Hedhja në det e naftës dhe ujërave të ndotura me naftë ka dekada që është e ndaluar. Por shumë cisterna dhe anije me kontanjerë e anashkalojnë sistematikisht këtë rregull, në mënyrë që të kursejnë para dhe kohë, gjë që ka pasoja të mëdha për ambientin. Këtë gjë e ka konfirmuar një hulumtim i Deutsche Welles bërë me rrjetin investigativ Lighthouse Reports dhe tetë media të tjera partnere europiane.
Hulumtimi që ka zgjatur disa muaj bazohet në raportet e Whistleblower-ëve dhe ekspertëve. Në to tregohet se çfarë hilesh përdorin ekuipazhet për t`i shpëtuar zbatimit të rregullave kur ndodhen në ujërat territoriale. Analizimi i imazheve satelitore tregon se derdhjet ilegale të mbetjeve të naftës nga anijet tregtare janë një gjë e zakonshme. Vetëm një pjesë e vogël e rasteve zbulohet dhe ndiqet penalisht.
Flota botërore tregtare në zmadhim
Dimensioni global i këtij problemi shihet po të hedhësh vështrimin tek Flota botërore tregtare, e cila është zmadhuar shumë dekadat e fundit. 55 000 anije cisternë dhe anije me kontanjerë tansportojnë sot nëpër ujërat e botës naftë, drithra, smartphone dhe veshje. 90 përqind e gjithë mallrave të botës transportohen me rrugë ujore. Që do të thotë se pa transportin tregtar detar, njëra gjysmë e njerëzimit do vuante nga uria dhe gjysma tjetër do të ngrinte nga të ftohtët.
Që prej vitit 2007, EMSA ka zbuluar me programin e saj “CleanSeaNet” më shumë se 44 000 derdhje të mundshme mbetjesh nafte në ujërat europiane. Por ky sistem ka dobësitë e veta: Shumë vende reagojnë me ngadalë pasi marrin sinjalin paralajmërues. Kështu për shembull në vitin 2019, vetëm 30 përqind e sinjaleve paralajmëruese u verifikuan në vend, dhe vetëm pesë përqind e tyre brenda afatit kritik prej tre orësh. Pas këtij afati, nafta fillon të shpërndahet në ujë.
Sipas mendimit të Maja Markovčić Kostelac-it, drejtoreshës ekzekutive të EMSA-s, “në ujërat europiane ka rregullisht derdhje ilegale nafte dhe lëndësh të tjera të dëmshme për ambientin”. Vetëm një numër i vogël shkeljesh zbulohet dhe ndiqet penalisht. Gjobat që vendosen nuk të kallin frikën, në Gjermani gjobat shpesh nuk janë më shumë se 15 000 euro.
SHBA ndjek tjetër rrugë: Atje, Whistleblowern, kallxuesit marrin shpërblime të mëdha financiare kur njoftojnë për derdhje ilegale të mbetjeve në ujërat amerikane dhe kur rasti përfundon në gjykatë. Gjobat mund të shkojnë deri disa milionë dollarë.
Whistleblower-ët marrin deri në gjysmën e kësaj shume, nëse nuk janë qytetarë amerikanë. Një sistem i tillë stimulues mund të kthehet në model edhe për Europën duke rritur më shumë dënimet për ata që hedhin pa u menduar shumë mbetjet e naftës në det./Media Ndërtimi.