Connect with us

Aktuale

Kosova dhe ndryshimet klimatike – ku jemi dhe çka duhet të bëjmë? – Fjollë Caka

Published

on

Ndryshimet klimatike janë ndryshime më afatgjate në sistemin klimatik, kryesisht të shkaktuara nga veprimet njerëzore, fakt ky i aprovuar nga më shumë se 99% e punimeve të krijuara shkencore sipas një studimi të ri nga Cornell.

Aktivitetet njerëzore, të tilla si gjenerimi i energjisë me lëndë djegëse fosile, ndryshimet në shfrytëzim të tokës, si dhe në preferenca të konsumit, kanë kontribuar në rritjen e emisioneve të gazrave serrë në nivel të paparë.

Sipas raportit të fundit të IPCC-së, Ballkani Perëndimor (si rajon malor) konsiderohet si një nga pikat e nxehta të ndryshimeve klimatike në botë, ndërsa për shkak të kapaciteteve dhe burimeve të kufizuara për t’u përshtatur me ndikimet e parashikuara, është mjaft i ndjeshëm.

Pasi që Kosova pritet të përjetojë rritje të shpeshtësisë dhe intensitetit të ndikimeve klimatike tashmë të vazhdueshme, është thelbësore që të përshtatet me ndryshimet e parapara dhe të reduktohen rreziqet, cenueshmëritë dhe humbjet ekonomike.

Pavarësisht nga zotimet klimatike të marra përsipër me Marrëveshjen e Parisit, bota ende nuk është në rrugën e duhur drejt tkurrjes së ngrohjes globale në 1.5oC.

Një rekord i ri i koncentrimeve globale të dioksidit të karbonit në atmosferë në 412.5 ppm u arrit në vitin 2020, nivel ky më i lartë se në çfarëdo kohë gjatë 800,000 viteve të fundit! Nëse punohet pa ndonjë ndryshim, ngrohja globale do të vazhdojë me ritëm më të shpejtë, duke sjellë ndikime më të rënda klimatike gjithkund, si dhe shumë të panjohura.

Kosova nuk është anëtare e UNFCCC-së, e as nuk e ka nënshkruar Marrëveshjen e Parisit, prandaj nuk dorëzon Kontributet e Përcaktuara Kombëtare, e as raporte për progresin në përmbushjen e caqeve.

Megjithatë, Kosova është nënshkruese e Traktatit të Energjisë, ku edhe pse kontributi i saj në emetimet globale është pothuajse i papërfillshëm, Kosova është zotuar të reduktojë emisionet e saj lidhur me energjinë për 25% deri në vitin 2020.

Edhe pse vendi ka deklaruar të jetë në rrugën e duhur të përmbushjes së këtyre objektivave (që më vonë u duk të ishte arritur për shkak të djegies së druve të zjarrit (biomasë)  nga ekonomitë familjare, por jo me investime në energjinë e ripërtërishme) dhe ka shprehur vullnetin për të ngritur zotimet e saj, gjithsesi, emisionet nga energjia mbeten më të lartat në vend, duke qenë 86% të emetimeve totale në 2019.

Ndërsa Kosova harton Strategjinë e saj Kombëtare të Zhvillimit dhe Planin Kombëtar për Energjinë dhe Klimën, është qenësore të shtrohet rruga drejt dekarbonizimit të sektorit të energjisë, si dhe adaptimit ndaj ndikimeve të parashikuara të ndryshimeve klimatike, bazuar në procese planifikimi të bazuara në fakte, të mirëinformuara dhe gjithëpërfshirëse.

Masat e mundshme të dekarbonizimit përfshijnë rritjen e masave të efiçiencës së energjisë në ndërtesa, përhapjen më të gjerë të burimeve të ripërtërishme dhe depozitimin në bateri, përmirësimin e transportit publik dhe infrastrukturës së ecjes dhe çiklizmit, rigjenerimin e pyjeve, promovimin e menaxhimit të qëndrueshëm të tokës bujqësore dhe praktikave të prodhimit të ushqimit, si dhe menaxhimin e duhur të mbetjeve.

Këto masa jo vetëm që kontribuojnë në uljen e ndotjes së lartë të ajrit në vend dhe ndikimit të saj rajonal, por kontribuojnë edhe në uljen e emisioneve të gazrave serrë në vend, krijimin e mundësive të reja të punësimit dhe përmirësimin e shëndetit dhe mirëqenies. Prandaj, Kosova duhet të nxisë e mirëmbajë partneritete me shumë palë dhe të zhvillojë plane realiste drejt përshpejtimit të reduktimit të shputës së karbonit në vend.

Fjollë Caka është arkitekte, sociologe, urbaniste si dhe kandidate për doktoraturë në Menaxhim Mjedisor, Ambasadore e Klimës. Ky opinion është shkruar për Europe House)./Media Ndërtimi.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending