Connect with us

Aktuale

Dy dekada të privatizimit në Kosovë, cilat ishin sukseset dhe dështimet?

Published

on

Procesi i privatizimit të ndërmarrjeve shoqërore dhe aseteve të tjera në Kosovë, i nisur dy dekada më parë, është afër përmbylljes.

Në Qeverinë e Kosovës thonë se ky proces është ndërlidhur tashmë me formimin dhe funksionalizimin e Fondit Sovran.

“Draft-ligji për Fondin Sovran është afër finalizimit dhe së shpejti pritet të procedohet për miratim në Qeveri. Ligji nënkupton themelimin e Fondit Sovran dhe shuarjen e Agjencisë Kosovare të Privatizimit”, thotë Përparim Kryeziu, zëdhënës i Qeverisë.

Ai nuk ofron ndonjë afat kohor se kur mund të përmbyllet i gjithë procesi.

Por, me planin qeverisës të ekzekutivit të tanishëm është vendosur që pasuria e Kosovës të mbrohet përmes Fondit Sovran, i cili do t’i marrë në pronësi asetet strategjike të Republikës së Kosovës, për të mundësuar investime nga jashtë dhe qasje në tregje të huaja të kapitalit.

Në Agjencinë Kosovare të Privatizimit konfirmojnë për REL-in se kanë nisur evidentimin e aseteve që do t’i barten Fondit Sovran.

Sipas AKP-së, deri më tani, janë evidentuar gjithsej 2.448 asete, përfshirë: miniera, ndërtesa administrative e lokale, fabrika, hotele, ferma, depo të ndryshme, pika të karburanteve, qendra rehabilituese, zyra, toka bujqësore të të gjitha kategorive e të tjera.

Në mesin e ndërmarrjeve shoqërore, të konsideruara të mëdha, janë edhe disa që kanë dështuar në privatizim.

Procesi i privatizimit në Kosovë ka nisur në vitin 2003 nga Agjencia Kosovare e Mirëbesimit (AKM), ndërsa është bartur në vitin 2008 tek Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP).

Kosova ka identifikuar 3.951 asete për privatizim. Deri më tani janë shitur 2.315 asete, në vlerë prej më shumë se 780 milionë eurosh.

Disa ndërmarrje shoqërore janë shitur përmes metodës së ashtuquajtur spin-off i rregullt, e cila lejon ndryshimin e veprimtarisësë ndërmarrjes.

Kurse, ndërmarrjet që janë konsideruar të mëdha, janë privatizuar me metodën spin-off special, e cila nuk lejon ndërrimin e veprimtarisë.

Sipas AKP-së, shumica e këtyre ndërmarrjeve shoqërore pas luftës, më 1999, kanë mbetur pa mirëmbajtje, me teknologji të vjetruar dhe pa investime për një kohë të gjatë.
Nga AKP-ja thonë se me shumë punë, ata kanë arritur t’i nxjerrin në tenderim dhe t’i privatizojnë shumicën prej tyre.

Shumë ndërmarrje të privatizuara shoqërore sot janë kompani të suksesshme, vlerësojnë në AKP.

Teuta Kurshumlija është menaxhere e shitjes dhe marketingut në vreshtarinë dhe verarinë “StoneCastle” në Rahovec, e themeluar në vitin 1952 si ndërmarrja shoqërore“NBI Rahoveci”.

Kurshumlija thotë se në këtë kompani, që nga privatizimi në vitin 2006, janë bërë investime të shumta që e kanë bërë atë të suksesshme.

“Janë respektuar të gjitha proceset gjatë fazës së privatizimit. ‘StoneCastle’ punëson 230 punëtorë të përhershëm, ndërsa gjatë vitit arrijmë [të punësojmë] nga 600 deri në 700 punëtorë [sezonalë]”, thotë Kurshumlija.

Në Agjencinë Kosovare të Privatizimit thonë se nga privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore janë krijuar qindra mijëra vende pune.

Sipas një hulumtimi që ka bërë AKP-ja në vitin 2021, gjatë të cilit janë studiuar 1.281 kontrata të privatizimeve, blerësit e aseteve kanë punësuar 32.403 punëtorë.

Punësimet më të mëdha, sipas këtij hulumtimi, janë bërë në Komunën e Suharekës, atë të Istogut, Drenasit, Mitrovicës së Jugut, Ferizajt, Gjilanit, Pejës, Gjakovës, Prishtinës dhe Prizrenit.

Me rregullore, çdo punëtor që ka qenë i evidentuar si punëtor i ndërmarrjes shoqërore në kohën e privatizimit, ka pasur të drejtë të marrë pjesë në 20-përqindëshin e të hyrave nga shitja. Sipas të dhënave zyrtare, janë mbi 51.000 persona që kanë përfituar nga ky 20-përqindësh.

Në mesin e ndërmarrjeve shoqërore, të konsideruara të mëdha, janë edhe disa që kanë dështuar pas privatizimit.

Sipas AKP-së, këto ndërmarrje nuk i kanë plotësuar zotimet kontraktuale për punësim dhe investime kapitale. Për pasojë, atyre u janë tërhequr aksionet dhe janë kthyer nën administrim të AKP-së.

Kompanitë që kanë pësuar kështu, sipas AKP-së, janë: Ndërmarrja e Re “Miniera” dhe Industria e Magnezitit (MIM Golesh) në Lipjan, Ndërmarrja e Re “Miniera e Magnezit” (XIM Strezovc) në Kamenicë, Fabrika “Llamkos” në Vushtrri, “Grand Hotel” në Prishtinë dhe Ndërmarrja e Re “AgrokosovaHolding” në Suharekë.

Miniera e Magnezitit në Strezovc- Kamenicë, sipas AKP-së, ka deri në 5 milionë tonë rezerva të magnezitit. Atje dikur punonin mbi 1 mijë punëtorë.

Kjo minierë u privatizua nga kompania “Iming” në vitin 2007, me vlerë prej 730 mijë eurosh. Blerësi u zotua për investime deri në 14 milionë euro dhe punësim të 230 punëtorëve.

Por, në pamundësi të përmbushjes së zotimeve, Agjencia Kosovare e Privatizimit ia tërhoqi aksionet dhe ndërmarrja u kthye në pronësi të AKP-së.

Miniera e Magnezitit është një prej aseteve që pritet t’i kalojë Fondit Sovran të Qeverisë së Kosovës.

Privatizimi nuk e ngjalli ekonominë e Kosovës

Në fillim, shpresat ishin që procesi i privatizimit të sillte zhvillim të hovshëm ekonomik dhe të gjeneronte vende të shumta pune. Por, ekspertë të ekonomisë thonë se kjo nuk është arritur gjatë 20 vjetëve të kaluar.

Berim Ramosaj, profesor i ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, thotë se Kosova nuk mund të krenohet shumë me efektet e privatizimit.

“Duke marrë parasysh objektivin që e kemi pasur, që privatizimi të ketë ndikim të madh në rritje ekonomike… dhe kur e shohim sot që rritja ekonomike është në përqindje të ulët, vijmë në përfundim se privatizimi, në aspektin e përgjithshëm, nuk i ka dhënë rezultatet e parashikuara”, thotë Ramosaj për Radion Evropa e Lirë.

Kosova, sipas tij, vazhdon të ketë probleme të mëdha ekonomike – me një rritje ekonomike mesatare vjetore prej 4 për qind, e cila nuk e adreson problemin e papunësisë që kalon 20 për qind.

“Defektet në procesin e privatizimit kanë ardhur si pasojë e një procesi jotransparent, ka pasur gabime dhe veprime korruptive”, thotë Ramosaj.

Ai, megjithatë, pranon se edhe teknologjia e atyre ndërmarrjeve ka qenë e trashëguar dhe e vjetruar.

Hetimet e procesit të privatizimit

Procesi i privatizimit ka përfunduar në vitin 2020 në një Komision hetimor parlamentar.

Komisioni ka nisur hetimin e tij nga fillimi i punës së ish-Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit, që u pasua nga Agjencia Kosovare e Privatizimit.

Ky komision nuk i ka dhënë konstatimet përfundimtare lidhur me atë se çfarë shkeljesh të procedurave apo keqpërdorimesh eventuale mund të kenë ndodhur gjatë procesit të privatizimit, por është thënë se ka indikacione se ky proces është përcjellë me një numër të madh të parregullsive.

Puna e atij komisioni ka mbetur e papërfunduar pasi në atë kohë Kuvendi i Kosovës është shpërndarë./Media Ndërtimi

Aktuale

Këta janë top 10 prodhuesit më të mëdhenj të pajisjeve të ndërtimit në botë

Published

on

Renditja vjetore e International Construction e 50 prodhuesve më të mëdhenj të pajisjeve të ndërtimit në botë sipas shifrave të shitjeve, ka zbuluar se shitjet për vitin 2022 ishin 230.6 miliardë dollarë, një nga shifrat më të larta të regjistruara ndonjëherë në listë.

Një arsye e madhe për këtë rritje është performanca e prodhuesve me bazë në SHBA. OEM me bazë në SHBA përbënin mbi 26% të të ardhurave totale të Tabelës së Verdhë, nga 21% në listën e fundit.

Dhjetë prodhuesit më të mëdhenj të pajisjeve të ndërtimit në botë për vitin 2022 ishin:

10. JCB, MB

JCB hyn në dhjetëshen e parë për herë të parë në disa vite, me shitje të forta në tregun kryesor të OEM-ve të Indisë duke rritur vlerën e saj përfundimtare. OEM po investon shumë në teknologjinë e hidrogjenit.

  1. Sandvik, Suedi

Një tjetër ngritje në tabelë për Sandvik – kompania ishte në vendin e dhjetë vitin e kaluar. Kompania ka bërë blerje të shumta, me OEM që ka bërë dhjetë blerje në 2022, duke ndihmuar në shpjegimin e rritjes së renditjes së tyre.

  1. Hitachi, Japoni

Hitachi kishte shitje të pajisjeve të ndërtimit prej 9.2 miliardë dollarësh, një rritje e qëndrueshme nga rezultatet e saj përfundimtare vitin e kaluar. Në vitin 2022, marka pa fundin e sipërmarrjes së saj të përbashkët me John Deere, me kryetarin e Hitachi, Sonny Ishii, duke thënë në ConExpo se, “Tregu i Amerikës është tregu i vetëm më i rëndësishëm, ose prioriteti, për Makineritë e Ndërtimit Hitachi”.

  1. Liebherr, Gjermani

Liebherr pa një rritje të mirë në vitin 2022. Në raportin e vet ajo tha se segmentet e saj të ndërtimit dhe minierave – lëvizja e tokës, teknologjia e trajtimit të materialeve, makineritë e thella të themeleve, vinçat e lëvizshëm dhe zvarritës, vinçat kulla, teknologjia e betonit dhe pajisjet e minierave – kishin një rritje mesatare në qarkullim prej 6.9%. Liebherr thotë se po merr një qasje neutrale ndaj teknologjisë për kërkimin e saj, e cila përfshin rritjen e përdorimit të vajrave vegjetale të hidrogjenizuara (HVO), për përdorim të mundshëm në pajisjet e ndërtimit.

