Connect with us

Aktuale

Premtimet e dështuara të privatizimit, fabrikat u shndërruan në supermarkete

Published

on

Në kohën midis fundit të viteve të ‘60-ta dhe fillimit të viteve të ‘80-ta, nëpër qytetet e qytezat e Kosovës u ngritën fabrika. Këto fabrika, monolite të fuqisë industriale, punësonin dhjetëra mijëra njerëz dhe eksportonin mallrat e tyre në të gjithë Jugosllavinë, në Evropë e më gjerë, duke përçuar kështu premtime për përparim modern në rajonin që asokohe ishte më i varfëri në Jugosllavi. Përpos të qenit shtylla ekonomike nëpër komunitete, përmes zhvillimit të kapacitetit industrial të Kosovës, këto fabrika ushqyen ëndrrën për një republikë të pavarur në imagjinatën kolektive të shumë shqiptarëve të Kosovës.

Për burrat që punuan në industrinë e rëndë të Kosovës — kryesisht ishin burra — fabrikat ishin burim i krenarisë dhe i punës së dinjitetshme.

Sot, pak prej këtyre fabrikave kanë mbetur funksionale. Shumë prej tyre janë braktisur, zbrazur, rrënuar, janë shndërruar në peizazhe rrënojash industriale, apo në disa raste, në supermarkete, depo apo hapësira për shfrytëzime të tjera. Përkundër dëmeve të konsiderueshme të shkaktuara, këto fabrika i bënë ballë një dekade të politikës shtypëse dhe deindustrializuese të Beogradit në Kosovë, që kulmoi me luftën e viteve 1998-1999. Megjithatë, ato nuk i mbijetuan dot privatizimit të pasluftës, shkruan kosovotwopointzero.com.

Në vitin 2002, kur filloi privatizimi në Kosovë, ai u prezantua si një domosdoshmëri e pashmangshme në procesin ndërkombëtar të shtetndërtimit. Aktorët ndërkombëtarë, kryesisht Misioni i Administratës së OKB-së në Kosovë (UNMIK) dhe Banka Botërore, e promovuan atë si çelësin që do ta mundësonte rritjen ekonomike dhe do ta hapte udhën për në panteonin e  tregut të lirë të demokracive liberale perëndimore.

Që atëherë, vlerësohet se mbi 75,000 persona humbën vendet e tyre të punës si rezultat i drejtpërdrejtë i privatizimit. Prej kohësh, kritikët kanë argumentuar se qytetarët janë përjashtuar nga procesi dhe se nuk ka pasur ndonjëherë diskutim përmbajtësor për strategjitë alternative ndaj privatizimit që do të mund të ofronin mundësi për ringjallje të ekonomisë industriale. Për më tepër, procesi është mjegulluar nga akuzat për korrupsion; shumë prej rreth 600 ndërmarrjeve shoqërore të Kosovës iu shitën një grupi të vogël biznesmenësh me çmime tejet të ulëta.

Ndër më të prekurit nga privatizimi qenë ish-punëtorët e fabrikave, të cilët papritmas u përballën me luftën për ta gjetur udhën e tyre në ekonominë e re post-socialiste. Nostalgjia që shumë prej këtyre punëtorëve e ndiejnë për kohën e punës industriale socialiste mund të tingëllojë si përrallë për një të kaluar të humbur, të romantizuar e mitike, por ndjesitë e sigurisë dhe pavarësisë që ata kishin gjersa punonin për ndërmarrjet shoqërore me politika të fuqishme të mirëqenies sociale ishin larg nga të qenit një mit. Kjo nostalgji mbase është rritur edhe nga papunësia masive dhe shpronësimi social që erdhën më pas.

Qeveria e tanishme e Kosovës ka njoftuar që synon të shkëputet prej trashëgimisë dy-dekadëshe të privatizimit përmes themelimit të një fondi sovran për t’i menaxhuar asetet shtetërore. Në këtë moment të ndryshimit politik, disa nga ish-punëtorët e industrisë së Kosovës reflektojnë për atë që u humb gjatë periudhës së privatizimit./Media Ndërtimi.

Aktuale

Pas Danimarkës, edhe Belgjika propozon ta ndërtojë një burg në Kosovë

Published

on

Pas Danimarkës, edhe në Belgjikë është hedhur ideja për ndërtimin e një burgu në Kosovë ku shteti belg do t’i sillte të burgosurit pa dokumente për të vuajtur dënimin. Këtë ide e ka thënë deputeti belg Theo Francken nga partia “N-VA” në një intervistë për gazetën “Het Nieuwsblad”.

Sipas deputetit Francken, kjo ide përshtatet në mënyrë të përkryer me ndalimin e azilit, gjë që partia e tij e ka kërkuar prej kohësh.

Propozimi i deputetit Francken është përfshirë në manifestin zgjedhor të N-VA. Ai e sheh edhe si zgjidhje për dekonstruksionin e burgjeve.

Mediat belge shkruajnë se stafi i burgjeve belge do të jetë i lumtur për një ide të tillë, megjithatë sa është e realizueshme?

An-Sofie Vanhouche, profesoreshë e kriminologjisë në VUB, ka zbutur pritshmëritë lidhur me këtë ide. Sidomos nëse krahasimi bëhet me Danimarkën, sepse marrëveshja Danimarkë-Kosovë nuk është zhvilluar plotësisht.

“Burgu në vetvete është ndërtuar tashmë. Megjithatë shumë gjëra duhet të rregullohen dhe shumë mbeten të paqarta,” tregon Vanhouche nga bisedat që ajo pati me kolegët e saj danezë në shkurt.

Ndërtimi i një objekti është mjaft i thjeshtë, transferimi i njerëzve në Kosovë nuk është, thotë ajo.

“Të arrestuarit nuk duan thjesht të transferohen në një vend tjetër. Vetëm për shkak se janë dënuar nuk do të thotë se ata nuk i ruajnë të drejtat e tyre.”, ka thënë ajo.

Vanhouche ka ngritur edhe pikëpyetje nëse mund të garantohen të drejtat e njeriut në burgjet në Kosovë.

“Ky është problemi i parë për Danimarkën. Shumë avokatë nuk e konsiderojnë këtë të realizueshme.”, ka shtuar ajo./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Mbahet “Konferenca Studentore Ndërkombëtare e Inxhinierisë së Ndërtimit” (ISCCE 2024)

Published

on

Sot, në mjediset e Fakultetit të Inxhiniersië së Ndërtimit këtu në UP, filloi maratonën tre-ditore “Konferenca Studentore Ndërkombëtare e Inxhinierisë së Ndërtimit” (ISCCE 2024). Rektori i Universitetit të Prishtinës, Prof. Qerim Qerimi, bashkë me Rektorin e Universitetit Politeknik të Tiranës, Prof. Andrea Maliqari, dhe Dekanët e Fakulteteve të Inxhinierisë së Ndërtimit në Prishtinë, Prof. Florim Grajçevci dhe Tiranë, Prof. Neritan Shkodrani, nën një tempull të dijes ngritën në piedestal arritjet e studentëve të fushave të inxhinierisë së ndërtimit, duke i kurorëzuar në këtë Konferencë Ndërkombëtare.

Në panele të rezervuara iu kushtua rëndësi edhe folësve të ftuar nga anë e mbanë bota. Profesorë e inxhinierë të shquar nga Prishtina, Tirana, Stambolli, Praga, Vjena e Shkupi, shpalosën para më shumë se 300 pjesëmarrësve, hulumtime shkencore e tema inxhinierike të prekura për herë të parë në rajon.

Ky event i shënuar është arritje e madhe për të gjitha institucionet e Universitetit të Prishtinës, marrë parasysh gamën e madhe shkencore që po e shpalosë.

Nën organizimin e Fakulteteve të Inxhinierisë së Ndërtimit në Universitetin e Prishtinës dhe Universitetin Politeknik të Tiranës, sot filloi kjo konferencë me përmasa tejet të kënaqshme duke ngritur nivelin akademik të studentëve në Universitetin tonë dhe më gjerë.

Maratona e kësaj ngjarje të shënuar vazhdon edhe për dy ditë të tjera radhazi, për të shpërfaqur edhe punën e shkencore të studentëve pjesëmarrës./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Një e treta e evropianeve nuk e kuptojnë se si funksionon inflacioni

Published

on

Një e treta e evropianeve nuk e kuptojnë se si funksionon inflacioni, sipas një sondazhi të Eurobarometrit. I njëjti sondazh zbuloi se vetëm 18% e qytetarëve të BE-së ishin në gjendje të tregonin një nivel të lartë edukimi financiar. Sipas sondazhit, 65% e qytetarëve të BE-së janë të vetëdijshëm se, në kohë inflacioni pozitiv, fuqia blerëse e parave të tyre ulet, që do të thotë se ata mund të blejnë më pak se më parë me të njëjtën sasi parash.

Në tetor 2022, inflacioni vjetor në BE arriti nivele të papara në katër dekadat e mëparshme në 11.5%. Ndërsa rritja e kostos së jetesës ishte shqetësimi më urgjent për 93% të evropianëve në atë kohë, me sa duket një e treta e qytetarëve të BE-së nuk e dinë se si inflacioni ndikon në jetën e tyre. Sondazhi i Eurobarometrit, i kryer në mars-prill 2023, përfshiu pyetje mbi njohuritë financiare dhe sjelljen për të matur njohuritë financiare në të gjithë vendet e BE-së.

Vetëm rreth një e katërta e të anketuarve (26%) në BE iu përgjigjën saktë të paktën katër nga pesë pyetjet mbi njohuritë financiare. Gjysma iu përgjigj saktë vetëm dy ose tre pyetjeve, ndërsa një tremujor tjetër i gjeti pyetjet veçanërisht sfiduese. Performuesit më të mirë ishin Holanda (43%), Danimarka (40%), Finlanda (40%) dhe Estonia (39%) ku rreth katër në 10 të anketuar shfaqin një nivel të lartë njohurish financiare. Rumania dhe Portugalia raportuan rezultatet më të këqija në nivelet e larta të njohurive financiare me 13% dhe 16%, respektivisht.

Ndër katër ekonomitë e mëdha të BE-së, vetëm Gjermania kishte një rezultat më të lartë se mesatarja e BE-së në këtë tregues. Ndërsa rezultatet e Francës dhe Italisë ishin pak më poshtë mesatares së BE-së, kjo shifër ishte dukshëm e ulët në Spanjë me 19%.

Anasjelltas, përqindja me një rezultat të ulët ishte më e larta në Qipro dhe Rumani (të dyja 30%), e ndjekur nga Greqia (29%) dhe Portugalia (28%). Sondazhi zbuloi se 35% nuk e kuptonin se si inflacioni ul fuqinë e tyre blerëse. Pyetja ishte: Në BE, 22% thanë se mund të blinin të njëjtën sasi, dhe 7% u përgjigjën se mund të blinin më shumë se sot. Gjashtë përqind e pjesëmarrësve nuk kishin përgjigje.

Përqindja që iu përgjigj saktë kësaj pyetjeje (“Më pak se sa mund të blini sot”) ishte nën 60% në Qipro, Portugali, Greqi, Rumani dhe Itali, ndërsa Finlanda dhe Estonia kishin përqindjen më të lartë me 84%. Njohuria e përgjithshme financiare bazohet në njohuritë financiare dhe rezultatet e sjelljes. Mesatarisht, në të gjithë BE-në, 18% e të anketuarve kanë një rezultat të lartë për nivelin e përgjithshëm të edukimit financiar, 64% kanë një rezultat mesatar dhe 18% një rezultat të ulët.

Përqindja me një rezultat të lartë varionte nga 11% në Portugali dhe Letoni në 27% në Danimarkë, Slloveni dhe Suedi dhe 28% në Holandë. Përkundrazi, përqindja me një rezultat të ulët ishte më e larta në Finlandë (27%), Letoni (24%), Belgjikë (22%) dhe Spanjë (22%). Duke parë rezultatet e nivelit socio-demografik, proporcioni me një rezultat të lartë në arsimimin e përgjithshëm financiar është më i lartë midis:

meshkuj (24% krahasuar me 13% të femrave);

të anketuarit e moshës mbi 39 vjeç (20%, krahasuar me 13% të moshave 18-24 dhe 16% të atyre të moshës 25-39 vjeç);

të anketuarit me nivel të lartë arsimor (26%, krahasuar me 16% të atyre me nivel të mesëm dhe 12% për ata me nivel të ulët arsimor).

BE-ja po punon për të siguruar që qytetarët e saj të kenë njohuritë dhe aftësitë që u nevojiten për të marrë vendime të mira financiare./Media Ndërtimi

Continue Reading

Trending