Dy shqiptarë të dënuar për trafikimin e 50 kg heroinë në Spanjë bënë sukses në Shqipëri njëri si biznesmen ndërtimi dhe tjetri si vëllai i një prokurori – ndërsa pasuritë e tyre mbeten ende të paprekura.
Trajektorja e Pashuk Gjinit nga biznesi i drogës në atë të ndërtimit nuk është një rast unik.
Sipas Drejtorisë së Përgjithshme të Parandalimit të Pastrimit të Parave, DPPP, sektori i ndërtimi është veçanërisht i ekspozuar nga fluksi i parave kriminale që depërtojnë në ekonominë e varfër të vendit.
“Pastrimi i parave nëpërmjet pasurive të paluajtshme mbetet një instrument ende dominues në Shqipëri, krahasuar me format e tjera për pastrimin e produkteve të veprës penale,” tha DPPP në një përgjigje me shkrim.
Pastrimi i parave në ndërtim shkon pas në dekada që prej kohës kur krimi i organizuar nisi të gjeneronte fitimet e veta në Shqipëri. Por sipas Arjan Dyrmishit, ekspert i sigurisë nga Qendra për Studimin e Demokracisë dhe Qeverisjes, format dhe përmasat janë shumëfishuar.
“Në vitet ’90, pastrimi i parave quhej investim,” kujton Dyrmishi, ndërsa shton se sot krimi i organizuar ka “më shumë para, më shumë influencë dhe informacion”.
“Kështu i janë drejtuar sektorëve që janë më fitimprurës, si ndërtimet në zona me çmime më të larta dhe ndërtimet më strategjike në zonat bregdetare,” shtoi ai.
Kryeqyteti shqiptar mban rekordin e çmimeve, ndërsa kullat e larta prej xhami dhe betoni u kanë zënë vendin ndërtesave të vjetra në qendrën historike. Sipas databazës globale “Numbeo”, Tirana e vitit 2022 është në nivele të ngjashme me Londrën dhe Romën sa i përket raportit mes çmimit të pronave dhe të ardhurave.
Në vitin 2021, sipërfaqja e banesave të ndërtimit të miratuara në Tiranë arriti nivelin më të lartë historik që nga viti 2005. Sektori njohu gjithashtu një rekord kompanish të reja ndërtimi, ndërkohë që sipërmarrje të tjera biznesi po mbylleshin për shkak të krizës së shkaktuar nga pandemia.
Ornela Liperi, kryeredaktore e revistët ekonomike “Monitor” thotë se në Tiranë po ndërtohet shumë përtej kërkesës dhe mundësive të ekonomisë së ligjshme.
“Shumë firma ndërtimi të fjetura u riaktivizuan sërish pas viteve 2017-2018 dhe të tjera u ngritën nga hiçi,” tha Liperi.
“Rreth 40% e flukseve të ndërtimit nuk justifikohet nga burimet formale,” shtoi ajo, ndërsa ngre dyshime se ky marzh mund të jetë “pastrim parash”.
Edhe Eduart Gjokutaj, ekspert financiar nga organizata ALTEX, e sheh sektorin e ndërtimit si një nga “lavatriçet” kryesore të parave informale. Depërtimi i këtyre parave kriminale në ekonominë e varfër të vendit ndjek sipas Gjokutajt skemat tradicionale.
“Blerja e një emri tregtar është hapi fillestar për të mundësuar strukturën legale për pastrimin e parave,” thotë Gjokutaj, ndërsa shton se projektet e shtrenjta ndërtimore përballohet më pas nga “paratë që janë futur në biznes”./Media Ndërtimi.
Një kategori e dytë zgjedh që të përdorë persona të tretë.
“Mund të mos zotërojnë pasuri apo para në emër të tyre, por ata jetojnë në luks falë përdorimit të individëve që i kanë përzgjedhur të bëjnë ‘lojën’ e bizneseve të ligjshme,” shton ai.