Connect with us

Intervista

Pavarësisht vështirësive ekonomike, tregu i pasurive të paluajtshme nuk do të bjerë

Published

on

Intervistë me Reinaldo Pipiria, Drejtor ekzekutiv i NAREA (Shoqata Shqiptare e Pasurive të Paluajtshme).

Shoqata Shqiptare e Pasurive të Paluajtshme (NAREA) nuk vëren shenja flluske që mund të çojnë në rënie të tregut të pasurive të paluajtshme në një të ardhme të afërt.

Reinaldo Pipiria, Drejtor Ekzekutiv, thotë në një intervistë për “Monitor” se kategoritë kryesore të blerësve në tregun e pasurive të paluajtshme janë familjet e reja, që vendosen kryesisht në zonat periferike, shqiptarët që jetojnë jashtë vendit dhe shtetasit e huaj, si edhe profesionistët e lirë me të ardhura të larta, që investojnë në prona një pjesë të kursimeve.

Sipas vrojtimeve periodike të Bankës së Shqipërisë, por edhe në perceptimin e agjentëve imobiliarë dhe publikut, në vitet e fundit ka rritje të vazhdueshme të çmimeve të pronave. Në këndvështrimin tuaj, ku po mbështetet kërkesa për blerje të pasurive të paluajtshme? 

Sipas shifrave të INSTAT, tregu i pasurive të paluajtshme në Shqipëri është rreth 950 milionë euro. Ky treg i njohur, për mendimin tim, është i përbërë nga:

1-360 milionë euro financuar si kredi për shtëpi nga bankat në vend gjatë 2021 dhe me sa kuptohet këtë 6-mujor të parë të 2022, trendi i financimit nga sektori bankar vazhdon të jetë rritës, duke e ngritur portofolin (outstanding) e kredive hipotekore në nivelin e 1.3 miliardë eurove.

2-Nëse ndjekim logjikën, e mbështetur dhe në përvojën e Ndërmjetësve të Pasurive të Paluajtshme në NAREA, që kur merr një kredi për shtëpi, kredimarrësi ka paguar tashmë mesatarisht 20-30% me kursimet e veta dhe vlera e kredisë është përafërsisht 70-80% e vlerës së shtëpisë, atëherë financimit prej 360 milionë euro i kemi bashkëngjitur tashmë dhe 120-140 milionë euro. Pra, pjesa e tregut që ndërvepron dhe fuqizohet nëpërmjet kredimarrjes është pothuajse 480 milionë euro.

3-Gjatë 2021, Investimet e Huaja Direkte arritën në vlerën 1.03 miliardë euro, nga të cilat 191 milionë euro ishin drejtpërdrejtë për Pasuri të Paluajtshme.

4-Gjatë 2021, remitancat në vend arritën nivelin e 761 milionë eurove. Nuk ka një studim se ç’pjesë e remitancave ka shkuar në pasuri të paluajtshme, por nëse mbajmë parasysh që Pasuritë e Paluajtshme në ekonomi kanë peshën e 7-10% të PBB, mund të supozojmë se 7% e remitancave, të paktën 54 milionë euro duhet të ketë shkuar për Pasuri të Paluajtshme.

5-Ne si NAREA jemi në 20% të tregut të Pasurive të Paluajtshme, e gjitha e kanalizuar nëpërmjet infrastrukturës bankare. Në bazë të statistikave tona, 70-80% e klientëve tanë janë kredimarrës dhe blerjen e tyre e fuqizojnë nëpërmjet një financimi dhe 20-30% e klientëve tanë arrijnë të blejnë pa kredi. Nëse ndjekim të njëjtin proporcionalitet, atëherë rreth 225 milionë euro janë transaksione pa kredi, pra kursime/pasuri/trashëgimie.

Cilët janë tipologjitë kryesore të investitorëve në prona gjatë viteve të fundit? 

Nëse marrim në konsideratë lëvizshmërinë e stokut, cilat tipologji pronash janë më të tregtueshme dhe qarkullojnë më shpejt, p.sh., për qytetin e Tiranës, apartamentet që absorbohen më shpejt janë ato të fashës 800-1,200 Euro/m², rezulton se për kryeqytetin janë kryesisht familjet e reja që stacionohen në periferi, në kufijtë e unazës se jashtme të qytetit si dhe familje me bashkëshortë, pjesëtarë të stabilizuar në karrierën e tyre dhe me akses lehtësisht sektorin financiar.

Rreth 50% (480-500 milionë euro) e tregut të pasurive të paluajtshme konsumohet nga kjo tipologji blerësish, të cilët kanë krijuar një pjesë të kursimeve gjatë 15 viteve punë pas studimeve ose që kanë një ndihmë/dhuratë/borxh nga trungu familjar, nga i cili janë shkëputur.

Tipologjia e dytë është ajo e shqiptarëve që kanë emigruar në dekadën e fundit, si dhe e të huajve që vendosin të kenë një shtëpi të dytë në Shqipëri.

Këta janë blerësit, që për shkak të pozicionit të Shqipërisë, klimës, sistemit të favorshëm të taksimit në krahasim me vendet ku jetojnë, vendosin të kenë një pronë në Shqipëri dhe injektojnë bashkë në sektorin e pasurive të paluajtshme rreth 250 milionë euro në vit, pothuajse 25% të tregut.

Tipologjia e tretë është ajo individëve shumë të suksesshëm në profesionet e lira dhe ato që mund të ofrohen dhe privatisht si mjek, noter, avokat, konsulencat financiare, pra, individë me sukses në profesionin dhe sipërmarrjet e tyre prej 20 vitesh dhe që kanë mjaftueshëm kursime, kryesisht pa nevojën e financimeve ndihmëse dhe që realisht blerjen e një apartamenti e shikojnë si një investim afatgjatë, sidomos në sfondin e krizave të njëpasnjëshme. Kjo tipologji përfaqëson kryesisht 25% të tregut

Vëreni dinamika ndryshimi në raportin mes çmimit mesatar të qirave dhe shitjeve në treg? 

Në fakt, të dyja kanë njohur trend rritës, duke ecur paralelisht.

Në disa momente, ndikuar nga faktorë të ndryshëm.

Qiratë janë rritur, për shkak të zhvendosjes menjëherë nga banesat e dëmtuara nga tërmeti, duke shkaktuar kërkesë surprizë drejt atyre më të sigurta/cilësore; zhvendosjes për shkak të projekteve të rindërtimit në zona të caktuara (pra, aty ku shteti ka shpronësuar për rindërtim); për shkak të tërheqjes nga stoku për qira afatgjata i shumë apartamenteve dhe destinimi i tyre për biznesin e qirave ditore (AirBnB, Booking) por dhe për shkak se sot, nëse dëshiron të marrësh me qira një apartament të ndërtuar pas 2015-s, me shumë mundësi ai është ndërtuar shumë më mirë, më cilësor dhe ka kushtuar 30-40% më tepër se stoku i para këtij viti.

Ndërkohë që çmimet mesatare të shitjes janë rritur, nga presioni për t’u shërbyer i një kërkese e akumuluar për 7-8 vite; nga investime dhe angazhime disavjeçare, si të pronarëve të trojeve, zhvilluesve të pasurive dhe ndërtuesve, për të cilat kërkohet kthim i përfitimeve të munguara dhe të shtyra në kohë si pasojë e mungesës së lejeve të ndërtimit midis 2008-2015; nga rritja e barrës fiskale dhe taksave, si dhe tarifave të lidhura me proceset e ndërtimit dhe zhvillimit të pronës; si dhe më së fundmi, për shkak të rritjes jo vetëm të kostove të logjistikës, por dhe të vetë materialeve të ndërtimit.

Vëreni dinamika ndryshimi në raportin mes çmimit mesatar të qirave dhe shitjeve në treg? 

Në fakt, të dyja kanë njohur trend rritës, duke ecur paralelisht.

Në disa momente, ndikuar nga faktorë të ndryshëm.

Qiratë janë rritur, për shkak të zhvendosjes menjëherë nga banesat e dëmtuara nga tërmeti, duke shkaktuar kërkesë surprizë drejt atyre më të sigurta/cilësore; zhvendosjes për shkak të projekteve të rindërtimit në zona të caktuara (pra, aty ku shteti ka shpronësuar për rindërtim); për shkak të tërheqjes nga stoku për qira afatgjata i shumë apartamenteve dhe destinimi i tyre për biznesin e qirave ditore (AirBnB, Booking) por dhe për shkak se sot, nëse dëshiron të marrësh me qira një apartament të ndërtuar pas 2015-s, me shumë mundësi ai është ndërtuar shumë më mirë, më cilësor dhe ka kushtuar 30-40% më tepër se stoku i para këtij viti.

Ndërkohë që çmimet mesatare të shitjes janë rritur, nga presioni për t’u shërbyer i një kërkese e akumuluar për 7-8 vite; nga investime dhe angazhime disavjeçare, si të pronarëve të trojeve, zhvilluesve të pasurive dhe ndërtuesve, për të cilat kërkohet kthim i përfitimeve të munguara dhe të shtyra në kohë si pasojë e mungesës së lejeve të ndërtimit midis 2008-2015; nga rritja e barrës fiskale dhe taksave, si dhe tarifave të lidhura me proceset e ndërtimit dhe zhvillimit të pronës; si dhe më së fundmi, për shkak të rritjes jo vetëm të kostove të logjistikës, por dhe të vetë materialeve të ndërtimit

Besoni se shtrenjtimi i kredisë do të frenojë kërkesën dhe rritjen e çmimeve në tregun e pronave? 

Nëse portofoli i kredisë për shtëpi do të ishte vetëm në monedhën vendase, patjetër që një rritje e normës bazë të interesit mbi nivelin 1.5%, rritje të shpejta të Yield-it të Bonove të Thesarit (si komponent i zakonshëm i formulës gjatë një kredimarrje) mbi 6.5%, si dhe perceptimi i rreziqeve të shtuara, duke imponuar spread më të gjera se 1.5%, do të shkaktonin tkurrje të sigurt të kërkesës.

Deri tani, këto parakushte duken ende jo shumë afër. Aktualisht, kur flasim për efektshmëri të politikave normalizuese të BSH në tregun e pasurive të paluajtshme, duhet të mbajmë në konsideratë që vetëm 25% e këtij tregu është i lidhur drejtpërdrejtë me monedhën vendase dhe financimin e saj. Pjesa tjetër, prej 75% është në monedhën e huaj.

Nga kjo, 30% ndikohet nga zhvillimet e Euros në tregun ndërkombëtar, ku nga maj 2022, Euribor po njeh veç rritje duke arritur në nivelin e 1% dhe Banka Qendrore Europiane pas 11 vjetësh ngriti Normën Bazë të Interesit në 0.5%.

Por, nën presionet zhvleftësuese të Euros kundrejt Lekut, nën minimumet historike, me tendencat rritëse të depozitave brenda sektorit bankar si dhe me flukset e larta hyrëse të Euro deri në fund shtatorit, do të jetë i pasigurt efekti i zhvillimeve të tregjeve ndërkombëtare që transferohen brenda ekonomisë shqiptare në tregun e pasurive të paluajtshme.

Duke pasur parasysh dinamikat e tregut të pronave në vitet e fundit dhe pritshmërive që ju keni për të ardhmen, cilat prona mund të jenë sot investimet më të mira, qoftë sipas llojit të pasurisë, apo zonave gjeografike ku janë të vendosura?

Bazuar në zhvillimet e 2019-2021, tre janë këshillat që mund të japim:

1.Mund të investoni në kryeqytet, kërkoni tregun për pasuri lehtësisht të tregtueshme, pasuri të cilat përvoja ka treguar se pavarësisht stinës, absorbohen lehtësisht nga tregu. Këto janë apartamente me sipërfaqe mesatare 100-120 metra katrorë dhe me vlerë 80,000-12,000 euro.

2.Mund të investoni në bregdet, por lokacione lehtësisht të arritshme nga qendrat ekonomike, fakt që do t’i shtonte mundësitë e përfitimeve në 12 muajt e vitit.

3.Mund të investoni në Ultësirën Perëndimore, në vende ku tokat janë jo prodhuese, me pozicion të favorshëm dhe të përshtatshme për projekte në lidhje me fushën e energjisë, e cila do të gjenerojë më shumë të ardhura në këtë dekadë./ Media Ndërtimi

Intervistë e realizuar nga Monitor.al (https://www.monitor.al/nuk-presim-flluske-ja-cilet-jane-bleresit-kryesore-ne-tregun-e-pronave-2/?fbclid=IëAR3rKGQLc34NQa5ëy7fDZFE30hIxcLVZaqPËas74S1luzuQf04Dxg57ICs8)

Intervista

Ndikimi i Pakos për Mbështetje të Energjisë në Kosovë

Published

on

Duke iu përgjigjur krizës energjetike që goditi Evropën dhe Ballkanin Perëndimor në periudhën 2022/2023, Komisioni Evropian ofroi Pakon për Mbështetje të Energjisë të lansuar në Samitin e Procesit të Berlinit më 3 nëntor 2022.

Pakoja kishte për synim të adresonte nevojat e menjëhershme, afatshkurtra dhe afatmesme në Ballkanin Perëndimor. Për të mësuar më shumë për ndikimin e pakos në Kosovë, arritjet e saj më të mëdha dhe ndikimin e saj afatgjatë në rajon, biseduam me Johannes Stenbæk Madsen, Udhëheqës për Bashkëpunim në Zyrën e Bashkimit Evropian në Kosovë, i cili na i tregon të gjitha këto detaje në intervistën e mëposhtme.

Cili ishte qëllimi parësor i Pakos për Mbështetje të Energjisë dhe cili ishte skanimi i situatës në rajon në përgjithësi dhe në Kosovë në veçanti, që nxori në pah nevojën për një intervenim të tillë nga BE-ja?

Në Samitin e Procesit të Berlinit të 3 nëntorit 2022, Komisioni Evropian parashtroi një Pako për Mbështetje të Energjisë prej 1 miliard eurosh për Ballkanin Perëndimor. Pakoja synon adresimin e nevojave imediate, afatshkurtra dhe afatmesme në Ballkanin Perëndimor në kontekstin e krizës energjetike që goditi Evropën dhe Ballkanin Perëndimor gjatë periudhës 2022/23.

Me këtë mbështetje përmbajtësore, Komisioni Evropian synon t’u ndihmojë vendeve të rajonit të Ballkanit Perëndimor që të fillojnë të zvogëlojnë varësinë e tyre nga derivatet fosile ruse, të përshpejtojnë procesin e dekarbonizimit dhe të përmirësojnë sigurinë energjetike të rajonit.

Në aspektin e masave të menjëhershme, Komisioni Evropian ofroi 500 milionë euro në mbështetje buxhetore për Ballkanin Perëndimor, nga të cilat 75 milionë euro për Kosovën për të ndihmuar në zbutjen e ndikimit të rritjes së çmimeve të energjisë për familjet e cenueshme, bizneset (ndërmarrjet e vogla dhe të mesme), si dhe për të mbështetur masat e politikave për ta përshpejtuar tranzicionin energjetik.

Pakoja për Mbështetje të Energjisë u dizajnua bazuar në planet specifike të veprimit të partnerëve të Ballkanit Perëndimor, duke përshkruar mënyrën se si qeveritë synonin ta trajtonin krizën energjetike përmes një miksi të reformave dhe masave të politikave, si dhe masave të ndihmës së drejtpërdrejtë për familjet e cenueshme dhe ndërmarrjet e vogla dhe të mesme.

Në lidhje me masat afatshkurtra dhe afatmesme, Komisioni Evropian siguroi 500 milionë euro të tjera për rajonin në kuadër të Kornizës së Investimeve të Ballkanit Perëndimor (WBIF) për ta çuar përpara tranzicionin energjetik dhe sigurinë energjetike të rajonit.

 

Cilat ishin fazat e disbursimit të Pakos për Mbështetje të Energjisë në Kosovë dhe cilat ishin grupet e targetuara të saj?

Sipas Marrëveshjes së Financimit të Pakos për Mbështetje të Energjisë, 90% e shumës totale (67.5 milionë euro) i është disbursuar Qeverisë në mars 2023, ndërsa pjesa e mbetur, 10%, do të disbursohet gjatë vitit 2024.

Plani i Veprimit i Pakos për Mbështetje të Energjisë parasheh pesë masa kryesore që zbatohen nga Ministria e Ekonomisë, Ministria e Financave dhe Fondi i Kosovës për Efiçiencë të Energjisë. Secila masë ka grupin e vet të targetuar me tregues të kuantifikuar të arritjeve. Në veçanti, masat synojnë:

Ofrim të mbështetjes së drejtpërdrejtë financiare për amvisëritë më të cenueshme dhe më të pafavorizuara sociale për periudhën e dimrit;

Nxitje të sjelljes kursyese të energjisë të konsumatorëve familjarë me subvencionim për të ulur faturën mujore të energjisë elektrike;

Ofrim të granteve për konsumatorë individualë familjarë duke përfshirë konsumatorët e cenueshëm për të rritur efiçiencën e energjisë të njësive rezidenciale dhe ndërtesave, si dhe për të investuar në pajisje shtëpiake me efiçiencë të energjisë dhe sisteme të energjisë së ripërtërishme;

Nxitje të kursimeve të energjisë për Ndërmarrjet Mikro, të Vogla dhe të Mesme me grante për pajisje efiçiente për ngrohje dhe pajisje efiçiente të punës;

Cili ishte reagimi i përfituesve të fazave përkatëse të Pakos për Mbështetje të Energjisë?

Deri më tani, sipas Planit të Veprimit të Pakos për Mbështetje të Energjisë, Ministria e Financave ka ofruar subvencione për konsumatorët e cenueshëm për faturat e energjisë elektrike, ushqime dhe dru zjarri, si dhe subvencione për konsumatorët që kanë kursyer energji gjatë periudhës  dhjetor 2022 – mars 2023 krahasuar me të njëjtët muaj të një viti më parë. Kështu, gati 200 mijë amvisëri që kanë kursyer energji elektrike kanë përfituar subvencione në faturat e tyre për atë periudhë.

Në shtator të vitit 2023 filloi programi për mbrojtjen e konsumatorëve të cenueshëm përmes subvencioneve për faturat e tyre të energjisë elektrike. Më shumë se 40,000 familje (ose rreth 200,000 persona) kanë aplikuar, ndërsa thirrja për subvencione për dru zjarri për konsumatorë të cenueshëm u lansua në dhjetor të vitit 2023 dhe ende nuk është raportuar numri i aplikantëve.

Ministria e Ekonomisë ka lansuar dhe menaxhuar dy thirrje për subvencione për amvisëritë: për sistemet e ngrohjes solare të ujit (20 aplikantë) dhe për elektroshtëpiake efiçiente (makina larëse, enëlarëse, frigoriferë) rreth 5,000 aplikantë. Për më tepër, rreth 15,000 aplikantë aplikuan për pajisje efiçiente të ngrohjes si pompa termike, kaldaja me biomasë dhe stufa. Thirrja për impiante solare FV do të lansohet në muajt në vijim.

Më 22 nëntor 2023, Ministria e Ekonomisë ka lansuar edhe thirrjen për pajisje ngrohëse për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Synimi i masës është të mbështesë rreth 1000 biznese për masat për efiçiencë të energjisë.

