Rreth 80 vite më parë, në vitin e largët 1936,mjeshtrat e mirënjohur dibran me banim në Fier, Ago dhe Jonuz Boriçi do të vendosnin gurët e parë në themelet e fabrikës “Myzeqeja” një nga gjashtë  fabrikat e  miellit në Shqipëri.

Në Gusht të vitit 2016, Arben Shega ,së bashku me 20 muratorë të tjerë fierakë, të drejtuar nga Neim Hoxha, me mistritë e tyre, do të nisnin të rehabilitonin këtë fabrikë, sipas projektit të arkitektëve dhe urbanistëve, për ta kthyer në një Galeri Artesh dhe qendër  shumëfunksionale. E ndërtuar në një sipërfaqe prej 2 308 m2 dhe  e rrethuar në atë kohë edhe me mur me gjatësi 102 ml, ish fabrika “Myzeqeja” ishte më tepër se një simbol i urbanizimit ,me arkitekturën e saj të veçantë. Sipas Drejtorit të Muzeut Historik të Fierit Nuri Plaku,” Godina e fabrikës u projektua nga specialistët italian me dimensione 20 m gjatësi, 6.5 m gjerësi dhe 16 m lartësi.Ndërsa leja e ndërtimit u konfirmua nga Ministria e Punëve Botore dhe zbatimi i projektit u ndoq nga specialisti i njohur italian pranë kësaj ministrie, Tamborlini.

Gjithë materiali i ndërtimit, duke përjashtuar inertet, u importuan nga Italia. Projekti për kthimin e saj në një qendër shumëfunksionale, lindi fillimisht si një ide në kokën e kryebashkiakut Armando Subashi, Ai ftoi në takime bashkëbiseduese dhe konsultuese arkitektë e specialistë të urbanistikës, deri dhe nga kryeqyteti. Ideja e shumëdiskutuar dhe debatuar u konkretizua në kuadrin e projektit të madh të ndërtimit të Parkut Qendror. Në fakt godina e braktisur qysh nga vitet 1997,ishte kthyer në një objekt grumbullimi mbetjesh të gjithëfarë llojshme, duke krijuar një ansambël lodhës aspak të hijshëm në qendër të Fierit. Kjo gjendje, amortizimi i saj dhe vetë specifikat e projektit të ndërtimit të parkut, që kërkonte hapësirë të gërshetuar me gjelbërim dhe mjedise shlodhëse për qytetarët, nxitën dhe prodhuan ide dhe mendime të ndryshme, që shkonin deri dhe për një shembje dhe zhdukje nga hapësira  të godinës karakteristike.

Nxitja e debateve, përthithja e mendimit të specialistëve, projektet e hartuara nga  arkitektët, që konkurronin mes tyre e kthyen për disa kohë sallën e takimeve të kryebashkiakut, në studio ku u ravijëzua dhe më pas u vendos jo vetëm mos shembja e ngrehinës, por edhe rehabilitimi tërësor dhe përthithja e ekzistencës  së  saj brenda projektit të Parkut, duke marrë rolin e pazëvendësueshëm të një qendre që do ti jepte Parkut të ri, dimension  sa argëtues, aq dhe të mbështetur në histori dhe vlera urbanistike qytetare fierake. Dhe kështu ndodhi. Ngrehina e ish-fabrikës u vendos që t’i nënshtrohej  rehabilitimit dhe të kthehej në një kompleks arkitektural tërësisht në shërbim të qytetarëve, duke u tjetërsuar nga simboli i portës së industrializimit në Fier, në një godinë që ruan origjinalitetin historik dhe kulturor të qytetit dhe më gjerë.

“Duhej  restauruar godina me ndërtimin më karakteristik në Fier. Duhej ruajtur mbi të gjitha identiteti dhe origjinaliteti i saj”, thotë drejtuesi i punimeve Neim Hoxha, i cili po mbush 50 vjet që punon në ndërtim, dhe tashmë bënë pjesë në strukturën drejtuese teknike të kompanisë që ka fituar tenderin për restaurimin e ish Fabrikës. Një vit më parë, në Gusht  2016, kompania nisi punimet, duke gërshetuar restaurimin e godinës me ndërtimin e parkut të ri.

Tonelata me mbeturina gjithëfarësoj të grumbulluara aty prej më shumë se 20 vitesh, u hoqën nga ambientet e brendshme dhe të jashtme të ngrehinës. “Nuk mund ta merrni me mend se çfarë katrahure ishte krijuar këtu. Për tu futur në godinë dhe nisur nga puna, kemi kaluar ditë e net në ngarkesë të plotë për eliminimin e mbetjeve të ndryshme dhe inerte” tregon Arbeni. Projekti modern polifunksional dhe gjithëpërfshirës, që kap vlerën e 300 milion lekëve të reja, përfshin brenda tij parkun e madh urban, me gjelbërim, me zona rekreative për të gjitha grupmoshat, si dhe hapësira për artin dhe kulturën Pjesë e rëndësishme e tij është unifikimi I fasadave në katet përdhe duke i dhënë përparësi zonës së biznesit, restaurim të fasadave, rikthim të elementëve karakteristike historikë dhe kulturorë të qytetit, shtim të zonës së gjelbër, lirim të hapësirave publike dhe sistemim të infrastrukturës nëntokësore dhe mbitokësore.

Punimet restauruese, në ish-fabrikën e ndërtuar si një ndërmarrje private nga një grup aksionerësh, me investime të ndryshme kapitalesh, në vitin e largët 1936,po shkojnë drejt fundit. Harmonia e krijuar nga e pamundura, për ta restauruar  me realitetin e transformimit, duket qartë. Në  hapësirat ndërkate ku vitet e para të nisjes së punës së saj punonin rreth 32 punëtorë janë vendosur dhe presin të hiqen  skeleritë që mbajnë  mbi vete 20 muratorët që i kanë ndryshuar pamjen e brendshme dhe të jashtme godinës.

Hapësirat mes kateve që shërbenin për punë të ndryshme, makinat e blojës, mbushjen e thasëve me miell, tampimin e tyre, analizat laboratorike, e deri te proceset e shumta të magazinës që lidheshin me triorimin e grurit nëpërmjet garavellave, shkoqjen e misrit, grumbullimin e  transportin e produktit përfundimtar, tashmë janë izoluar dhe mbushur me soletina, duke krijuar një godinë me katër kate të ndara mes njëri tjetrit, ku kati i parë do të shërbej si një kafene, i dyti një kompleks zyrash dhe kati i tretë dhe i katërt, qendër e galerisë së arteve fierake.

“Duheshin ruajtur fugat horizontale, ashtu sikurse ishin krijuar që në ndërtim të saj dhe çdo element që tregon identitet”, thotë Neimi. Zhurma e mistrive teksa trazon llaçin në mbajtëset metalike dhe masa e llaçit që shkëputet , fluturon dhe ngjitet në mur, krijon një  lloj muzike të çuditshme brenda godinës. Zhaurimë e ëmbël, tonesh, kërcitje. Sërish një provë për rifillim të punës, Kuartet mistri, llaç, duar. Ofshamë, tendosje, lëvizje. Një shkundje  muskujsh dhe sërish gjithçka nga e para në procesin e punës. “Arritëm që të ruajmë fizionominë e godinës. Kjo është e para. Edhe çatia e mbyllur kërkonte tjegulla me një ngjyrë të përshtatshme.

Fati ishte që ndërtesa ruante rezistencë dhe qëndrueshmëri. Jemi lodhur, Por ndihemi të kënaqur”, thotë Besimi, një tjetër murator që punon këtu. Secili përpiqet të zbatoj detyrën e dhënë. Në mes kateve nga brenda është ndërtuar një shkallë provizore. Aty ngjiten në orët e para të mëngjesit punëtorët për të zbritur më pas në orët e para të mbrëmjes. Ndërsa materialet furnizuese dhe llaçi iu dërgohet nëpërmjet një pajisjeje karukull, në hapësirat e kateve respektive. Shkurt, puna është kryefjala në këtë godinë, që s’mund të quhet më e vjetër. “Në katet e sipërme, nga jashtë, godina u vesh me një material çeliku të lehtë me ngjyrë ndryshku. Tregon kohë, qëndrueshmëri dhe  pasqyron jetëgjatësi”, thotë Neimi. “Çmontuam pajisjet e vjetra të miellit dhe kemi arritur të gërryejmë me furçë gjithë hapësirën e jashtme dhe të brendshme të muraturës. Përdorëm edhe rrjeta teli. Pastaj e lyem, patinuam muret dhe arritëm më shpëtojmë fugat duke i nxjerrë ato në pah. Ndërtesa është gati, sipas projektit ,” shton ai.

Qendra multifunksionale

Përbri Qendrës shumëfunksionale është ndërtuar edhe shatërvani i ri .Edhe ai është pjesë e projektit të parkut të madh në Fier. “Parku si një nga investimet më të mëdha do të jetë shumë shpejt i gatshëm për qytetarët. Është kryer një punë e mrekullueshme dhe më shumë cilësi e efikasitet. Kompleksit të pemëve lulishteve, me qendrën shumëfunksionale në mes, i bashkohen edhe mjediset shlodhëse dhe argëtuese. Kinemaja  është ndërtuar në një kat nëntokë dhe do të jetë e gatshme shumë shpejt. Përveç shatërvanit  kryesor, përbri godinës së ish fabrikës së Miellit, një shatërvan që është pëlqyer shumë nga qytetarët, kryespecialisti kinez  ka sjellë edhe modele të minishtarvanëve të tjerë që do të instalohen në pjesë të ndryshme të këtij parku, Pretendojmë të ndërtojmë edhe 27 minishtarvane të tjerë në pjesë të ndryshme të parkut, që do të jenë në harmoni me shatërvanin kryesor” thotë kryebashkiaku Armando Subashi.