Connect with us

Aktuale

Ndriçimi publik i Prizrenit dikur ngjasonte me të Romës e Berlinit

Published

on

Prizreni sikurse disa qytete në botë ka pasur një ndriçim publik, që në kohërat e vjetra që flet për një civilizim më të hershëm në këtë qytet. Kësisoj sikurse edhe Roma e Berlini, edhe Prizreni dikur ka pasur ndriçim publik. Prizrenasit shpjegojnë se qysh në kohën e periudhës osmane Prizreni e ka pasur këtë ndriçim.

Ata thonë se ndriçimi publik i asaj kohe është bërë përmes llambadarëve, që kanë ndriçuar rrugën kryesore të këtij qyteti, dhe se ndezja e ndriçimi i tyre është bërë me shkallë për të ndezur qirinjtë në llambadarë. Profesor dr. Simir Krasniqi tregon për gazetën “Kosova Sot” se ka hasur në literaturë historike për faktin se prodhuesit e llambadarëve dhe fenerëve prizrenasit ishin të njohur, andaj ka pasur ustallarë të dalluar që kanë punuar llambadarë dhe fenerë, bile që kanë shitur edhe përtej kufijve të Ballkanit.

Në këtë drejtim edhe profesor Vedat Kiseri dhe intelektuali Zejnel Çeko ende i kanë të freskëta tregimet se si Prizreni, ndër shekuj ka pasur ndriçim publik. “Ka pasur llambadarët me qirinj dhe ka qenë personi i veçantë, që ka bërë ndezjen dhe fikjen e tyre qirinjve. Kjo thuhet se ka vazhduar deri në ndërtimin e Hidrocentralit të parë kur edhe ka ardhur energjia elektrike”, është shprehur Kiseri.

Dy roje bënin ndezjen dhe fikjen e dy llambadarëve

Muhamet Sallauka mban mend edhe llambadarët me qirinj në Prizren. “Mbaj mend kur dritat, gjegjësisht llambadarët e Prizrenit, bënin dritë me qirinj të trashë, të cilët thuhej se i bënin nga yndyrat shtazore. Ishin dy roje që bënë ndezjen e këtyre dy llambadarëve. Pastaj, për njërin thuhet se u pat dënuar vetëm, që e kishte zënë gjumi dhe nuk arriti të ndizte me kohë llambadarët”, shprehet Sallauka. Prof. dr. Kiseri mendon se në Prizren drita e parë ka ardhur në vitin 1929, njëzet e një vjet pas nismës së parë për ndërtimin e hidrocentralit mbi lumin e qytetit, nga i cili do të bëhej elektrifikimi i qytetit. Kurse Ahmeti Dirini inxhinier ka shkruar se në këtë vit ndërtohet hidrocentrali, që sot është objekt muze nën mbrojtjen e shtetit.

“Hidrocentrali në fillim ishte me fuqi 160kVA, ndërsa pas tetë vjetësh montohet gjeneratori i dytë dhe kapaciteti elektrik zmadhohet në 320kVA”, tregon në librin e tij Ahmet Drini, tashmë i ndjerë. Ky hidrocentral në atë kohë ka qenë më rentabil dhe teknikisht më i pasuri në Kosovë. Ai ka shkruar se nga hidrocentrali i parë i Prizrenit kanë mundur ta marrin dritën vetëm familjet e pasura prizrenase. Ai kishte rrëfyer se të gjithë ishin të magjepsur me dritën që vinte nga larg.

“Llambat elektrike atëbotë ishin me një formë rrumbullake. Për shkak se ne ishim mësuar të kishim dritë vetëm të qirinjve, kjo na dukej se kishte dritën e gjithë botës” shkruan Drini. Edhe Muhamet Sallauka ruan një rrëfim interesant. “Kur kishte ardhur gjyshi së pari në Prizren dhe kishte parë dritat, këtë gjë e kishte treguar në Budakovë, kurse burrat në odë gati që nuk i thanë se kjo punë është rrenë. Pastaj rryma në Prizren kur morëm vesh se vjen nga uji mbeta i shtangur. Unë isha fëmijë atëbotë dhe shpesh shkoja vetëm për të parë atë pjesë të hidrocentralit”, shprehet Sallauka. Atij i vjen keq që ky hidrocentral nuk është ende në funksion.

Ortodoksi shqiptar, usta Steva kishte punëtorinë e llambadarëve

Adem Berisha 82-vjeçar tregon se ishin të rritur kur në Prizren, nuk kishin energji elektrike dhe kishin vetëm fener dhe llamba gazi. “Fenerët atëbotë i blinim tek usta Steva. Ishte vështirë të thyhej feneri, ngase fenerët atëbotë bëheshin si nevojë e domosdoshme. Por, kishte familje që atëbotë kur bënin tri gjëra ndiheshin rahat. Pra, bukën, drutë e shtëpisë dhe gazin për fenerë. Bile unë mbaj mend kur në shtëpitë tona ka pasur vetëm eshkë për dritë. Mirëpo fenerxhiu i Prizrenit Steva që thuhej se ishte ortodoks shqiptar deri vonë ka pasur punëtorinë e tij”, është shprehur ai. Berisha ka theksuar se nuk i mban mend llambadarët me qirinj në Prizren, por ka dëgjuar për ata llambadarë, duke shtuar se thoshin se ishte Mitar Tada, ai që i ndizte e fikte ata llambadarë.

(Kosova Sot)

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending