Connect with us

Aktuale

“Qyteti i pjerrët” i zhytur në histori rrëshqet drejt rrënimit

Published

on

Vendbanimi i Lolomanëve, ish-shtëpi e një familjeje me këtë emër në kohën e osmanëve, dikur ishte lokacion madhështor në anën malore të qytetit të Gjirokastrës në jug të Shqipërisë. Tani shtëpia ka mbetur rrënojë, sikur shumë të tjera në “Qytetin e gurtë”, i definuar nga kështjella e tij, rrugët e shtruara me kalldrëm dhe strukturat gëlqerore me ngjyrë të argjendtë me pamje nga lugina e Drinit afër kufirit me Greqinë.

Shumica e objekteve të vjetra me shekuj, të cilat i siguruan qytetit një vend në listën prestigjioze të UNESCO-s në vitin 2005, janë atraksion turistik, por rrezikojnë të zhduken, thuhet në shkrimin e AFP-së, të cilin sot e transmeton “Koha Ditore”.

Disa prej tyre janë të braktisura ose nuk janë mirëmbajtur me vite, të tjera kaluan nëpër ndryshime që ua kanë humbur vlerat historike, apo kanë shumë pronarë që duhet të pajtohen për ndërhyrjet e nevojshme, apo edhe të tjerë që s’kanë mundësi t’i shpëtojnë. E as autoritetet e shtetit ballkanik nuk i kanë mjetet për t’i restauruar.

“Ndiej dhimbje për secilin gur, secilin mur që po dëmtohet”, ka thënë Email Nacaj, një bojaxhi 58-vjeçar, i cili ka rikujtuar kolapsimin e shtëpisë Lolomani në dimrin e vitit 2016. Nën të, kulmi i shtëpisë së tij është gjysmë i rinuar.

“Jam i frikësuar këtu, por nëna ime nuk do që të largohemi”, ka thënë ai.

Edhe nëse do t’i kishte paratë, nuk do të mundë të bënte ndonjë gjë – kushëriri i tij i cili jeton në kryeqytet, Tiranë, dhe është bashkëpronar dhe refuzon të investojë.

Nga 615 monumente në qendrën historike të qytetit “më shumë se gjysma u nënshtrohen ndërtimeve ilegale ose jashtë kontekstit, derisa 169 janë në gjendje kritike ose rrezikojnë të shemben”, ka paralajmëruar këtë vit “Europo Nostra”, Federata evropiane e organizatave joqeveritare të trashëgimisë kulturore.

Shumica e objekteve datojnë qysh në shekujt XVII dhe XVIII, megjithëse origjina e qytetit daton shumë më herët dhe muret e tij janë ndërtuar në shekullin III.

Shkrimtari më i famshëm shqiptar Ismail Kadare shkëlqyeshëm e përshkroi Gjirokastrën si “qytet i pjerrët, i vendosur në kënd më të mprehtë se secili qytet tjetër në rruzullin tokësor”.

“Sigurisht se ka qenë i vetmi vend në botë ku, nëse ke rrëshqitur dhe je rrëzuar në rrugë, mund të biesh në kulmin e ndonjë shtëpie”, shkroi ai në romanin “Kronikë në gur”.

Emigrimi masiv ka definuar fatin e objekteve, pasi që Gjirokastra nuk ka qenë imune ndaj këtij trendi të Shqipërisë. Sipas Engjëll Serianit, kreu i turizmit në Bashkinë e Gjirokastrës, popullsia e këtij qyteti ka rënë nga 34 mijë në vitin 2011 në më pak se 25 mijë. Shtëpitë kanë marrë emrat e familjeve të moçme e të shquara në kohën e Perandorisë Osmane, që dikur ishin pronare të tyre si Lolomani, Karaulli, Fico, Zeko, Babameto. Fuqia e tyre matej me numrin e oxhaqeve.

Sot, Sokol Karaulli, pasardhës i një prej këtyre familjeve fisnike, thotë se jeta e tij është larg nga salltanetet e pesë oxhaqeve të shtëpisë së tij. Ish-ushtar, por ende pa të drejtë për pension, ai thotë se mbijetojnë vetëm falë rrogës së gruas së tij e i cila punon si kuzhiniere.

“Dita kur do të themi ‘dikur na ishte Gjirokastra’ mund të vijë”, ka paralajmëruar 60-vjeçari. Karaulli ka ndërprerë rrymën elektrike në katin e parë dhe ka vendosur kova të plastikës sherri i ujit nga shiu i që tashmë ka kalbur kornizën e drunjtë të shtëpisë së tij të shkatërruar.

Rreth pazarit të qytetit, fasadat e pastra janë duke u restauruar me një buxhet prej tre milionë eurosh, të ndara nga një asociacion shqiptaro-amerikan dhe Banka Botërore. Në lokale të vogla shiten suvenire për turistët, 77 mijë prej të cilëve e vizituan kalanë vitin e kaluar. Numrat e tyre rriten prej 10 deri në 15 për qind për një vit.

“Gjirokastra nuk është vetëm ai Pazari dhe ato vendet emblematike”, ka thënë arkitektja Lejla Haxhiq, nga organizata “Cultural Heritage without Borders” (CHwB).

“Situata po përkeqësohet dita-ditës”, i ka thënë ajo “AFP”-së. Në vitin 2014 kjo organizatë paralajmëroi për “dekonstruktim të shpejtë” të pjesës historike të qytetit, ku u rrit ish-diktatori komunist shqiptar, Enver Hoxha.

Nga 650 objekte sa i hulumtoi, “CHwB” ka thënë se 40 prej tyre janë në gjendje shumë të rëndë, 34 janë në rrënoja derisa 15 në prag të shkatërrimit. Tani numri i atyre në rrënoja është rritur në 47.

Sot rreth 80 shtëpi janë të pabanuara, duke e rritur mundësinë që kulmet të cilat s’e mbajnë ujin do të ndikojnë në strukturën e drunjtë.

“Çdo ditë shoh diçka që është keq, sikur objekti më pëshpërit të bëj diçka”, ka thënë nënkryetari i Gjirokastrës, Vangjel Muço. Por me buxhetin në total prej 2.5 deri në 3 milionë eurosh, Komuna e tij nuk mund të merret siç duhet me këtë çështje.

Ministrja shqiptare e Kulturës, Mirela Kumbaro, insiston se qyteti “nuk është më në rrezik” dhe se Qeveria e ka nën kontroll. Që nga viti 2013 ndryshimet strukturore të shtëpive në Gjirokastër janë ndaluar. Ajo po ashtu ka shpresa të mëdha te ligji i ri për fondacionet kulturore, si dhe për turizëm pas konvertimit të rreth 20 shtëpive në bujtina e hotele.

Por CHwB-ja beson se Gjirokastra mund të shpresojë për “jo më shumë se 10 mijë euro” nga buxheti kombëtar. Dhe vetëm rinovimi i shtëpisë Babameto kushtoi 160 mijë euro, para që erdhën nga Suedia.

Sipas Haxhiq, vetëm përforcimi i rrënojave do të marrë një tjetër shumë prej 1.2 milionë eurosh.

“Të gjithë akterët që merren me trashëgiminë kulturore duhet ta marrin shumë seriozisht dhe të intervenojnë sa më shpejt që të jetë e mundur, sepse është vetëm një Gjirokastër në botë”, ka paralajmëruar ajo.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending