Shumica e minierave tashmë janë jashtë funksionit, të shkatërruara brenda dhe jashtë, të vërshuara dhe të mbuluara me ujëra, me infrastrukturë përcjellëse totalisht të dëmtuar, sidomos ambientet e punës së administratës, ambientet e ushqimit, të depove të ndryshme.
Pamjet e shumë minierave tona, dikur krenaria e vendit, tashmë janë nadrealiste thuaja, të shpërfytyruara, të degraduara frikshëm dhe të katandisura në përmasa të llahtarshme.
Për pasuritë nëntokësore në Kosovë, ka vite që thuaja se nuk interesohet askush. Shumica e minierave tashmë janë jashtë funksionit, të shkatërruara brenda dhe jashtë, të vërshuara dhe të mbuluara me ujëra, me infrastrukturë përcjellëse totalisht të dëmtuar, sidomos ambientet e punës së administratës, ambientet e ushqimit, të depove të ndryshme. Pamjet e shumë minierave tona, dikur krenaria e vendit, tashmë janë nadrealiste thuaja, të shpërfytyruara, të degraduara frikshëm dhe të katandisura në përmasa të llahtarshme, raporton Buletini Ekonimik.com.
Ky është përshkrimi i përgjithshëm i minierave të Kosovës, të cilat dikur ishin ndër shtyllat kryesore të zhvillimit të vendit me të hyrat e realizuara, me numër të të punësuarve dhe me të mirat e tjera që i sillnin popullatës sonë. Ndërsa, përshkrimi më konkret do të ishte pak a shumë ky: Sot në mbarë vendin punojnë me kapacitete jo të plota, të përgjysmuara vetëm 4 xeherore të plumbit dhe Zinkut- Stantërgu, Artana dhe xeheroret Bello Bërdo dhe Cërnac, në pjesën veriore të Kosovës (mu në kufirin me Serbinë). Statusi aktual i këtyre minierave pra është aktiv.
Ndërsa, që nga paslufta, praktikisht janë mbyllur, ose nuk punojnë fare Miniera e Hajvalisë, ajo e Kishnicës, nuk punon kaherë Deva, Karaqeva, Minierat e magnezitit në Golesh dhe në Strezovc dhe Miniera e boksiteve në Klinë.
Duhet thënë se xeheroret e plumbit dhe zinkut të Kosovës, si dominuese për nga eksploatimi i xeheve për vite të tëra dhe për nga trajtimi institucional, para dhe pas lufte, për nga të ardhurat, realizimet e tjera financiare dhe për nga numri i punëtorëve, tashmë janë në gjendje të mjerueshme dhe të alarmueshme. Punojnë siç u tha me gjysmë kapacitete vetëm katëra sosh, ndërkohë që gjendja në Minierën e Stantërgut dhe ajo në Artanë (Novo Bërdë) është thuaja tronditëse, ndërsa për gjendjen aktuale në xeheroret e Cërnacit dhe të Bello Bërdës, që shtrihen mu në kufirin verior me Serbinë, institucionet tona nuk kanë të dhëna konkrete.
Drejtori i Komisionit të Pavarur për Minierat dhe Mineralet e Kosovës (KPMM), Ramiz Krasniqi, thotë se udhëheqja e këtyre minierave rregullisht, sipas legjislacionit të Kosovës raportojnë te zyrtarët dhe institucionet kompetente për ecurit e punës, sasinë e prodhimit dhe zhvillimet e tjera që ndodhin në atë pjesë të Kosovës.
Duhet sqaruar se trupi minerar i plumbit dhe zinkut në Cërnac dhe në Bello Bërdë shtrihet edhe përtej kufirit Kosovë- Sërbi, edhe në pjesën e Serbisë pra, ku eksploatohet dhe menaxhohet nga Serbia. Ndërkaq, pjesa e trupit minerar që shtrihet brenda Kosovës menaxhohet nga punëtorë të Kosovës, kryesisht nga komunat e pjesës veriore të vendit. Ka shumë gjasë që gjendja e tërësishme në minierat Cërnac dhe Bello Bërdo është dukshëm më e mirë se ajo në Stantërg dhe në Artanë.
Në Stantërg aktualisht punohet në horizontet e poshtme të minierës duke nisur nga horizonti VIII, IX, X dhe horizonti i XI-të. Në këto horizonte vlerësohet se ka ende goxha rezerva të trupit minerar dhe si të tillë, del që ende janë ekonomikisht të favorshëm për t’u eksploatuar, sqaron Krasniqi.
Në Minierën e Artanës (Novobërdës) punohet në horizontet e epërme të cilat nuk janë të përmbytura në ujë dhe ka pak a shumë kondita për angazhimin e xehetarëve. Ndërkohë që Miniera e Hajvalisë nuk punon qe sa vite për shkak të mungesës së një pompe për pompimin e ujit që ka përmbytur horizontet e kësaj xeheroreje.
Shkaku del të jetë fare i pakuptimtë, pasi që, siç rrëfejnë ish-xehetarë të kësaj miniere, pompa, aq e domosdoshme nuk është siguruar kurrë nga asnjë qeveri e deritashme dhe nga asnjë institucion tjetër kompetentë, sado që çmimi i saj bëhet e ditur të ketë qenë rreth 30 mijë euro. Kjo pompë e munguar është shkaku i mbylljes së kësaj miniere.
Ndërsa, shkaqet e mbylljes së Minierës së Kishnicës nuk i dijnë në KPMM. Rreth interesimit të Buletinit Ekonomik për nivelin e teknologjisë që përdoret në këto miniera në KPMM theksojnë se teknologjia e përdorur në minierat e Kosovës nuk mund të vlerësohet më teknologji e vjetëruar, apo e re, sepse në shumë raste përcaktuese të përdorimit të teknologjisë së re është vet sistemi i shfrytëzimit dhe eksploatimit të xehes.
Ata për këtë shpjegim e marrin shembullin te Miniera e Stantërgut, ku në shume vende brenda minierës përdoret teknologji moderne dhe makineri me produktivitet të lartë, por ka raste kur në disa horizonte përdoret edhe teknologji e vjetër, por me mekanizëm të ri.
Rreth kushteve të punës, përkujdesjes shoqërore ndaj minatorëve, të ardhurave të tyre, sigurimit të ushqimit gjatë një orari pune, siç veprohet kudo në minierat e botës dhe përkujdesjes shëndetësore të xehetarëve në KPMM sqarojnë se kushtet e punës janë të përcaktuara sipas normativit të përcaktuar nga vet ndërmarrja dhe për këto nuk japin shumë shpjegime.