Connect with us

Aktuale

Sa është kostoja e dëmeve të luftës të shkaktuara nga Serbia në Kosovë?

Published

on

Ehat Murtezajt nga qyteti i Skenderajt, në vitin 1999, forcat serbe i kanë vrarë tre anëtarë të familjes dhe i kanë djegur shtëpinë e banimit. Ehati i cili në atë botë ka qenë 13 vjeç, thotë se nuk mund të llogaritet dëmi i shkaktuar, pasi nuk ka mjete financiare që mund të shpaguajnë krimin e ndodhur.

“Në maj të vitit 1999, forcat serbe kanë vrarë gjyshin, gjyshen dhe motrën 21 vjeçare, që ishte studente në Universitetin e Prishtinës. Shtëpinë tonë e kanë gjuajtur 23 herë më predha dhe shtëpia ka marrë flakë”, thotë Murtezaj.

Edhe pse Ehati nuk ka të evidentuar koston e humbjeve materiale, mbi 22 miliardë euro llogariten dëmet e luftës që Serbia ka shkaktuar në Kosovë para dhe gjatë luftës së fundit (1990-1999), thonë ish-zyrtarë të Qeverisë së Kosovës. Për këtë ata thonë se pala kosovare duhet të kërkojë shpagimin e dëmeve të fundit, në procesin e dialogut që ka rinisur javën e kaluar në Bruksel.

Sipas një studimi të UNHCR-it në nëntor 1999, pothuajse 40 për qind e të gjitha shtëpive të banuara në Kosovë u dëmtuan rëndë ose u shkatërruan plotësisht, citohet në​ një raport të Organizatës për të Drejtat e Njeriut, Human Rights Watch (HRW).

I njëjti raport thotë se sipas një vlerësimi të dëmeve, të Kombeve të Bashkuara, për 649 shkolla në Kosovë, më shumë se një e pesta e shkollave të anketuara u dëmtuan rëndë dhe më shumë se 60 për qind u shkatërruan plotësisht.

Sipas të dhënave të Fondit për të Drejtën Humanitare, gjate luftës në Kosovë janë vrarë mbi 13,000 persona.

Çështja e kompensimit të dëmeve të luftës, më 16 korrik është ngritur në Bruksel, kur rifilloi dialogu Kosovë-Serbi pas 20 muajsh pauzë.

Në këtë takim është biseduar për personat e pagjetur dhe çështjet ekonomike. Kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti, pas takimit tha se tek ekonomia përfshihen edhe kompensimi i dëmeve të luftës edhe fondi pensional. Takimi i radhës në nivel të ekspertëve mes Kosovës dhe Serbisë mbi këto çështje është i paralajmëruar për 23 korrik.

Zyrtarë të Qeverisë së Kosovës nuk publikojnë të dhënat e kostos së dëmeve të luftës së shkaktuar nga Serbia në Kosovë, por thonë se ato ekzistojnë.

Xhavit Beqiri, këshilltar i kryeministrit të Kosovës, Avdullah Hoti, tha për Radion Evropa e Lirë, se të gjitha të dhënat do të paraqiten në Bruksel nga anëtarët e delegacionit dhe do të bëhen publike.

“Ka të dhëna edhe për dëmet e luftës, për dëmet në objektet e trashëgimisë kulturore, dëmet në shkolla, ka fakte” tha Beqiri.

Sa vlerësohen dëmet e luftës në Kosovë?

Pas përfundimit të luftës në Kosovë, ekspertët e ekonomisë dhe ish-zyrtarë të Qeverisë së Kosovës e realizuan një studim në të cilin janë vlerësuar dëmet e luftës.

Haki Shatri, ish-ministër i Financave, i cili në vitin 2006 gjatë bisedimeve për zgjidhjen e statusit të Kosovës në Vjenë ka qenë koordinator i ekipit për çështje ekonomike, thotë se sipas të dhënave të ekspertëve që janë paraqitur në bisedime, dëmet në përgjithësi që Serbia i ka shkaktuar Kosovës, llogariten rreth 22 miliardë euro.

Atkivistë dhe familjarë të personave të pagjetur mbajnë në duar emrat e personave të pagjetur që nga lufta e fundit në Kosovës.

Përveç vrasjeve, dhunimeve gjatë luftës së fundit në Kosovë, Shatri thotë se serbët kanë shkaktuar dëme në sektorin publik, atë privat, pastaj siç thuhet, grabitjen e fondit pensional, depozitave të qytetarëve e shumë dëme të tjera.

“Dëmet që janë bërë – ekonomitë familjare janë shkatërruar, janë djegur bagëtitë, prona shoqërore është shkatërruar, në disa raste është plaçkitur dhe fizikisht është bartur në Serbi etj. Delegacioni nga Kosova duhet t’i paraqesë këto të dhëna në tavolinë dhe faktori ndërkombëtar duhet të shoh se çfarë ka nodhur” tha Shatri.

Mustafa: Pa shpagim të dëmeve nuk mund të ketë normalizim të marrëdhënieve Kosovë- Serbi

Edhe Muhamet Mustafa nga Instituti “Riinvest” ka qenë koordinator i ekipit për çështje ekonomike në Grupin Negociator në Vjenë. Mustafa nuk tregon koston e dëmeve, por thotë se spastrimi i llogarive ekonomike dhe zhdëmtimi i atyre që kanë pësuar dëme gjatë luftës është çështje esenciale për normalizim të marrëdhënieve dhe për fqinjësie të mirë në mes Kosovës dhe Serbisë.

“Për arsye se dëmet në pronën private gjatë luftës janë jashtëzakonisht të mëdha. Ne i kemi listuar ato të gjitha. Dhe kur është fjala për dëmet tek personat privat as shteti dhe as bashkësia ndërkombëtare nuk mund të intervenojë që të mos zhdëmtohen. Sepse Konventat ndërkombëtare, Konventa për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut e mbron pronën privat nga dëmtime çoftë me motive politike apo të luftës. Dhe këtu kemi të bëjmë me të gjitha nacionalitetet”, shprehet Mustafa.

Sheremeti: Kosova nuk ka të dhëna për dëme të luftës

Por, Furtuna Sheremeti, e cila është duke doktoruar në Belgjikë në temën për matjen e dëmeve të shkaktuara nga krimet e luftës, thotë se autoritetet e Kosovës nuk kanë treguar gatishmëri për dokumentimin e krimeve dhe dëmeve të luftës.

Sheremeti, e cila ka qene këshilltare e ish-kryeministrit të Kosovës Albin Kurti, mendon se Kosova nuk ka pasur një strategji operacionale si shtet për të adresuar të kaluarën.

“Kosova pas 20 vitesh pas luftës nuk ka bërë asgjë për të adresuar dëmet. Ato që janë bërë për dokumentim janë bërë prej shoqërisë civile. Ekziston një databazë për vrasjet që kanë ndodhur në Kosovë dhe e cila mbahet nga Fondi për të Drejtën Humanitare në Kosovë e cila është iniciativë e shoqërisë civile nuk është nga shteti”, thotë Sheremeti.

Rastet individuale

Në Fondin për të Drejtat Humanitare me seli në Beograd, thonë se nuk e kanë numrin e saktë të procedurave për kompensimin e dëmeve ndaj shqiptarëve të Kosovës, kundër organeve të Serbisë, sepse nuk i janë drejtuar të gjithë Fondit.

Në një përgjigje për Radion Evropa e Lirë, thonë se “disa prej tyre kanë paditur përmes avokatëve, të cilët janë të angazhuar në mënyrë të pavarur”.

Fondi për të Drejtën Humanitare u është drejtuar më shumë se 130 shqiptarëve të Kosovës, të cilët kanë qenë viktima të shkeljes së të drejtave njerëzore dhe ata janë përfaqësuar nga avokatët në rreth 35 lëndë për kompensim të dëmit, thuhet në përgjigjeje të këtij Fondi .

Iniciativat e qeverisë për vlerësim të dëmeve, të dështuara

Ndryshe, deri më tani, Qeveria e Kosovës asnjëherë nuk ka paraqitur ndonjë vlerësim zyrtar të dëmeve materiale. Por, në vitin 2011, 12 vjet pa përfundimit të luftës, pati paralajmëruar se do ta nisë mbledhjen e fakteve për të argumentuar, siç ishte thënë “të vërtetën shkencore dhe profesionale për krimet e luftës”, dhe në këtë kuadër, në vitin 2011, 12 vjet pas luftës, pati krijuar Institutin për Hulumtimin e Krimeve të Luftës, në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë.

Një grua duke ecur para një baneri kushtuar luftës në Kosovë, i vendosur para Qeverisë së Serbisë, 22 mars 2019.

Por, me vendimin e Qeverisë së Kosovës, ai është mbyllur në vitin 2018, ndërkohë që në Ministrinë e Drejtësisë është formuar Divizioni për Drejtësi Tranzicionale, i cili është dashur të vazhdojë punën e institutit. Drejtues të këtij institucioni thonë se janë në fazën e konsolidimit dhe shumë shpejtë do nisin punën në terren.

Edhe qeveria e kaluar e udhëhequr nga ish-kryeministri Albin Kurti, kishte paralajmëruar që të themelojë institutin e ri për hetimin e krimeve të luftës të kryera gjatë luftës në Kosovë, përfshirë edhe krimet kundër njerëzimit dhe gjenocidin. Kjo megjithatë mbeti pezull pas ndërrimit të qeverisë në Kosovë/REL.

Aktuale

“Reagim ndaj shkrimeve të pasakta dhe tendecioze rreth nënshkrimit të kontratës me Arkitektin e Qytetit”

Published

on

Komuna e Prishtinës ka reaguar ndaj shkrimeve rreth nënshkrimit të kontratës me Arkitektin e Qytetit”

Me datën 13 maj 2024 është publikuar një shkrim me titull “Tre muaj para se të regjistrohej në ARBK, kompania Shërbimi i Arkitektit të Kryeqytetit nënshkroi kontratën me Komunën e Prishtinës” nga një prej portaleve lokale, dhe po të njëjtat informata të pasakta e tendencioze janë shpërnda nga eksponentë politik të caktuar.

Kryeqyteti informon qytetarët se ky artikull dhe shkrimet pasuese janë të pasakta dhe se:

  • Konsorciumi i kompanive fituese kanë qenë të regjistruara pranë ARBK shumë kohë më parë
  • Procesi i tenderimit të Shërbimit të Arkitektit të Kryeqytetit është vlerësuar tri (3) herë nga OSHP, si proces i rregullt dhe në përputhje me ligjin.
  • Procesi i tenderimit është zhvillu përmes sistemit elektronik “EPROKURIMI” dhe të gjitha të dhënat digjitale janë në dispozicion për të vërtetuar rregullsinë e procesit

Më poshtë është shpjeguar në hollësi procesi.

Aktiviteti i prokurimit me titull “Konsulencë për themelimin e Shërbimit të Arkitektit të Kryeqytetit për nevojat e Komunës së Prishtinës” me nr. të prokurimit 616-22-7431-3-1-2, është publikuar me datën 21.07.2022. Pra aktiviteti ka filluar në korrik të vitit 2022 dhe ka përfunduar rreth 1 vit më pas apo më 27.06.2023 kur është nënshkruar kontrata, ndërsa kontrata e nënshkruar si e tillë përmes kësaj procedure aktualisht është në zbatim e sipër. Procedura si e tillë është zhvilluar në dy faza, ku kanë marrë pjesë gjithsej 6 tenderues (operatorë ekonomik ose grupe të operatorëve ekonomik). Gjatë aktivitetit të prokurimit janë shtjerrë të gjitha procedurat sipas mjeteve juridike në dispozicion. Mbi të gjitha kjo lëndë është trajtuar tri (3) herë nga OSHP dhe nënshkrimi i kontratës është manifestuar vetëm pas rikonfirmimit përmes vendimit të tretë të Panelit Shqyrtues në OSHP.

Sa i përket pretendimit se është nënshkruar kontratë me një operator ekonomik që nuk ka qenë i regjistruar në ARBK, duhet theksuar faktin që kontrata është nënshkruar me datë 27.06.2023 nga të dy palët kontraktuese dhe jo me datë 27.03.2023 sikurse është pretenduar. Kontrata është nënshkruar në tri kopje origjinale, por në njërën kopje të kontratës me rastin e nënshkrimit të kontratës, operatori ekonomik ka bërë gabim teknik ku në vend të numrit 6 ka shënuar numrin 3. Megjithatë ky gabim menjëherë është reviduar ndërsa data e nënshkrimit është evidentuar saktë (27.06.2023). Pra data e nënshkrimit të kontratës është 27.06.2023 dhe ky fakt është i pakontestueshëm për cilëndo palës me interes juridik. Data e nënshkrimit 27.06.2023 mund të konfirmohet edhe nga sistemi elektronik EPROKURIMI. Vlen të shtohet po ashtu se njoftimi për dhënie të kontratës është publikuar me datë 27.06.2023 ndërsa njoftimi për nënshkrim të kontratës është publikuar me datë 29.06.2023. Pra thjesht ka qenë e pamundur që të nënshkruhet kontrata në muajin mars 2023 sikurse pretendohet. Me këtë rast duhet kuptuar faktin që procedura e prokurimit zhvillohet hap pas hapi në përputhje me dispozitat ligjore në fuqi. Pra nuk mund të kalohet në hapin e radhës pa përmbushur me sukeses hapi paraprak. Gjithashtu, siç u tha më sipër, ky aktivitet është trajtuar tri (3) herë nga OSHP ku vendimi i parë nga OSHP është marrë me datë 02.02.2023, vendimi i dytë me datë 22.05.2023 ndërsa vendimi i tretë dhe i fundit me datë 26.06.2023 me ç’rast është mundësuar edhe nënshkrimi i kontratës me datë 27.06.2023.

Më tutje, grupi i operatorëve ekonomik të kontraktuar “Anarch Sh.P.K. & Ardi CC L.L.C.” kanë qenë të regjistruar kohë më parë. “Anarch” Sh.P.K. si anëtar i konsorciumit ekonomik është themeluar 17.10.2018 ndërsa anëtari tjetër i konsorciumit “Ardi CC” Sh.P.K. është themeluar me datë 29.04.2008. Pra, që të dy kompanitë kanë vite përvojë pune dhe nuk janë regjistruar tre muaj para nënshkrimit të kontratës siç pretendohet në shkrimet tendencioze. Pas shpalljes fitues në procesin e tenderimit, dy kompanitë kanë krijuar shoqërinë me përgjegjësi të kufizuar “Shërbimi i Arkitektit të Kryeqytetit” për zbatim të kontratës dhe këtë e kanë regjistruar në ARBK me 27.06.2023, si një subjekt i përbashkët për qëllime të zbatimit të kësaj kontrate. Edhe nga të dhënat publike të ARBK mund të konfirmohet se shoqëria e konsorciumit “Shërbimi i Arkitektit të Kryeqytetit” përbëhet nga dy operatorët ekonomik tenderues që janë “Anarch” Sh.P.K. dhe “Ardi CC” L.L.C.

Pra nuk qëndrojnë aspak pretendime sipas të cilave kinse është nënshkruar kontratë me një operator të paregjistruar në ARBK.

Bashkëngjitur do të gjeni disa kopje të dokumenteve që i faktojnë të dhënat e mësipërme, të cilat edhe janë në dispozicion publik në EPROKURIMI dhe në ARBK./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Inxhinierët në Shqipëri i kthehen protestave kundër krijimit të urdhrave profesional

Published

on

Një grup profesionistësh protestuan sot paradite para Kuvendit, kundër projektligjit për krijimit e urdhrave profesional të inxhinierit dhe të inxhinierit hidroteknik.

Ata përsëritën arsyet pse këta urdhra nuk i shërbejnë profesionit, madje synojnë të marrin atribute të cilat aktualisht janë të rregulluara me ligj.

“Ne tashmë operojmë nëpërmjet licencimit që marrim nga Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë ndërkohë që një grup njerëzish pretendojnë të marrin në dorë licencimin e inxhinierëve dhe ta kalojnë nga Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë në duart e një grupi individësh”,-shprehet Dëshira Mena, drejtuese e Unionit të Inxhinierëve Shqiptarë.

Ajo ngre pikëpyetje edhe për procesin e financimit.

“Ata kërkojnë që vitin e parë të punës të marrin 1.2 milionë euro nga buxheti i shtetit. Po vitet e tjera, si do të vazhdojë kjo histori?”

Sipas tyre, procesi i konsultimit me grupet e interesit nuk funksionoi siç duhet.

“Të gjitha shoqatat janë shoqata që të paktën grupi maksimal i tyre mund të arrijë në 30-40 individë. Ndërkohë që nuk kanë informuar asnjë nga grupi i interesit që të paktën nga një llogari që ne kemi bërë janë diku te 14 mijë deri në 15 mijë inxhinierë të të gjitha fushave. Të paktën rreth 4 mijë janë të licencuar, por asnjë nga këta nuk është informuar nga ata që duhet të informojnë, nga ata që duan të bëjnë një ligj të cilët duan të fusin duart si në profesion ashtu edhe në buxhet të shtetit’,-shprehet Gjergji Caca.

Sipas inxhinierëve, kjo fushë menaxhon 70% të ekonomisë, ndaj menaxhimi nga një ent i posaçëm do të sillte situatë shkatërruese.

“Të krijosh një ent dhe të gjithë strukturën e menaxhimit të 70% të ekonomisë së vendit t’ja lësh në dorë një enti që është një institucion pa emër. Është katastrofë dhe do të çonte në shkatërrimin total të vendit”,-argumenton Dëshira Mena.

Një prej inxhinierëve të pranishëm në protestë u shpreh se vetë dokumenti i projektligjeve është i shkruar keq./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Çmimi i arit arrin ne nivelin me te larte të të gjitha kohërave

Published

on

Ari është rritur me 14% nga viti në ditë, duke tejkaluar rritjen prej 10% të S&P 500 këtë vit.

Kontratat e së ardhmes së arit arritën kulmin në nivelin më të lartë të të gjitha kohërave prej 2,413 dollarë për ons më 19 prill, ndërsa ari spot arriti një kulm të ri prej 2,1392 dollarë për ons në të njëjtën ditë.

Pas një përmirësimi dy-javor, çmimi i metalit të çmuar pati një rikthim të shpejtë javën e kaluar, duke u rritur me 60 dollarë për ons për të kapërcyer 2,360 dollarë të hënën.

Është e dukshme që çmimi i arit ishte pak mbi 1,800 dollarë për ons në nivelet më të ulëta të tij të fundit në fillim të tetorit 2023.

Nga një këndvështrim investimi, ari zakonisht favorizohet gjatë periudhave të pasigurta, të tilla si krizat financiare, lufta dhe një mjedis i lartë inflacioni. Investitorët priren të mbajnë arin për të ruajtur vlerën dhe për të mbrojtur kundër rënieve ekonomike.

Taktikisht, çmimet e arit shfaqin një korrelacion negativ me dollarin amerikan. Çmimet e arit priren të rriten gjatë një dobësimi të dollarit dhe bien kur dollari forcohet.

Në tremujorin e fundit të 2023, spekulimet në lidhje me uljen e normave të interesit nga Banka e Rezervës Federale të SHBA (Fed) janë rritur ndjeshëm, duke çuar në një rënie të monedhës së gjelbër dhe duke rritur çmimet e arit.

Megjithatë, këtë vit ka pasur një largim të dukshëm nga korrelacioni tipik negativ midis arit dhe dollarit amerikan, ku të dy përjetojnë tendenca rritëse. Ky rreshtim i pazakontë mund t’i atribuohet konfliktit të shtuar ushtarak në Lindjen e Mesme, i cili rriti kërkesën për asete të sigurta në prill.

Megjithatë, kjo mund të ketë qenë vetëm një shkak i përkohshëm. Një rritje në rezervat e arit të bankave qendrore dhe pasioni i investitorëve me pakicë për arin kanë kontribuar të dyja në rritjen e çmimeve.

Sipas Këshillit Botëror të Arit, blerjet e bankave qendrore kanë qenë një nga nxitësit kryesorë të çmimeve të arit në dy tremujorët e fundit. Kërkesa nga bankat qendrore për rezerva ari u rrit në 23% të kërkesës totale, nga një mesatare prej 10% në një periudhë 10-vjeçare.

Ndërsa SHBA mbeti mbajtësi më i madh i rezervave të arit, Turqia dhe Kina panë rritjet më të mëdha me përkatësisht 30.12 ton dhe 27.06 në tremujorin e parë.

Ndërkohë, gjashtë mbajtësit kryesorë të rezervave të arit janë SHBA, Gjermania, Italia, Franca, Rusia dhe Kina, me zotërimet e SHBA që tejkalojnë ndjeshëm ato të vendeve të tjera, duke qëndruar në 8,133 ton krahasuar me 3,352 tonë të Gjermanisë në vendin e dytë.

Për më tepër, rritja e çmimeve të arit mund t’i atribuohet kërkesës së fuqishme nga investitorët individualë, veçanërisht një rritje të dukshme të kërkesës nga tregjet kineze.

Investimet pa bursë (OTC) luajtën një rol të rëndësishëm si kontribuesi i dytë kryesor në rritjen e çmimeve të arit. Blerjet OTC zakonisht përfshijnë transaksione drejtpërdrejt ndërmjet palëve, dhe në Kinë, kërkesa për shufra dhe monedha u rrit me 68% nga viti në vit në tremujorin e parë.

Continue Reading

Trending