Connect with us

Tech

Elta Bajrami ndërtoi nanosatelitin e parë në Kosovë

Published

on

Nga një eksperiment me sodë buke, uthull dhe një balonë e deri te krijimi i nanosatelitit të parë në Kosovë, 19-vjeçarja Elta Bajrami nuk u dorëzua asnjëherë para paragjykimeve gjinore në rrugëtimin e saj në fushën e shkencave natyrore. Në Ditën Ndërkombëtare të Grave dhe Vajzave në Shkencë, prishtinasja që tani studion në SHBA, ndan copëza të këtij rrugëtimi.

Në vitin 2014, në një klasë në Shkollën Fillore “Gjergj Fishta”, dhjetëra nxënës shikonin se si një balonë fryhej dhe më pas fluturonte, shkaku i gazit me të cilin ishte mbushur nga një reaksion mes sodës së bukës dhe uthullës.

Në mesin e këtyre nxënësve ishte edhe Elta, atëherë vetëm dhjetë vjeçe. Klasa e pestë la gjurmë të shumta në mendjen e saj. Nëntë vjet më vonë, ajo ende kujton momente nga ai vit shkollor.

“E mbaj mend një pjesë të tekstit në klasë të pestë, ku pyetej: çfarë dëshironi të bëheni kur të rriteni? E kujtoj shumë mirë që nxënësit e tjerë përgjigjeshin: mësues, floktar, futbollist, këngëtar. Kur më erdhi rendi mua, më vinte pak marre ta shprehja se çka kam dashur të bëhem, sepse e kisha shkruar shkencëtare”, rrëfen Elta për Radion Evropa e Lirë.

Pse nuk rrëzohemi vazhdimisht teksa ecim, pse rrëshqasim në akull, si është e mundur të shkojë një raketë në Mars, çfarë është Marsi, a është planet si Toka? Pyetje si këto ngriheshin vazhdimisht në mendjen e saj.

“Më ka interesuar shumë sistemi diellor, jeta jashtëtokësore dhe sidomos ndërtimi, inxhinieria e raketave. E pata detyruar mamanë të ma blejë edhe një libër rreth raketave dhe mënyrës se si funksionojnë ato”, tregon 19-vjeçarja për Radio Evropa e Lirë.

E përshkruar si fëmijë çapkën deri në moshën pesëvjeçare, Elta thotë se asnjëherë nuk e ka pasur problem të mos u bindet pritshmërive gjinore. Ka luajtur me lodra që janë konsideruar si lodra për djem.

“E kujtoj gjithmonë që gjyshja, sa herë doja t’ia merrja lodrat vëllait, më thoshte ‘mos çika ime se këto nuk janë për çika’. Por, kurrë nuk e kam kuptuar se përse lodrat duhet të kenë gjini. Kam qenë shumë më e tërhequr nga lodrat që kanë pasur pajisje komplekse, e jo që kanë qëndruar statike, vetëm sa për bukuri”, thotë Elta.

Ky kuriozitet e ndoqi atë edhe më vonë, gjatë kohës sa ishte nxënëse në Shkollën e Mesme “Sami Frashëri” në Prishtinë. Në mesin e 14 lëndëve sa kishte në vitin e fundit në gjimnaz, ajo preferonte lëndët e shkencave natyrore.

Përveç këtyre projekteve, Elta, gjatë viteve të fundit, ka përfaqësuar Kosovën në disa gara ndërkombëtare, si për robotikë dhe shkenca kompjuterike.

Në nëntor të vitit 2021, Elta është radhitur e gjashta në botë nga mbi 200 mijë pjesëmarrës në një garë të organizuar nga gjiganti amerikan i teknologjisë, Microsoft. Në atë garë, ku testohej njohuria mbi produktet e pakos së Microsoft Office, Kosova ishte përfaqësuar për herë të parë si shtet në mesin e 108 shteteve të tjera.

Elta merrej me projekte dhe gara të kësaj fushe edhe në kohën e saj të lirë gjatë viteve të shkollës së mesme.

Elta nuk e imagjinon dot veten jashtë fushave të shkencave natyrore dhe shpreson që edhe bashkëmoshatarët e saj do t’i ndjekin ëndrrat e tyre./Media Ndërtimi.

Tech

Robotët po marrin përsipër punën e magazinës

Published

on

Blerësit ndoshta nuk mendojnë shumë për atë që ndodh më pas kur bëjnë një porosi ushqimore në internet.

Por ajo nis një vallëzim të ndërlikuar të softuerit, inteligjencës artificiale, robotëve, furgonëve dhe punëtorëve, transmeton Telegrafi.

Në magazinën Ocado jashtë Lutonit, ndodhë një kërcim të tillë. Qindra robotë rrotullohen rreth një rrjeti, duke marrë artikuj për porosi online. Ata lëvizin me shpejtësi dhe saktësi marramendëse.