6.Pajisjet e konstruksionit Volvo

Kur u rregullua për ndryshimet e monedhës, Volvo Construction Equipment (Volvo CE) pati shitje prej 9.9 miliardë dollarësh, duke e mbajtur atë në vendin e gjashtë. Kompania është një nga OEM-të kryesore kur bëhet fjalë për pajisjet e ndërtimit elektrik, me një nga sferat më të mëdha të disponueshme komerciale duke përfshirë ekskavatorin e ri elektrik me bateri 23 tonësh.

  1. Sany, Kinë

Sany me bazë në Kinë zbret një vend në tabelë, nga numri katër në numrin pesë. Tregu kinez i ndërtimit u përball me sfida në vitin 2022 pas dy viteve të forta, kështu që pritej një rënie e përgjithshme e OEM-ve me bazë në Kinë në tryezë.

  1. John Deere, SHBA

John Deere me bazë në SHBA e rriti renditjen e saj në Tabelën e Verdhë me një vend, siç bëri në tabelën e mëparshme. Blerja e Wirtgen Group nga kompania ka qenë një sukses dhe i ka siguruar kompanisë akses në tregje të reja.

  1. XCMG, Kinë

Pavarësisht rënies së shitjeve, XCMG mbetet OEM i tretë më i madh në botë. Siç është rasti me të gjitha OEM-të kryesore kineze, kompania po kërkon në mënyrë aktive të rrisë pjesën e saj në tregun ndërkombëtar dhe rezultatet e saj më të fundit treguan shitje rekord jashtë shtetit. Një nga drejtuesit kryesorë të tyre beson se ka më shumë rritje në këto tregje.

  1. Komatsu, Japoni

Komatsu mbetet në vendin e dytë në listë dhe ka zgjeruar hendekun mes tij dhe pjesës tjetër të tabelës me shitje që, kur u rregulluan për monedhën, ishin të ngjashme me tabelën e fundit të verdhë. OEM njoftoi së fundmi zhvillimin e një koncepti të ekskavatorit hidraulik me madhësi të mesme, të mundësuar nga një qelizë karburanti hidrogjeni. Prodhuesi tha se zhvillimi i makinës është në përputhje me qëllimin e saj për të arritur neutralitetin e karbonit në pajisjet e ndërtimit.

  1. Caterpillar, SHBA

Caterpillar ruan pozicionin e saj tradicional si prodhuesi më i madh i ndërtimit në botë me shitje me shitje prej 37.5 miliardë dollarësh – afërsisht 16% e totalit të të gjithë tabelës. Një ekzekutiv i lartë në OEM i tha kohët e fundit International Construction për planet e OEM-ve në lidhje me qëndrueshmërinë dhe teknologjinë e re./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Mbahet gara e maturantëve me biçikleta “Siguria në rrugë 2023”

Published

on

Akademia “Tempulli”  dhe AMRKS me sukses organizuan Garat me Biçikleta në kuadër të edicionit të tetë të revistës shkollore “Siguria në rrugë 2023”.

Garat u mbajtën në  sheshin “Xhorxh Bush” në Prishtinë, ku pjesëmarrës ishin maturantë të shumë shkollave në Kosovë si përfaqësues të shkollave.

Drejtori i Akademisë “Tempulli”, Muhamed Krasniqi tha se këtë vit bëhen një dekadë prej kur kanë nisur këto aktivitete për sigurinë në rrugë. Si të tilla, ai ka shtuar se tashmë kanë marrë karakter edukativ dhe arsimor. Pjesëmarrës në këto aktivitete për 10 vjet, kanë qenë më shumë se 10 mijë nxënës.

“Është edicioni i tetë me radhë. Sot do të garojnë maturantët nga shkollat përfaqësuese të Republikës së Kosovës, për të fituar njërin nga shpërblimet që janë, biçikleta për vendin e parë, dytë dhe të tretë”, ka thënë Krasniqi.

Nënkryetarja e Prishtinës, Donjeta Sahatçiu ka theksuar se janë duke punuar për zgjerimin e shtigjeve për biçikletat dhe do të vazhdojnë të promovojnë sigurinë dhe lëvizjet me biçikleta në kryeqytet dhe komuna vazhdon të jetë e zotuar të punoj në sigurinë e shtigjeve për biçikleta.

Nënkoloneli i Policisë së Kosovës, Jeton Rexhepi theksoi se mbështesin çdo aktivitet, me qëllim të uljes së rasteve të aksidenteve në rrugë.

Në garat e sotshme pjesëmarrës ishin 19 garues në 12 shtigje, ku vendi i parë, dytë dhe i tretë u shpërblyen me nga një biçikletë, dhe shkolla e tyre fituese u pajis më kupë.

  • Fituesi i vendit të parë u shpall Darsei Gashi, përfaqësues i shkollës së mesme teknike Skënder Luarasi nga Suhareka, i cili shtegun e kaloi pa asnjë penallti, brenda 40 sekondave.
  • Fituesi vendit të dytë u shpall Enris Xhelili nga shkolla e mesme teknike Mehmet Isai nga Gjilani, i cili shtegun e kaloi me sukses dhe pa asnjë penallti për 46 sekonda.
  • Fituesi i vendit të tretë u shpall Anit Kololli, përfaqësues i shkollës së mesme teknike Skënder Luarasi nga Suhareka, i cili shtegun e kaloj pa asnjë penallti, brenda 48 sekondave./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Shtëpitë e qytetit bregdetar ‘fantazëm’ po dalin në shitje për £5,000 në Britani

Published

on

Qyteti bregdetar i Horden, në verilindje të Anglisë ka mbetur një qytet “fantazmë” që prej mbylljes së minierës së tij teksa banorët e mbetur në varfëri dhe problemet sociale të drogave e krimit, kanë bërë që disa nga shtëpitë e zbrazura të dalin në shtije për vetëm 5,000 paundë.

E përditshmja vendase The Mirror shkruan se që prej mbylljes së papritur industrisë së gjerë të minierave vendi nuk ka gjetur më identitetin e tij dhe vijon degradimin.

Më parë Horden, në kontenë e Durham, thyente rekorde për produktivitetin e tij dhe punësonte mijëra njerëz të zonës.

Miniera është mbyllur nga autoritetet në që në 1987, dhe tashmë rrugët janë të mbushura me shtëpi të mbyllura me dërrasa, që mund të bihen secila për 5000 paundë secila teksa vendasit vijojnë të largohen nga zona.

E përditshmja tjetër britanike  Daily Star  raporton për transformimin negativ të Horden ashtu si të shumë qytezave të tjera ku industritë janë zhdukur pas viteve 1980s, siç është ilustruar dhe në një dokumentar të komentuesit David Burnip, injohur me emrin në rrjet Wandering Turnip, i cili vizitoi qytezën së fundmi në një përshkrim keqardhjeje.

Një vendas që foli me Burnip tha se qyteza ishte “fundosur që prej mbylljes s ëminierës”.

“Gjithçka kishte ishin klubet e burrave dhe punëtorëve të minierës dhe me mbylljen e saj nuk mbetet më asgjë”.

Ai shtonte se tashmë kontrollin e kanë marrë drogat që kanë prekur të mbeturit në moshat 40 e 50 vjeçare.

Rrjedhimisht kostot e pronave në Horden kanë rënë drastikisht, teksa katër shtëpi ishin në shitje sivjet për vetëm 5000 paundë.

Gjithsesi mes pronave në Horden, disa në rrugën Tees Street ishin shitur për £30,250 – edhe pse ishin blerë në vitin 2006 për më pak se gjysmën e çmimit.

Një tjetër ishte shitur në maj për £22,750, teksa ishte blerë pesë vjet më parë për £36,000.

Kështu që jo të gjitha shtëpitë kanë dalë në treg me çmime të rrënuara duke bere qe vendasit te shpresojnë ende për një rimëkëmbje te qytezës se tyre.

Continue Reading

Trending