Arkitektët që punojnë në mega-projektin Neom në Arabinë Saudite duhet të vendosin nëse janë të kënaqur të jenë bashkëpunëtorë në një mizori ekologjike dhe morale, shkruan Adam Greenfield.
Arkitektura shpesh tërhiqet nga regjimet autoritare, gjithashtu, për asnjë arsye tjetër përveç aftësisë së tyre për të bërë gjërat me dekret. Midis konsideratave komerciale që diktojnë se çfarë lloj pllaka dyshemeje mund të merren me qira, mbyllja e raportit të sipërfaqes së dyshemesë sipas zonimit dhe 10,000 kushteve të tjera në formën e ndërtesës, kufizimet rregullatore dhe të imponuara nga tregu për të punuar në demokracitë perëndimore do të thotë se ju do të Asnjëherë mos arrini të eksploroni shtrirjet e jashtme të imagjinatës suaj.
Më keq, qyteti është një gropë grindjesh, e mbushur deri në kufijtë e saj me zona të ndara elektorale, të cilat të gjitha disi duhet të akomodohen njëkohësisht. Është e lehtë të imagjinohet një lloj i caktuar arkitekti (dhe mendoj se është e drejtë të thuhet se ne të gjithë njohim njerëz të tillë, dhe me të vërtetë mund të kemi dikë specifik në mendje) duke pyetur veten se si supozohet që ata të përdorin Howard Roark-in e tyre kur ata’ janë të detyruar vazhdimisht të qetësojnë civilët e zymtë dhe pa imagjinatë në këtë mënyrë.
Dhe së bashku vjen dikush që ju inkurajon të ëndërroni të mëdha, ju siguron se çdo gjë që imagjinoni mund dhe do të ndërtohet dhe, më e mira nga të gjitha, ju ofron një çantë të trashë për të ndarë përmbajtjen e mendjes suaj të bukur me botën? Si mund të jetë kjo gjë tjetër veçse një ëndërr?
Por ëndrra vjen me një kosto – një kosto e dyfishtë, në fakt. Aspekti i parë përfshin vënien jo vetëm të ndjenjave tuaja, por të gjithçkaje që dini për krizën klimatike në njërën anë. Neom po planifikohet në një kohë kur temperaturat e llambave të lagështa në shkretëtirën arabe tashmë tejkalojnë 20 gradë Celsius gjatë gjysmës së vitit dhe parashikohet të rriten ndjeshëm deri në fund të shekullit.
Kushtet e tilla e bëjnë shkretëtirën fjalë për fjalë të pabanueshme në mungesë të operacioneve të ftohjes me energji intensive; studimi më i fundit me reputacion parashikon “rreziqe të rëndësishme për mbijetesën njerëzore në Gadishullin [Arabik] nëse nuk ndodhin zbutje të rreptë të klimës”. Nëse do të punoni në Neom, atëherë, duhet të menaxhoni disonancën njohëse të dizajnimit sikur të mos ishte kështu në fakt.
E dyta është akoma më serioze. Ai përfshin fatin e njerëzve të fisit Huvaitat të zhvendosur me forcë nga Provinca Tabuk për t’i hapur rrugë ardhjes së Neom. Në prill 2020, forcat saudite të sigurisë thuhet se qëlluan për vdekje Abdul Rahim al-Huwaiti në shtëpinë e tij pasi ai postoi video duke protestuar kundër pastrimit të komuniteteve të papërshtatshme për planet e qeverisë.
Është veçanërisht e rëndësishme që ju të kuptoni gjithashtu se cilido qoftë qëllimi juaj, nuk do të jeni në gjendje të jeni “zëri i arsyes” në studio, ose “të përfaqësoni të padëgjuarit”. Mos e mashtroni veten duke menduar se çdo sasi e provave të paraqitura me përpikëri mund të shtyjë për një orë përparimin e një projekti që partnerët kanë vendosur se është kyç për të ardhmen e praktikës së tyre.
Nëse ka ndonjë gjë, vetë prania juaj si zë kritik mund të përdoret për të demonstruar se “të gjitha perspektivat janë marrë parasysh”. E vetmja lëvizje e qëndrueshme në një situatë të tillë është të mos vërtetoni premisën duke e pajisur atë me imprimaturën e mundit tuaj.
Unë ua drejtoj këto fjalë veçanërisht atyre që tani punojnë në Neom në Morphosis, Zaha Hadid Architects dhe studio të tjera, por edhe profesionit të arkitekturës dhe industrive aleate të tij më gjerësisht. Nuk mund t’ju them se çfarë duhet ose nuk duhet të bëni. Ti je i vetmi që e di sa mirë fle gjatë natës.
Megjithatë, ne e dimë se çfarë ndodhi me projektin e Oppenheimer. Dhe ne e dimë se çfarë ndodhi me të. Ai vetëm mund të shikonte punën e tij dhe të reflektonte solemnisht: “Tani jam bërë Vdekje, shkatërrues i botëve”. Neom nuk është, është e vërtetë, fshirje atomike, apo ndonjë gjë e ngjashme me të. Por ajo tashmë ka sjellë vdekjen, dhe në gdhendjen e një linje përmes një komuniteti të gjallë, që merr frymë, të gjithë ata që janë bashkëpunëtorë në projektimin dhe ndërtimin e tij janë tashmë shkatërrues të botëve.
Adam Greenfield është një shkrimtar dhe urbanist amerikan, me qendër në Londër që nga viti 2013. Ai është duke shkruar librin e tij më të ri “Përtej shpresës: Fuqia Kolektive dhe Kujdesi i ndërsjellë në Urgjencën e gjatë”./Media Ndërtimi.