Në ditët e para të blerjeve në internet, kur bënit një porosi, njerëzit vërshonin rreth një magazine ose një dyqani duke mbledhur artikujt tuaj.

Por prej vitesh tashmë, Ocado ka përdorur robotë për të mbledhur dhe shpërndarë produkte, duke i sjellë ato te stafi, i cili i paketon në kuti për t’i dorëzuar.

Dhe Ocado nuk është firma e vetme që investon në një automatizim të tillë.

Në magazinat e saj, Asda përdor një sistem nga firma zvicerane e automatizimit Swisslog dhe AutoStore e Norvegjisë. Në SHBA, Walmart ka automatizuar pjesë të zinxhirit të saj të furnizimit duke përdorur robotikë nga një kompani amerikane e quajtur Symbotic.

Në Luton, Ocado e ka çuar procesin e automatizimit në një nivel më të lartë.

Robotët që zmadhojnë rrjetin, tani sjellin artikuj në krahët robotikë, të cilët shtrihen dhe kapin atë që u nevojitet klientëve.

Thasët me oriz, kutitë me çaj, kapen të gjitha nga krahët duke përdorur një filxhan thithës në fund.

Mund të duket si një shtesë e parëndësishme, por trajnimi i një roboti për të njohur një artikull, për ta kapur me sukses dhe për ta lëvizur, është çuditërisht i vështirë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Tech

SpaceX do të nisë raketën më të fuqishme të ndërtuar ndonjëherë

Published

on

Një raketë SpaceX Starship është kthyer në pikën e lëshimit në objektin Starbase në Boca Chica, Teksas, pas dy fluturimeve testuese në vitin 2023.

Sistemi i raketave në hapësirë ​​të thellë synon ta kalojë atë përmes një testi të integruar fluturimi njëorësh, shkruan CNN.

Nëse është e suksesshme, anija kozmike do të spërkatet në Oqeanin Indian, duke e vënë mjetin gjigant në një pozicion për të lëvizur në fluturime testuese më komplekse dhe, përfundimisht, për të çuar astronautët e NASA-s në sipërfaqen e Hënës.

Nisja është planifikuar të bëhet në çdo kohë gjatë një dritareje 110-minutëshe që hapet në orën 7 të mëngjesit CT (8 të mëngjesit ET) të enjten, sipas një emaili nga SpaceX të dërguar të mërkurën pasdite.

SpaceX e konsideron sistemin Starship thelbësor për misionin e tij themelues: të çojë njerëzit në Mars për herë të parë. Dhe në mënyrë kritike, NASA ka zgjedhur Starship si mjetin e uljes që do të transportojë astronautët e saj në sipërfaqen hënore në misionin Artemis III që pritet të ngrihet në shtator 2026./Media Ndërtimi

Continue Reading

Tech

Arrestohet ish-inxhinieri i Google nën akuzat për vjedhjen e sekreteve të kompanisë

Published

on

Departamenti Amerikan i Drejtësisë (DoJ) ka njoftuar për padinë ndaj një shtetasit kinez dhe një banori në Kaliforni të cilët akuzohen për vjedhjen e informacioneve nga Google ndërsa punonin fshehurazi për dy kompani teknologjike me bazë në Kinë.

Linwei Ding i njohur ndryshe si Leon Ding, ish-inxhinier i Google i cili u arrestua më 6 mars të vitit 2024, “ka transferuar ndjeshëm sekrete dhe informacione konfindenciale nga Google në kompanitë me bazë në Kinë”.

I pandehuri thuhet se ka vjedhur nga gjiganti teknologjik mbi 500 dokumente konfidenciale që përmbajnë sekrete tregtare të Inteligjencës Artificiale (AI), me qëllim për t’ia transferuar ato dy kompanive kineze që kërkojnë avantazh në garën e vazhdueshme të industrisë me AI.

Bëhet e ditur se vjedhja ka ndodhur nga 21 maji i vitit 2022 deri më 2 maj të vitit 2023 nga një llogari personale e Google Cloud, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Për më tepër, Ding dyshohet se ka lejuar një tjetër punonjës të Google të përdorte distinktivin e tij për të skanuar hyrjen në një ndërtesë të kompanisë. Ai dha dorëheqje nga gjiganti teknologjik më 26 dhjetor të vitit 2023.

Nëse Leon shpallet fajtor për katër akuzat për vjedhje të sekreteve, ai do të përballet me një dënim maksimal prej 10 vitesh burg dhe deri në 250 mijë dollarë (mbi 200 mijë euro) gjobë për çdo akuzë.

Ky zhvillim vjen disa ditë pas arrestimit të punonjësit civil të Forcave Ajrore të SHBA-së, David Franklin Slater, nën akuzat për transmetimin e informacionit të klasifikuar në një platformë të huaj.

Informacioni përfshinte të dhëna të Mbrojtjes Kombëtare (NDI) në lidhje me objektivat dhe aftësitë ushtarake ruse gjatë pushtimit të Ukrainës./Media Ndërtimi

Continue Reading

Trending