Shqipëria dhe Kosova janë ndër vendet e para të prekura nga rritjetet e çmimeve të energjisë. Bashkëpunimi i dy vendeve konsiderohet si çelësi për të përballuar krizën e çmimeve të energjisë elektrike e cila i shtohet çështjes së pavarësisë energjetike, duke vazhduar drejt zhvillimit te qëndrueshëm, me cilësi të lartë dhe kosto sa më të ulët për konsumatorin.
Në një raport të publikuar rreth “Bashkëpunimit Kosovë-Shqipëri në fushën e energjisë: si të përfitohet më shumë nga komplementariteti?”, shkruan se të dyja vende kanë themeluar si shoqëri aksionare të përbashkët Bursën Shqiptare të Energjisë Elektrike (ALPEX) në pronësi të operatorëve të sistemit të transmetimit ku do të operojë në tregjet e ditës përpara dhe brenda ditës si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë, duke treguar modelin unik evropian.
Gjithashtu të dy vendet kanë themeluar tregun e përbashkët të energjisë dhe janë dakorduar për bashkëpunim në përmbushjen e nevojave te balancimit të energjisë.
“Bashkëpunimi duhet të pasurohet dhe avancohet duke i realizuar marrëveshjet e bashkëpunimit lidhur me tregun e përbashkët energjetikë, funksionalizimin e Bursës Energjetike ALPEX, planifikimin e balancimeve të nevojave dhe të përmbushjes së tyre”, shkruan në raportin e publikuar nga Instituti Riinvest.
Sistemet energjetike të Kosovës dhe Shqipërisë kanë nevojë që të rrisin qëndrueshmërinë, feksibilitetin dhe sigurinë e furnizimit. Aktualisht përpos infrastrukturës dhe infrastruktura legale e cila kishte marrëveshjet midis dy qeverive nuk ka projekte të përbashkëta të gjenerimit të energjisë elektrikë me investime publike dhe private.
Kosova ka një dominim të prodhimit nga linjitit, po ashtu është në një pozicion më thelbësor se Shqipëria lidhur me kalimin e rrjeteve ndërkombëtare, të pa shfrytëzuar sa duhet lidhur me elektricitetin apo edhe pa ndërlidhur me gazsjellësit ndërkombëtarë.
Shqipëria mundë të bashkëpunojë me Kosovën për prodhimin e gazit dhe kimizimin e thëngjillit për zhvillimet teknologjike, ku me një investim të përbashkët mund ti rivitalizojmë blloqet e temocentralave.
“Të dy vendet mund të bashkëpunojnë lidhur me shfrytëzimin e potencialeve të linjitit në Kosovë për prodhim të gazit dhe kimizimin e thëngjillit në pajtim me zhvillimet teknologjike e kërkesat e Agjendës së Gjelbër. Një projekt i investimeve të përbashkëta mund te jetë edhe rivitalzimin e blloqeve ekzistuese të termocentraleve të TC “Kosovës A” për një periudhë 15-20 vite të tranzicionit energjetik”, shkruan tutje në këtë raport.
Shumë shpejt, pritet që Bursa Shqiptare ALPEX, do të jetë likuide dhe për kompanitë publike pjesë të bursave rajonale, duke përfshirë opsionet e bashkimit me rajonin, dhe vendet e BE-se si Italia dhe Greqia. Kjo do të bëjë që energjia elektrike të ndjekë sinjalin e çmimeve, në një treg referencial shumë më të gjerë dhe të besueshëm.
Në propozim-projektin e Strategjisë së Kosovës për periudhën 2022-2031, është theksuar rëndësia e bashkëpunimit lidhur me integrimin e tregut që do bëhet në vitin 2023, si dhe funksionalizimit të plotë të bursës ALPEX.
Sa i përket investimeve të përbashkëta, është theksuar se do të investohet në termocentralet me gaz natyror, lidhur me opsionin e shfrytëzimit të infrastrukturës së gazit të planifikuar në Shqipëri.
Më herët po ashtu është finalizuar krijimi i bllokut të përbashkët të balancimit të dy zonave rregulluese Shqipëri-Kosovë. Ku u realizua përmes një angazhimi të madh me ndihmën e ENTSO-E duke tejkaluar kundërshtitë e Serbisë./Media Ndërtimi.