UranHaxha

Pas pjesës së parë të intervistës me arkitektin shqiptar me veprimtari në Londër, Përparim Rama sot mund të lexoni pjesën e dyë të intervistës ku ai flet për kaosin e Prishtinës, për ‘renovimin’ e objekteve të kohës së socializmit në Kosovë dhe për punët që po bën tash për tash.

KËTU MUND TË LEXONI PJESËN E PARË TË INTERVISTËS

Më poshtë mund të lexoni pjesën e dytë të intervistës:

Nga ajo që keni mundur të shihni dhe të analizoni, ku qëndron problemi i kaosit në Prishtinë?

Prishtina ka kaluar nëpër një tranzicion Turbo Urban nga koha prej pas luftës e deri më tash. Kemi qenë në një gjendje shumë të vështirë të pasluftës, ku ligji nuk ka ekzistuar apo nuk është marrë parasysh fare. Kemi pasur mungesë të organeve ligjore për të mbrojtur qytetin, ka pasur mungesë të masterplanit për qytetin si dhe të planeve rregullative të zhvillimit të qytetit, e në të njëjtën kohë ka pasë një vullnet dhe mundësi të hatashme financiare që të investohet dhe ndërtohet në Prishtinë, si nga vendasit e po ashtu edhe nga diaspora.

Mungesa e një vizioni për qytetin dhe padituria e vendimmarrësve të kohës se pasluftës ka bërë që gjendja urbane në Prishtinë të sulmohet në çdo anë nga shumë ndërtime të egra duke mos marrë parasysh thuajse as kushtet bazike për ndërtim.

Kemi kaluar nëpër një kohë ku na kanë munguar kuadro të edukuar, si dhe në të njëjtën kohë kemi pasë edhe problemin tjetër fondamental, mos respektimin e ligjit, apo tek jo ekzistimi i ligjit, apo tek paaftësia e organeve gjegjëse të implementojnë ligjin.

Mendoj se gjithçka sillet tek Ligji. Mos-respektimi i tij shkakton kaos, duke iu bashkangjitur kësaj edhe paedukate dhe kuadro të papërgatitur, atëherë shkalla e kaosit është ngritur edhe më lartë.

Edhe nëpër vendet e zhvilluara mund të ndodhë e njëjta gjë sikurse në Kosovë nëse për çfarëdo arsye do të fillojë neglizhenca i ligjit.

Mendoj se viteve të fundit ka pasë një zhvillim pozitiv në ringjalljen urbane, sado e ngadalshme ajo është, mirëpo besoj se është duke shuar në anën pozitive, mirëpo kërkohen kuadro shumë më profesionale dhe mundësi që idetë të zbatohen në realitet pa pengesa partiake e politike, mirëpo duke kuptuar se zhvillimet e mira, te mirë analizuara, mirë kuptuara dhe mirë zbatuara janë në të mirën e të gjithë shoqërisë.

Na mungon ende edhe edukimi adekuat. Mendoj se kemi një rrugë paksa të vështirë deri sa t’i ngrinim standardet edukative nëpër institucionet tona. Prej sa kam pasë rast të kuptoj personalisht, mendimi kritik pothuajse është jo ekzistues nëpër institucionet tona. Kjo na paraqet pengesa të mëdha në të gjitha lëmitë e posaçërisht në arkitekturë e urbanizëm, lëmi këto që kanë impakt të drejtpërdrejtë në mirëqenien e secilit.

A është dashur që ndërtesat e socializmit, sikur ndërtesa e Rilindjes dhe një pjesë e Grandit të merrnin këtë pamje të “metalizuar” sikur e kanë tash?

Assesi jo. Këto vepra janë krim kundër trashëgimisë tonë urbane, arkitektonike e kulturore. Janë krim ndaj një pjese të historisë sonë, çfarëdo që ajo të ketë qenë. Ne kemi kaluar nëpër të dhe nëse nuk i kemi këto lidhje arkitektonike me të kaluarën atëherë ne fshijmë një pjesë të identitetit tonë dhe kjo ka impakt negativ në të gjithë shoqërinë për arsye se fshirja apo mosrespektimi i një pjese të identitetit tonë shoqëror krijon destabilizim në konfidencën tonë si shoqëri, si qytetarë të këtyre trojeve.

Andaj duhet qe me çdo kusht te mbrojmë historinë, trashëgiminë tonë arkitektonike, sepse këto janë treguese e procesit tone zhvillues si shoqëri.

A punoni projekte edhe në Kosovë dhe cilat janë kërkesat më të mëdha prej kosovarëve?

Po, gjithsesi. Kemi edhe studion tonë në Prishtinë. Në Kosovë mundohemi që çdoherë të sjellim risi në të menduarit urbanistik e arkitektonik, e po ashtu të paletës së materialeve të cilat përdorim. Mundohemi që dizajnet tona të jenë unike dhe të kenë impakt pozitiv në njeriun pa pasur rëndësi se a ka të bëjë me interier, arkitekturë apo zgjedhje urbane. Çdo herë e marrim parasysh impaktin që hapësirat të cilat ne krijojmë kanë tek njerëzit dhe ambientin ku ndërtohen. Kohët e fundit po shijojmë një sensibilitet shumë më të ngritur tek klientët tonë në Kosove. Ata janë të hapur ndaj ideve të cilat ndërlidhin njeriun me natyrën nëpërmjet arkitekturës, materialeve dhe hapësirat të cilat krijojmë.

Klientët vijnë tek ne sepse e dinë që dizajnët tona do të jenë të projektuara posaçërisht për ta dhe vendi ku zhvillohet ndërtimi. Mirëqenia njerëzore është parakushti kryesor më të cilin ne fillojmë.

Ne trojet shqiptare jemi duke punuar në disa projekte rezidenciale private: një projekt multifunksional të madh në Prishtine, si dhe një tjetër të madh në Tiranë e Drimadhas. E shumë shpejt po fillojmë edhe në nj projekt shumë interesant në Shkup.

Në vazhdën e karrierës suaj, cili është materiali të cilin shqiptarët në përgjithësi e kanë përzemër dhe e kërkojnë në idetë e tyre?

Nuk kam hasur në ndonjë material specifik të cilin e kërkojnë shqiptarët. Më shumë mund të them se janë të hapur shumë e më shumë në diskutim rreth paletës se materialeve të cilat duam t’i përdorim për të krijuar një koreografi hapësirash që stimulojnë një jetë të mirëfilltë dhe një ndjenjë të mirëqenies holistike.

Cili është aktiviteti juaj në Angli tash për tash?

Në Angli jemi duke kaluar nëpër një kohe paksa të vështirë ekonomike e politike për arsye të Brexit-it, dhe një numër i madh i klientelës kanë vendosur që të pushojnë pak deri sa të kalon kjo gjendje paksa kaotike. Monedha e Mbretërisë së Bashkuar, £-Funta, ka humbur vlerën dhe patundshmërive u ka rënë çmimi prej 10-15%.

Mirëpo nëpër secilin kaos krijohen edhe mundësi të shumta. Si rezultat i kësaj ka ndodhur që tash kemi shumë më shumë investitorë nga jashtë. Ne kryejmë edhe shërbime të konsulencës rreth investimeve. Për momentin jemi në “shopping spree” për disa nga klientët e rinj nga vende të ndryshme të botës të cilët janë të interesuar të shfrytëzojnë këtë rast dhe të investojnë në prona nëpër Mbretërinë e Bashkuar e posaçërisht në zonën e qendrore të Londrës.

Ne u mundësojmë platforma të ndryshme investuese dhe numri i klientëve të rinj nga jashtë është në rritje.

Në shumicën e këtyre projekteve jemi partnerë në zhvillim dhe kontrollojmë dizajnin dhe ndërtimin. Kemi krijuar një formulë në bazë të cilës të gjithë janë të kënaqur dhe fitues.

Projektet me të cilat merremi tash janë shtëpi private në zonat luksoze nëpër Londër, si Notting Hill, Chelsea, Holland Park e Mayfair. Po ashtu ndertesa me apartmente, në Lancaster Gate dhe Leatherhead, duke mos përjashtuar edhe disa Bar/Restaurante.

Ndërlidhshmëria me studion tonë në Kosovë na ka mundësuar që të jemi me garues në tregun botëror. Si rezultat tani operojmë edhe në pjesë të ndryshme të botës dhe nuk jemi të varur vetëm nga tregu i Anglisë. Shpresoj që studio jonë në Kosovë të rritet edhe më shumë si rezultat i projekteve tona të reja nëpër pjesë të ndryshme të botës.

A keni ndonjë projekt të cilin po e punoni e që pritet të jetë risi?

Po, patjetër. Mundohemi që secili nga projektet tona të reja të sjellim risi në dizajn dhe mënyren se si ato shfrytëzohen apo implementohen.

Ndoshta për lexuesit tuaj më interesante do të jenë projektet tona në rajon, si ato në Prishtine e Tiranë.

Secila do të ketë elementet të reja dhe inspiruese për shfrytëzuesit e këtyre ambienteve e po ashtu edhe për industrinë në pëegjithësi. Procesi i hulumtimit të risisë është ajo që na eksiton dhe jemi rob të saj çdoherë.