Fondi i Kosovës për Efiçiencë të Energjisë ka miratuar më shumë se 2100 aplikime për masa për termoizolim të shtëpive të ndara; gjithashtu, masa për efiçiencë të energjisë në 28 ndërtesa të banesave sociale me 785 familje, janë pothuajse gati për zbatim në vitin 2024.

Cili është ndikimi i prekshëm i Pakos për Mbështetje të Energjisë në Kosovë?

Në planin afatshkurtër, konsumatorët e cenueshëm mund t’i përballojnë faturat e larta të energjisë gjatë dimrit, ndërsa amvisëritë dhe bizneset do të kenë fatura më të ulëta për të paguar për shkak të kursimit të energjisë. Për më tepër, u arrit ndikim i madh duke rritur vetëdijesimin për teknologjitë e reja të ngrohjes, dhe rolin e sistemeve solare FV për furnizimin me energji të shtëpive dhe bizneseve. Duhet theksuar edhe ndikimi në ekonomi nëpërmjet mundësive të biznesit për sektorin privat dhe përmirësimit të zinxhirëve të furnizimit për pajisje të ndryshme.

Si e parashikoni ndikimin afatgjatë të Pakos për Mbështetje të Energjisë në Kosovë?

Në terma afatgjatë, ndikimi do të jetë për zhvillimin e politikave në përputhje me kërkesat e Komunitetit të Energjisë, siç është përafrimi i Planit dhe legjislacionit Kombëtar për Energji dhe Klimë me Pakon e BE-së për Energji të Pastër për të Gjithë, në mënyrë që korniza ligjore dhe rregullatore e krijuar të tërheqë investime në sektor dhe të përforcohet procesi i dekarbonizimit të ekonomisë.

Sa përfitues ka pasur në fazat e pakos së zbatuar deri më tani?

Më shumë se 250,000 amvisëri kanë përfituar deri më tani nga masat e ndryshme të parashikuara në Planin e Veprimit të Pakos për Mbështetje të Energjisë.

Cilat ishin prioritetet e thirrjes për sa i përket mbështetjes? A ishte prioritet mbështetja e përfituesve për të blerë pajisje specifike me efiçiencë të energjisë, apo më mirë mbështetja për ta adoptuar efiçiencën e energjisë në politikat e subjekteve përfituese?

Ofrohet mbështetje për blerjen e pajisjeve me qëllim që të ketë ndikim të drejtpërdrejtë në uljen e konsumit të energjisë dhe faturave të energjisë.

Sa është kohëzgjatja e pakos dhe sa grupe të tjera do të targetojë? A pritet një zgjatje e periudhës së zbatimit?

Zbatimi i masave të parapara në Planin e Veprimit të Pakos për Mbështetje të Energjisë është planifikuar të përfundojë në fund të vitit 2024 ose në fillim të vitit 2025. Deri më tani nuk është planifikuar asnjë zgjatje e mëtejshme.

Duke parë që pakoja po zbatohet në mbarë rajonin, si do të ndikojnë rezultatet e pakos në secilin vend në rajon në përgjithësi?

Pakoja për Mbështetje të Energjisë do të ndikojë në uljen e varësisë nga derivatet fosile, duke përmirësuar kështu sigurinë e furnizimit me energji dhe duke ndihmuar në uljen e emetimeve të gazrave serrë si rezultat i investimeve për efiçiencë të energjisë. Në aspektin afatgjatë, rajoni do të ketë politika të zhvilluara për një tranzicion të drejtë energjetik drejt ekonomive neutrale ndaj karbonit./Media Ndërtimi

Continue Reading

Intervista

Poliksen Qorri-Dragaj: Migrimi si një goditje individuale e fatit, Remitancat nevojë për të ndërtuar dhe blerë pasuri të paluajtshme

Published

on

Përfaqësuesja e Pavijonit të Kosovës, Poliksen Qorri-Dragaj, ka shpjeguar për gazetaren Serra Utkum Ikiz të “Parametric Architecture” detaje nga vepra që do të prezantohet në Bienalen e Arkitekturës në Venedik.

Pavijoni i Kosovës eksploron konceptin e translokalitetit, i cili përfaqëson një model jete ku individët jetojnë në shumë vende në të njëjtën kohë dhe mbajnë lidhjet ndërmjet tokës së tyre pritëse dhe atdheut.

Ekspozita në Arsenale, Venecia, synon të provokojë një kuptim më të thellë të migrimit dhe translokalitetit, duke inkurajuar dialogun dhe reflektimin mbi përvojat e individëve që jetojnë në shumë vende njëkohësisht.

Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës, së bashku me ekspozuesit Poliksen Qorri – Dragaj dhe Hamdi Qorri, ftojnë vizitorët të eksplorojnë pavijonin dhe të angazhohen me konceptin e lokalitetit transcendent.

Çfarë ju motivoi të fokusoheni në konceptin e lokalitetit transcendent në Pavijonin e Kosovës, dhe si lidhet ky koncept me temën më të gjerë të Ekspozitës Ndërkombëtare të Arkitekturës?

Poliksen Qorri-Dragaj: Në dekadat e fundit, shoqëria kosovare mund të shikojë prapa një histori të migrimit që e ka dhënë formë jashtëzakonisht të madhe. Përveç migrimit për motive punësimi në vitet 1960 dhe 1970, migrimi i lidhur me luftën në rrjedhën e shpërbërjes së ish-Jugosllavisë shënoi një kthesë të madhe për njerëzit – në vitin 1999, deri në 90% e popullsisë kosovare po ikte. Kjo e bën të qartë se në thelb çdo kosovar ka një lidhje të drejtpërdrejtë ose të tërthortë me migrimin. Duhet theksuar se personat që duhet të ikin për shkak të luftës nuk e marrin vullnetarisht këtë vendim migrimi – ai diktohet nga rrethanat e jashtme dhe është i detyruar.

Kështu ishte edhe në Kosovën e viteve 1990: popullatës kryesisht shqipfolëse iu hoq identiteti kulturor, u përjashtua nga institucionet politike dhe gjuha shqipe u ndalua zyrtarisht në shkolla dhe universitete. Nga fundi i viteve 1990, raprezaljet ishin rritur në mënyrë të vazhdueshme dhe çuan në luftë. Refugjatët përjetuan kështu një ndjenjë pafuqie: represionet e përjetuara në Kosovë, ikja e luftës dhe çrrënjosjet e detyruara gjeografike shoqëruese u mprehën në maksimum. Në këtë gjendje shumë të cenueshme, njerëzit kërkuan një strehë dhe strehë të brendshme, të cilën ne e barazojmë me lokalitetin transcendent si një vend kujtimi, malli, melankolie – një vend midis të tashmes dhe të braktisurit më parë. Lokaliteti transcendent është shumë individual dhe i perceptuar subjektivisht. Ai përbëhet nga kujtime, dëshira dhe dëshira që lidhen me vendin e origjinës, por në të njëjtën kohë, formohet nga përvoja të reja në vendin e mbërritjes.

Koncepti i lokalitetit transcendent si një vend midis perceptimit imanent dhe transcendent gjendet si motiv në shumë vepra artistike apo letrare. Kjo referencë mund të gjendet gjithashtu në deklaratën e Lesley Lokko për titullin e këtij viti të Ekspozitës së 18-të Ndërkombëtare të Arkitekturës, – Laboratori i së Ardhmes. Du Bois dhe Fenon paraqiten në lidhje me ‘vetëdijen e dyfishtë’ dhe konfliktin e brendshëm të të gjitha grupeve të varura ose të kolonizuara. Koncepti ynë merr idenë dhe e vë fokusin në konfliktin e brendshëm të refugjatëve. Ai shërben si një pikënisje për trajtimin e implikimeve hapësinore të përvojave të migrimit.

Si kontribuon ekspozita në biseda më të gjera rreth migrimit, zhvendosjes dhe zhvillimit urban, dhe çfarë ndikimi shpresoni se do të ketë në këto diskutime? Si mund të zbatohen mësimet dhe njohuritë nga Pavijoni i Kosovës në kontekste dhe rajone të tjera, dhe çfarë ndikimi shpresoni se do të kenë në të ardhmen e arkitekturës dhe dizajnit?

Poliksen: Ne përdorim konceptin e lokalitetit transcendent për një ndryshim të perspektivës në debatin mbi migracionin: ikja si një goditje individuale e fatit dhe një luftë e brendshme midis një këtu dhe atje që mund të zgjasë për një kohë shumë të gjatë. Ne vazhdojmë ta ndjekim këtë ndryshim të perspektivës dhe trajtojmë fenomenin e kthimit dhe translokalitetit – shumë prej migrantëve kthehen vullnetarisht në atdheun e tyre pas një lufte ose konflikti. Megjithatë, shumë prej migrantëve mbeten gjithashtu në vendin pritës, në shtëpinë e tyre të dytë, dhe formojnë diasporën. Marrëdhënia me vendlindjen është ende shumë e rëndësishme për diasporën, prandaj është e pranishme në disa vende.

Debati i planifikimit shpesh dominohet nga perspektiva e ndikimit të migracionit në vendet e destinacionit dhe ato pritëse. Efektet në vendet dhe qytetet e origjinës merren parasysh rrallë. Megjithatë, qytetet po formohen jashtëzakonisht nga të kthyerit që sjellin përvoja dhe stile të reja jetese në vendlindjet e tyre.

Në të njëjtën kohë, në komunitetet e migrantëve në vendet pritëse po ndodhin procese të rrjetëzimit, të cilat kanë një ndikim të madh në vendet e origjinës: ka një shkëmbim vlerash jomateriale që ndikojnë në stilin e jetesës dhe stilin e jetesës, si dhe vlerat materiale si p.sh. si transfertat e parave dhe investimet kapitale, të cilat shpesh përbëjnë një pjesë të madhe të PBB-së.

Remitancat përdoren gjithashtu nga marrësit, zakonisht anëtarë të familjes dhe miq, për të blerë ose ndërtuar pasuri të paluajtshme. Nga ana tjetër, vetë diaspora investon edhe në tregun e pasurive të paluajtshme – në një shtëpi të dytë në vendlindje, e cila është e banuar vetëm në periudha të caktuara, zakonisht gjatë sezonit të festave.

Si kontribuon në biseda më të gjera rreth migrimit, ndryshimeve dhe zhvillimeve urbane, dhe çfarë ndikimi shpreson se do të ketë në këtë diskutim? Si mund të zbatohen mësimet dhe njohuritë nga Pavijoni i Kosovës në kontekste dhe rajone të tjera, dhe çfarë ndikimi shpreson se do të ketë në të ardhmen e arkitekturës dhe dizajnit?

Poliksen: Ne përdorim konceptin e lokalitetit transcendent për një ndryshim të perspektivës në debatin mbi migracionin: ikja si një goditje individuale e fatit dhe një luftë e brendshme midis një këtu dhe që mund të zgjasë për një kohë shumë të gjatë. Ne vazhdojmë ta ndjekim këtë ndryshim të perspektivës dhe trajtojmë fenomenin e kthimit dhe translokalitetit – shumë prej migrantëve kthehen vullnetarisht në atdheun e tyre pas një lufte ose konflikti. Megjithatë, shumë prej migrantëve mbeten gjithashtu në shitje pritës, në shtëpinë e tyre të dytë, dhe formojnë diasporën. Marrëdhënia me vendlindjen është ende shumë e rëndësishme për diasporën, prandaj është e pranishme në disa vende.

Debati i planifikimit shpesh dominohet nga perspektiva e ndikimit të migracionit në vend të destinacionit dhe ato pritëse. Efektet në vendet dhe qytetet e marra merren parasysh. Megjithatë, qytetet po formohen nga të kthyerit që sjellin dhe stile të reja jetese në vendlindjet e tyre. Në të njëjtën kohë, në komunitetet e migrantëve në vend pritëse po ndodhin proceset e rrjetëzimit, të cilat kanë një ndikim të madh në gjakmarrjen e njerëzve: ka një shkëmbim vlerash jomateriale që janë në stilin e jetës dhe stilin e jetës, dhe vlerat e materialeve. si p.sh. si transfertat e parave dhe investimeve kapitale, të cilat shpesh janë një pjesë e madhe e PBB-së.

Remitancat keni marrë nga marrësit, anëtarët e familjes dhe miq, për të blerë ose blerë pasuri të paluajtshme.

Nga ana tjetër, vetë diaspora investon edhe në blerjen e pasurive të paluajtshme – në një shtëpi të dytë në vendlindje, e cila është e banuar vetëm në periudha të veçanta, gjatë gjithë sezonit të festës.

Për individët që kanë përjetuar ose aktualisht jetojnë si migrantë, çfarë shpresoni se do të gjejnë kur të vizitojnë Pavijonin e Kosovës?

Poliksen: Nga pikëpamja personale dhe nga përvoja e migrimit, ndonjëherë është e vështirë të pranosh që njeriu jeton mes dy botëve. Shpresojmë të ngjallim një moment reflektimi të brendshëm për individët që kanë përjetuar ose po jetojnë aktualisht si migrantë: Si ta kuptoj veten në gjendjen time aktuale? Si ta kuptoj kuptimin e fjalës “shtëpi”? A e shoh veten në pikën që të kem disa shtëpi? Si ndikoj apo veproj në vendin tim të origjinës dhe a ndihem përgjegjës për këtë ndikim?

Cili është plani juaj i ardhshëm? Shpresoni të vazhdoni të eksploroni temat dhe idetë e ngritura në pavijon, apo planifikoni të vazhdoni me projekte të tjera?

Poliksen: Vendimi për konceptin është padyshim jo vetëm objektivisht i rëndësishëm shoqëror në Kosovë, por në të njëjtën kohë është subjektiv i motivuar nga përvoja jonë; kështu, ne nuk do të jemi në gjendje të shkëputemi personalisht nga tema e hapësirës, ​​vendit dhe migrimit. Në të njëjtën kohë, ne shpresojmë të iniciojmë një diskurs përmes ekspozitës që do të na çojë neve, si shoqëri kosovare planifikuese, në njohuri të mëtejshme në shkëmbimin me planifikues dhe arkitektë të tjerë dhe do të na sjellë një hap më afër qyteteve të jetueshme kosovare jo vetëm për sot por edhe për brezat e ardhshëm./Media Ndërtimi.

Continue Reading

Intervista

Veçoritë e arkitektes Medjana Elezi

Published

on

E bëj punën time me shumë pasion dhe dashuri. Njerëzit më frymëzojnë dhe ndihem e privilegjuar që kam mundësi të shprehem dhe kontribuoj në këtë formë për komunitetin.

Punoj në këtë profesion prej 14 vjetësh. Fillimet e mia kanë qenë në studio të tjera brenda dhe jashtë vendit ku kam marrë eksperiencë në gamën e gjerë që përfshin arkitektura.

Prej 9 vjetësh drejtoj studion time Med Studio.

Në Shqipëri kemi mundësinë e mirë për të punuar në fusha të ndryshme dhe kjo e bën shumë më të larmishëm dhe të bukur punën çdo ditë.

Cila ka qënë shkëndija që ju drejtoi drejt këtij profesioni?

Drejt arkitekturës ka qenë “rastësi”. Unë thjesht ndoqa shenjat dhe me sa duket kjo ka qenë ajo që duhet të bëja. Nuk jam pikasur që fëmijë për ndonjë talent të hershëm apo diçka tjetër, të gjitha i kam zbuluar rrugës çka e ka bërë edhe më përmbushëse e të bukur gjithë eksperiencën time profesionale.

 

Cili ka qenë projekti më sfidues për ju? Pse?

Mund të thoja që është shumë sfiduese nëse punon në interior dhe ke një tipologji siç mund të jetë apartamenti dhe vilat që përsëriten disa herë por për njerëz të ndryshëm. Kur dy projekte janë kërkuar me të njëjtin stil apo qëndrim në projektim dhe duhet ruajtur veçantia e banorëve që jetojnë aty.

Arkitekti ka për mision të kuptojë klientin si individ dhe qenie sociale në dimensione të tilla që të arrijë të nxjerrë një produkt unik për ta, duke përmbushur edhe kërkesat e tij njëkohësisht.

Si e mendoni ju arkitekturën dhe cili është projekti që mendoni se ju përfaqëson më së miri?

Arkitekturën e mendoj si mundësi shumë të mirë për tu shprehur si individ apo grup në këtë rast si Med Studio dhe për të kontribuar njëkohësisht në një shoqëri më të mirë. Është e domosdoshme të jesh në harmoni me kushtet klimatike njëkohësisht dhe me kërkesat e projektimit duke pasur gjithmonë në vëmendje që puna jote ndikon në mënyrën e jetesës së përdoruesit.

Gjithashtu ndikon dhe në ecurinë e biznesit të një sipërmarrësi në rastet kur klienti është në këtë fushë.

Profesioni që kam zgjedhur më jep shumë mundësi që të kërkoj dhe të gjej dimensione të reja dhe për jetesën time si arkitekte, grua, nënë e qytetare e ndërgjegjshme për çfarë ndodh çdo ditë rreth nesh.

Projekti më përfaqësues është adaptimi i “Ish kinemasë Përmet” në një godinë shërbimi, hotel. Është një objekt në proces të fillimit të ndërtimit.

Sfida ka qenë ruajtja e godinës ekzistuese me të gjitha elementët e saj identifikues që tregojnë kohën kur ky objekt ka pasur ndërhyrje dhe shtesa e katit të ishte në harmoni me të duke përfaqësuar këtë moment të arkitekturës në botë. Një qëndrim minimalist, me volume të pastra dhe materiale bashkëkohore.

Çfarë këshille do i jepje vetes tënde në fillim të karrieres, i vlefshëm edhe për arkitektet e reja ose ato vajza/gra që duan të bëhen arkitekte?

Do them dicka që e kam aplikuar në fakt:

“JI I/E HAPUR DHE MOS KI NDROJTJE PËR TU SHPREHUR DHE PËR TË PRANUAR QË JE NË PROCES MËSIMI GJITHË KOHËS”

Kjo vlen për të dyja gjinitë.

Mendoj se në momentin që ke pranuar dhe dëshiron të bësh këtë punë, është edhe një marrëveshje që ke pranuar të bësh punën pavarësisht gjinisë. Duke ditur që arkitektura dominon nga gjinia mashkullore në të gjithë botën, por në një vend të vogël si ne është akoma më e theksuar kjo ndasi. Duhet të marrësh përsipër punën në zyrë, në kantier, në komunitet duke reflektuar vetëbesim dhe duke qenë shumë bashkëpunues me të gjitha grupet e punës.

SI RRJEDHOJË PAVARËSISHT SFIDAVE APO MOMENTEVE TË VËSHTIRA SI PUNË APO MËNYRË JETESE, MUND TË MBASH GJALLË VETËM DËSHIRËN PËR TË ECUR PËRPARA.

Çfarë ju frymëzon në punën tuaj? (artist/arkitekt)?

Në punën time fillimisht me frymëzon lloji i projektit që marr përsipër, tipologjia e tij, njerëzit që do e përdorin këtë objekt dhe puna në grup.  Më frymëzojnë profesionistët dhe artistët që janë shumë afër natyrës, që marrin në konsideratë njeriun dhe sjelljen e tij në ambientin që e rrethon.

Frymëzimi më i madh është dashuria për njeriun, natyrën dhe jetën. Këtë emër “mymuseislove” kanë marrë edhe projektet e mia artistike nën emrin e artit daKuna.(Intervissta nga PikArk)/Media Ndërtimi.

Continue Reading

Trending