësisht stinës, absorbohen lehtësisht nga tregu. Këto janë apartamente me sipërfaqe mesatare 100-120 metra katrorë dhe me vlerë 80,000-12,000 euro.

2.Mund të investoni në bregdet, por lokacione lehtësisht të arritshme nga qendrat ekonomike, fakt që do t’i shtonte mundësitë e përfitimeve në 12 muajt e vitit.

3.Mund të investoni në Ultësirën Perëndimore, në vende ku tokat janë jo prodhuese, me pozicion të favorshëm dhe të përshtatshme për projekte në lidhje me fushën e energjisë, e cila do të gjenerojë më shumë të ardhura në këtë dekadë./ Media Ndërtimi

Intervistë e realizuar nga Monitor.al (https://www.monitor.al/nuk-presim-flluske-ja-cilet-jane-bleresit-kryesore-ne-tregun-e-pronave-2/?fbclid=IëAR3rKGQLc34NQa5ëy7fDZFE30hIxcLVZaqPËas74S1luzuQf04Dxg57ICs8)