Pas polemikës mbi një ekspozitë të javës së dizajnit në Milano që shfaqte figura fyese, dizajneri amerikan i modës Stephen Burks merr në konsideratë se çfarë thotë incidenti për industrinë e dizajnit dhe qasjen e saj ndaj garës.

Tre javë më parë në Milano, e gjeta veten ballë për ballë me agresion të drejtpërdrejtë racor. Si pjesë e shfaqjes së grupit Campo Base të kuruar nga Federica Sala, arkitekti Massimo Adario prezantoi një koleksion objektesh qelqi dekorative të bëra në vitet 1920 që mishërojnë stereotipe raciste.

Duke parë këto figura fyese, befasia ime fillestare çoi në konfuzion. Mendova se kjo lloj injorance dhe ksenofobie kishte kaluar me shekullin e kaluar. Konfuzioni im çoi në zemërim, të cilin e shtypa nën kërcënimin e arrestimit në një vend të huaj – një vend që edhe një herë e ka gjetur veten nën udhëheqjen e nacionalizmit konservator.

Pasi u përballa me këtë shfaqje të rastësishme të injorancës kulturore, unë, së bashku me Jenny Nguyen e firmës PR Hello Human dhe Wava Carpenter dhe Anna Carnick nga platforma e dizajnit Anava Projects, thirrëm përmbajtjen e saj raciste përmes mediave sociale. Postimi ynë në Instagram i titulluar “Racizmi nuk është një motiv dizajni” (foto më lart) mblodhi rreth 2000 ndërveprime dhe provokoi një bisedë më të madhe rreth diskriminimit racor në industrinë tonë.

Stereotipet nënçmuese të ekspozuara në Milano kanë një histori të gjatë dhe të turpshme, të cilat vazhdojnë të rezultojnë në dhunë kundër trupave të zinj. Në një bisedë të fundit, stilisti industrial etiopio-amerikan Jomo Tariku përmendi kartolinat vulgare të fillimit të shekullit të 20-të të prodhuara nga karikaturistët italianë Enrico De Seta dhe E Ligrano gjatë fushatave ekspansioniste të Musolinit në Afrikë.

Imazhet e tyre “tërhoqën shumë nga shfaqjet raciste amerikane që përshkruanin zezakët si bufonë,” më tha Tariku. “Kjo është arsyeja pse konteksti ka rëndësi.” Figurinat e qelqit të paraqitura në Milano si kuriozitete të trashëgimisë së dizajnit italian u bënë gjatë së njëjtës epokë fashiste.

Në këtë epokë të krizave sociale konvergjente, struktura e dizajnit – e përbërë nga marka, panaire dhe media të drejtuara nga dizajni – duhet të krijojë kushtet për përfshirje dhe jo përjashtim. Siç përcaktohet në manifestin Design Can, dizajni duhet të “na përfaqësojë të gjithëve, të prishë status quo-në, të festojë zëra të rinj, të tregojë histori të patreguara, të përballet me paragjykimet e tij dhe të ndryshojë”.

Kjo do të ndodhë vetëm kur perspektiva të ndryshme kulturore marrin pjesë në dizajn në nivelet më të larta dhe ndajnë potencialin e tij transformues, jo thjesht si shenja për diversitetin, por si një shumëllojshmëri zërash të aftë për të kontribuar me vlerë reale në jetën tonë.

Stephen Burks është një dizajner amerikan produktesh. Ai themeloi studion Stephen Burks Man Made, është një asistent profesor i arkitekturës në Columbia GSAPP dhe bashkë-prezantues i serisë së bisedave Design In Dialogue nga Galeria Friedman Benda. Ai gjithashtu ka shërbyer si ekspert-në-rezidencë në Laboratorët e Inovacionit të Harvardit dhe ka dhënë mësim si kritik dizajni në Shkollën e Diplomuar të Dizajnit të Harvardit./Media Ndërtimi.

365 ditë jemi mësuar të dëgjojmë rreth historisë, kulturës dhe monumentalit historik që ka Ulqini, rrethina e tij dhe shqiptare në përgjithësi. Gjersa shënojmë Ditën Ndërkombëtare të Monumente dhe Lokaliteteve, gojët na mbyllen, veshët na shurdhohen. Sytë na verbohen dhe krenaria na bie.

Sikurse herëve të kaluar, kur në të vërtetë një vend me pasuri të begatë të monumenteve kulturorë do të duhej të kremtonte shpesh, edhe kësaj here nuk pati ndonjë lajm, fushatë emancipuese a ndërgjegjësuese për rëndësinë, ruajtjen, mbrojtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore as nga shoqëria civile, as nga OJQ-të që janë krijuar për këto qëllime, as nga institucionet përkatëse, siç është Muzeu u qytetit./Media Ndërtimi.

Trafikun urban ne Prishtine e përdori shpesh dhe sidomos linjat 1 dhe 4 dhe po du me nda përvojën time lidhur me këto shërbime:

Koha e pritjes:

Mesatarisht më bjer me prit rreth 10 minuta deri sa të vjen autobusi që nuk është edhe aq keq.

Linjat e lëvizjes (itinerari)

Ka pak linja të lëvizjes dhe si pasojë janë shumë të dobëta (të gjata). Për shembull nga Dardania/Lakrishta për Breg të Diellit nuk ka linjë direkte dhe duhet të përdoret linja 1 e cila të dërgon deri te komuna e vjetër e pastaj të kthen te fakulteti teknik. Kjo mesatarisht i merr mbi 30 minuta që është më gjatë se me shku këmbë nga Dardania te Fakulteti Teknik!

Çmimet

Bileta për një përdorim kushton 50 cent. Bileta për 24 orë kushton 80 cent me të cilën mund të përdoren pothuaj të gjithë autobusët publik por jo ata privat. Disa sugjerime në këtë drejtim:

• Me biletë ditore të përfshihen edhe autobusët privat (të shihet mundësia e subvencionimit);
• Koha prej 24 orë të bëhet 25 orë për shkaqe praktike. Ka njerëz që e përdorin autobusin në kohë të njëjtë (psh për me shku në punë) dhe është problem me u nis në të njëjtën kohë të nesërmen. Mua më ka ndodh që për 4 minuta më ka ik 24 orëshi e u desht me nxjerr biletë tjetër;
• Të shtohet mundësia që brenda në autobus të lëshohen edhe bileta javore apo të vazhdohen mujoret;

Pritoret (stacionet)

Janë në gjendje të keqe: të vogla, të papastra, të dëmtuara dhe aspak atraktive. Diku ska fare që është problem kur bjen shi. Duhet të modernizohen edhe me ekrane me GPS që me u ditë kur vjen autobusi dhe cili autobus ku shkon. Puna e GPSave mund të bëhet falas përmes partneritetit publiko privat me pak kreativitet.

Të tjera

Kryesisht ka shumë tollovi nëpër autobusë. Është e çuditshme se si pasagjerët grumbullohen te dyert dhe e vështirësojnë hyrje/daljen. Konduktorët duhet të menaxhojnë këtë situatë e që nuk e bëjnë. Po edhe s’kanë faj. Hec e hi n’llafe me turli hajvani.

Vozitja len mjaft për të dëshiruar. Shoferët najhere e ndiejn veten si me bajt kompira e jo njerëz!

Mesazhi kryesor

Duhet të rritet numri i autobusëve dhe si rezultat të shtohen linjat e reja dhe të zvogëlohet koha e pritjes!

Këtë shkrim e bona në 4sh rrugës për Gërmi.  Koha po duket e mirë sot, ta shohim.

Opinion nga arkitekti Dritan Tafallari./Media Ndërtimi.