I fshehur pas kontratave për njohje të borxheve të vjetra, shit-blerjeve të aksioneve apo pasurive të paluajtshme, tregu i paligjshëm i fajdeve po e kanalizon paranë e pistë drejt bankave si të ligjshme. Ekspertët gjykojnë se ka të dhëna që dëshmojnë se “fajdetë” po përdoren nga grupet kriminale, duke krijuar një “ekonomi paralele”.

Lulëzimi i fajdeve ndihmohet nga terreni i vështirë, në të cilin po lëviz ekonomia shqiptare. Si pasojë, ato biznese, që nuk gjejnë rrugë ligjore për të marrë kredi nëpër banka për shkak të kritereve të rrepta, i drejtohen aktivitetit të paligjshëm të fajdeve.

Fajdet me noter

Policia e Shtetit arrestoi shtetasin kosovar, Qerim Krasniqi, me dyshimet se kishte mashtruar një biznesmen që vepronte në fushën e hotelerisë në Tiranë.

Kur çështja shkoi në gjykatë, u zbulua se përveç mashtrimit për marrjen e një shume me premtimin e investimeve në kripto-monedha, ishin dhënë edhe pará me interes.

Para gjykatës Krasniqi pranoi se shuma e marrë ishte 70 mijë euro, por për shkak të interesit kontrata ishte firmosur jashtë zyrës për 160 mijë euro, raporton INA MEDIA.

Kontratat noteriale u konstatuan se ishin përdorur si mjet për të ligjëruar paratë dhe pronat e fituara nga fajdetë, edhe në dosjen voluminoze në Shkodër.

Dhjetëra kontrata noteriale, të firmosura me persona që nuk ekzistonin apo që ndodheshin jashtë vendit, por edhe me identitetet reale të përfituesve, u gjetën si fiktive dhe të bëra në shkelje nga noterët.

Nënkryetari i Dhomës Kombëtare të Noterëve, Fatmir Laçej, pranon për INA MEDIA-n se rastet, kur fajdexhinjtë kërkojnë të noterizojnë borxhet, kohët e fundit janë shtuar. Megjithatë, ai shton se ato kanë ekzistuar gjithmonë në shoqërinë tonë dhe noterët nuk kanë shumë për të bërë në këto raste.

“Është një problem goxha i zgjeruar kohët e fundit. Janë të shumta rastet. Kryesisht vijnë si deklarata për njohjen e një borxhi ose dhënie huaje”, – thotë Laçej, i cili shton se noteri nuk mund t’i refuzojë, por ka detyrimin t`iu kujtojë ligjin.

Noteri ka detyrimin t’iu kërkojë palëve që çdo gjë të jetë formale, t`iu sugjerojë që transaksionin ta bëjnë në bankë, si dhe që shuma nuk duhet të përmbajë përqindje”, – sqaron ai.

Ligji për “Parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit” i detyron noterët, në rastet kur shumat janë të mëdha, të vënë në dijeni Drejtorinë e Pastrimit të Parave.

Kontratat për njohje borxhi kanë qenë më të shpeshta, në kohën kur të hapura kanë qenë lotot dhe bastet. “Vinin gjithmonë pasdite, deklaronin vlera të ulëta dhe bënin disa deklarata të tilla në noterë të ndryshëm, që vlera monetare të mos kalonte 1 milion lekë të reja,kështu noteri nuk e deklaron si pará fizike në Drejtorinë e Parandalimit të Pastrimit të Parave”, – shpjegon Elona Saliaj, notere.

Dy qytetarë në Tiranë, të lidhur me tregun e fajdeve, si persona që kanë marrë pará me interes, thonë se sjellja e personave, që japin fajde, ndryshon në raport me ata që i marrin ato.

“Personat që kanë garanci, marrin trajtim më të mirë. Nëse ke një pronë, të cilën e lë garanci, edhe përqindja javore është më e ulët dhe toleranca në pritje më e gjatë”, – tregon në kushtet e anonimatit i riu, afër të 35-ave. Ai u përfshi në rrjetën e marrjes së parave me fajde për shkak të lojërave të fatit dhe iu deshën të paktën 6 vite për të dalë nga skema.

“Ditën që ke këstin, ata të marrin në telefon. Personat, që nuk japin garanci dhe janë të përfshirë për shkak të bixhozit, marrin përqindje më të larta dhe, nëse kalon data, shkon deri në 500 euro dita”, – tregon më tej ai.

Një sipërmarrës në fushën e ndërtimit rrëfeu gjithashtu se për disa vite me radhë kishte qenë i lidhur me disa persona nga Laçi, nga të cilët merrte pará me fajde për menaxhimin e biznesit.

“Në këto vite 400 mijë euro kanë qenë vetëm interesat e paguara”, – tregon ai për INA MEDIA-ndhe shton se përqindja ka qenë deri në 7%.

Fajdetë në fushën e ndërtimit nuk janë më raste të izoluara. Për noterin Fatmir Laçej, edhe pse në këtë sektor shkohet shumë rrallë drejt kontratave noteriale për shkak të shumave marramendëse, fenomeni është i ditur.

“Rastet, kur ato futen në sipërmarrjet e ndërtimit, janë të zhvilluara, por pak të evidentuara nga noterët, pasi bëhet fjalë për shifra jo të vogla. Zakonisht marrëveshja bëhet mes njëri-tjetrit dhe pagesa bëhet në natyrë, me sipërfaqe ndërtimi”, – shpjegon ai.

Por, një pjesë e qytetarëve shkojnë drejt fajdeve për shkak të lehtësirave në kohë.

“Marrësit e fajdeve në të shumtën e rasteve janë hallexhinj, por edhe persona që kanë nevojë për pará, pasi bëjnë jetë mbi kapacitetet e tyre financiare. Ata kanë ambicie për të kapur paranë e madhe, bixhozxhinj apo përdorues droge”, – thotë Lutfi Minxhozi,

Lehtësirat në lëvrimin e parasë shihen si “kurthi” që gjithnjë e më shumë po i drejton qytetarët drejt parave në dorë, me interes.

“Një fajde e merr për një orë, për një kredi të duhen të paktën 3-4 ditë minimumi. Një fajde e merr thjesht me njohje, pa pasur nevojë të paraqesësh prova kolaterali, analizë të ardhurash, mbështetje kolaterale etj.; një fajde e merr, edhe nëse ke marrë 3,4 apo 5 fajde të tjera apo nëse ke qenë apo jo korrekt me shlyerjen e lekëve te fajdexhinjtë e tjerë”, – argumenton Pano Soko.

Sipas tij, fenomeni i fajdesë lidhet me “tablonë e panoramës së vendeve të pazhvilluara” apo vendeve të varfra, me nivel kulturor dhe emancipim të ulët,financiar, por me nivel të lartë informaliteti dhe institucione të dobëta, ligjzbatuese.

“Ky është sfondi, ku këto fenomene gjejnë tokë pjellore për t`u rritur”, – përfundon ai.

Të dhënat e Policisë së Shtetit, të siguruara nga INA MEDIA nëpërmjet kërkesave për informim, tregojnë një trend rritës të referimeve në prokurori gjatë 4 viteve. Në vitin 2019, policia thotë se ka zbuluar në të gjithë vendin 39 raste të dhënies së parave me fajde, me 64 autorë, mes të cilëve 29 janë arrestuar. Në vitin 2020, numri i rasteve të zbuluara është 49, me 56 autorë. Në vitin 2021, janë zbuluar 54 raste, me 60 autorë dhe viti 2022 duket se ka kurbën më të lartë. Deri në muajin shtator janë zbuluar 49 raste dhe janë referuar 66 autorë.

Në rast të moskthimit të parave të marra hua, në këtë rast me fajde, atëhëer personat jan të detyruar, që të lënë peng pasuritë, si dyqane, objekte banesore, automjete dhe gjëra tjera me vlerë”, – theksohet në materialin hetimor të Policisë./Media Ndërtimi.