Connect with us

Aktuale

Duke kapur guximin e të pashpresëve! Si po ndodh kolonializmi i mbeturinave toksike në Bosnje

Published

on

Në qytetin e Tuzlës të Bosnje dhe Hercegovinë, ish-centrali i energjisë Chlor-alkali (i njohur në vend me akronimin e tij boshnjak, HAK) është një skelet post-industrial i rrezikshëm, i shpërbërë dhe i braktisur. E ndërtuar midis viteve 1972 dhe 1976 me investime britanike dhe kanadeze, HAK prodhoi klor dhe hidroksid natriumi në masë përmes elektrolizës me bazë merkur. HAK ka qenë një nga komplekset më të mëdha socialiste jugosllave të minierave dhe industriale kimike, duke punësuar rreth 2,000 punëtorë nga komunitetet në rajonin e Bosnjës Verilindore.

Damir Arsenijević është anëtar i fakultetit në Universitetin e Tuzlës në Bosnje-Hercegovinë. Ai ndihmoi në themelimin e Universitetit të Punëtorëve, i cili doli nga protestat e shkurtit 2014 në Tuzla, dhe së fundmi themeloi platformën “TOKË-UJË-AJER”.

Në vitin 1979, kompania japoneze Mitsui investoi në ndërtimin e fazës së dytë – uzinës HAK 2 – që prodhonte toluen diizocianat (TDI), një material i përdorur në prodhimin e shkumës fleksibël. Kjo ishte kur, si rezultat i eksporteve vendase dhe ndërkombëtare të produkteve të tij, kompleksi industrial arriti kulmin e pasurisë së tij prodhuese dhe financiare. Tani, në vitin 2022, ajo qëndron si një bombë e pashpërthyer—duke mbështjellë vëllime të mëdha mbetjesh toksike që shtrihen të pambikëqyrura në sferat e saj mbitokësore dhe tubacionet nëntokësore, me mbetje të mëtejshme toksike të varrosura në vende të pashënuara rreth ish-uzinës. Është një vend distopik.

Vendndodhja distopike e HAK-së nuk është vetëm një emblemë e shkatërrimit të Jugosllavisë socialiste, por, që kur kompania u privatizua në fillim të viteve 2000, mbetjet e saj toksike të fshehura qëndrojnë si një monument i padukshëm për copëtimin e gjithë industrisë jugosllave dhe zhdukjen e Subjekti politik socialist jugosllav – njerëzit punëtorë – që zotëronin dhe menaxhonin industrinë e vendit. Në vitin 2006, kompania polake Organika bleu një pjesë të HAK-ut (e riemërtuar “Polihem” gjatë procesit të privatizimit) dhe filloi të pushonte nga puna që në vitin 2007.

Ndërhyrja e korporatës që bëri Organika përfshinte refuzimin e premtimit të saj për të dyfishuar prodhimin, shkarkimin e punëtorëve dhe fillimin e prerjes së fabrikës së prodhimit dhe shitjes së saj si skrap. Siç tregon lideri i sindikatës së HAK-së, Miralem Ibrišimoviq: “Organika i shpërndau ekipet e shpëtimit; përgjysmuar numrin e zjarrfikësve; përgjysmuar numrin e punëtorëve në fabrikat e prodhimit; ndaloi blerjen e pajisjeve dhe pajisjeve mbrojtëse për punëtorët; dhe, mbi të gjitha, ndaloi trajtimin e mbetjeve të merkurit në mënyrë që mërkuri të derdhej drejtpërdrejt në lumin Jala.”[1]

Privatizimi i HAK-së ka sjellë dhe vazhdon të sjellë rrënimin e mjeteve të jetesës së punëtorëve të saj, shkatërrimin e fabrikës dikur në pronësi të vetë punëtorëve dhe ndotjen e pakujdesshme të mjedisit. Djerrina industriale e HAK-së, punëtorët e saj të papunë dhe mjedisi i shkatërruar janë në kontrast të plotë me mënyrën se si HAK operoi midis fundit të viteve 1970, kur u ndërtua, dhe fillimit të viteve 1990 kur filloi lufta kundër Jugosllavisë.

Duke kapur guximin e të pashpresëve

Mbetjet toksike të fshehura ose të braktisura dhe ndotja e pahijshme mund të funksionojnë në një shkallë më të madhe kohore në formën e dhunës së ngadaltë. Megjithatë, në intervistat me punëtorët – nëse bashkërisht po rindërtonim vendet e mundshme të mbetjeve toksike industriale të fshehura në HAK apo po mendonim se si është lejuar në radhë të parë shkatërrimi i masave të shëndetit dhe sigurisë në GIKIL – ajo që dominonte ishte shifra. dhe natyrën e tmerrshme të vdekjeve të vazhdueshme. Këto ishin ose vdekjet e njerëzve që këta punëtorë i njihnin dhe që jetonin pranë fabrikave ose vdekjet e bashkëpunëtorëve të tyre. Siç tha Zijad Shehabović nga GIKIL: “Shumë nga miqtë e mi që punonin në fabrikën e qymyrit të koksit merrnin një ose dy pensione mujore dhe pastaj vdisnin. Ata trajtonin materiale kaq të forta kancerogjene. Është e rrallë që ndonjë prej tyre të jetojë deri në pleqëri.”[37]

Më dominonte edhe ndjenja e urgjencës. Nëpërmjet këtyre intervistave, duket sikur, duke u bashkuar dhe duke e ribërë atë lidhje mes brezave, ne u përpoqëm të rikuperojmë dhe regjistrojmë së bashku sa më shumë që të jetë e mundur, para se ky brez punëtorësh të largohet. I bllokuar mes humbjeve të luftës dhe humbjeve të këtij privatizimi të pasluftës, si mundet komuniteti të thyejë konspiracionin shkatërrues midis toksicitetit dhe varfërisë, të manipuluar në ekzistencë nga interesi i zhveshur vetjak i kapitalit financiar global? Dhe si mund ta mbajmë dhe ta mbajmë gjallë inatin e vogël që ka mbetur në komunitetet e rraskapitura dhe të helmuara për t’i kërkuar llogari atyre që kanë përfituar nga ky komplot?

Kërkon punë të mundimshme: As punë që fetishizon ose estetizon gjendjen e vështirë të toksicitetit, as punë që ndërton shpresën e rreme se basti ynë më i mirë, nëse gjithçka është gjithsesi e ndotur, atëherë thjesht duhet të heqim dorë dhe të tërhiqemi. Ne kemi nevojë për punë që merr seriozisht parasysh pashpresën e gjendjes sonë. Siç na kujton Alenka Zupančič, kapja e një “guximi të të pashpresës” mund të na lëvizë përtej paralizës sonë aktuale dhe të na mundësojë të mendojmë që “nuk është e kundërta e veprimit, por kushti i qenësishëm i një veprimi të guximshëm që përfundimisht bën një ndryshim. .

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending