Connect with us

Aktuale

Reduktimet e energjisë: çka, qysh e pse?

Published

on

Natën e Vitit të Ri, disa vendbanime në Kosovë e kaluan në terr. Me arsyetimin tashmë të zakonshëm se mbingarkesat nëpër trafo po shkaktojnë prishje, qytetarët që nga 22 dhjetori 2021 u përballën me reduktime të gjata të energjisë.

Në mes të thirrjeve nga Qeveria për kursim të energjisë që nga rënia e temperaturave më ardhjen e stinës së dimrit, Kompania për Distribuim të Energjisë (KEDS), tregoi se reduktimet do të jenë rreth dy orë dhe do të prekin të gjithë konsumatorët në kohë të ndryshme, përveç atyre emergjentë.

Por, strategjia e reduktimeve dy orëshe të energjisë nuk u aplikua në të gjitha vendbanimet njësoj. Në disa lagje të kryeqytetit, javën e parë, u raportua se nuk kishte energji për më shumë se 14 orë dhe se kur vinte energjia, vinte vetëm në një linjë. Në vendbanimet rurale, reduktimet për më shumë se dy orë, vazhduan edhe në javët në vijim.

KEDS e arsyetoi planin e reduktimeve me mbingarkesën e sistemit elektroenergjetik për shkak të rritjes së konsumit nga qytetarët, mungesës së prodhimit nga Korporata Energjetike e Kosovës (KEK) pasi Njësia B2 e termocentralit “Kosova B” — termocentral i cili prodhon gjysmën e energjisë vjetore — doli jashtë funksionit më 14 dhjetor, dhe krizës botërore të energjisë me rritjen e çmimit të kësaj të fundit. Këto ditë, Zyra për Rregullatorin e Energjisë (ZRrE) po bën rishqyrtimin e jashtëzakonshëm e tarifave të energjisë, çka mund të çojë në shtrenjtimin e faturës mujore për 30-40%.

Kthimi i reduktimeve të energjisë ka nxitur debat të ashpër në mes të qeverisë dhe opozitës, ku të dyjat fajësojnë njëra-tjetrën për krizën energjetike. Ky debat është përcjellë nga një debat publik konfuz. Emërues të përbashkët të polemikës pozitë-opozitë dhe debatit publik mbeten mungesa e vendimeve proaktive nga ana e qeverisë aktuale dhe privatizimi i KEDS-it nga qeveritë paraprake.

Në këtë artikull shpjegues, K2.0 zbërthen disa nga aspektet kyçe që e rrethojnë këtë krizë energjetike në Kosovë.

Kriza e energjisë nuk erdhi befas

Që nga fillimi i vitit 2021, me lehtësimin e masave kufizuese kundër pandemisë COVID-19 dhe rritjes së kërkesës për konsum, u paralajmëruan kriza të niveleve të ndryshme anembanë botës. Në Kosovë, kriza e energjisë u shpërfaq si rezultat i bashkëveprimit të faktorëve të jashtëm dhe të brendshëm — brenda vendit prodhimi i paqëndrueshëm vendor i energjisë dhe rritja e kërkesës për konsum, ndërsa nga jashtë ndikoi rritja e çmimeve të energjisë në tregun global.

Në këtë krizë u përfshinë të gjithë akterët e këtij sektori në Kosovë (dhe për ta kuptuar më shumë rolin e secilit akter, mund t’i referoheni shiritit anësor më poshtë).

Në mars të vitit 2020, kompania Countour Global u tërhoq nga ky projekt duke etiketuar ndryshimet politike si arsye. Kompania po ashtu tha se nuk e ka ndërmend të ndërtojë projekte me thëngjill në të ardhmen dhe se ky do të kishte qenë i fundit.

Kështu që, termocentralet “Kosova A” dhe “B” mbesin të vetmit prodhues substancialë të energjisë në Kosovë, të cilët mund të pësojnë dëmtime të paparashikuara. Në anën tjetër, paqëndrueshmëria e sektorit të energjisë shkaktohet edhe nga mungesa e diversitetit në burimet e energjisë në Kosovë.

Ndërkohë që bota po i kthehet burimeve të ripërtërishme të energjisë duke synuar uljen e emetimit të karbonit, për vitin 2021 ZRrE parashikoi vetëm 222,4 GWh — apo rreth 4.1% të prodhimit vjetor të energjisë elektrike — të prodhuar nga burimet nga era, panelet diellore dhe hidrocentralet; ndërkaq liqeni i Ujmanit, i cili do të përbënte dallim substancial në fuqinë prodhuese të energjisë, gjendet në një kontest pronësie me Serbinë.

Një projekt që do t’i diversifikonte burimet e energjisë ishte edhe ai i përfolur rishtazi i ndërtimit të rrjetit të gazit që do të lidhte Kosovën me Maqedoninë e Veriut. Si rezultat, rrjeti do t’i jepte Kosovës mundësinë për ta përdorur gazin si lëndë djegëse kalimtare derisa të ketë qasje në hidrogjen. Ky projekt parashihej të bëhej me mbështetje të agjencisë amerikane, Korporatës së Sfidave të Mijëvjeçarit (MCC), me kredi nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) si dhe nga Korniza e Investimeve për Ballkanin Perëndimor (KBIF).

Gazi natyror konsiderohet një nga lëndët djegëse më të pastra me emetim minimal të ndotjes dhe shumë efektiv, por shumë më i shtrenjtë se thëngjilli. Kostoja e ndërtimit të këtij rrjeti të gazsjellësit si dhe një termocentrali për prodhim të energjisë nga gazi, sipas qeverisë, parashihej të kushtonte rreth 600 milionë euro. Por, qeveria tha se ndërtimi i këtij projekti nuk ishte ekonomikisht i favorshëm, kështu që vendosi të mos e çonte përpara.

Krizën e shkaktuar nga mungesa e vizionit të qeverive të njëpasnjëshme për sektorin e energjisë këtë herë do ta paguajnë qytetarët. Ky vit mund t’i gjejë ata me një kosto shtesë në buxhetin e tyre mujor meqë pas rishqyrtimit të tarifave nga ZRrE — që po vazhdon në janar — faturat e energjisë mund të jenë mbi 30-40% më të larta.

Në qoftë se furnizimi bazohet kryesisht vetëm në termocentralet A dhe B, të cilat po vjetrohen dita-ditës dhe qëndrueshmëria e sektorit varet nga importi, i cili varet nga lëvizshmëria e energjisë në tregun global, kriza të tilla si këtë dimër do të përsëriten edhe viteve në vazhdim.

Ky artikull është prodhuar me mbështetjen financiare të “Balkan Trust for Democracy”, projekt i Fondit Gjerman Marshall të Shteteve të Bashkuara dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të Norvegjisë. Opinionet e shprehura në këtë artikull nuk paraqesin domosdoshmërisht ato të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Norvegjisë, Balkan Trust for Democracy, Fondit Gjerman Marshall të Shteteve të Bashkuara, apo partnerëve./Media Ndërtimi.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending