Arkitekturë
Imam Naim Tërnava, “KRYEARKITEKT” I PRISHTINËS
Shkruan: arkitekt Arbër Sadiki – shkrim nga viti 2011
Deri më tani, thuaj se është bërë normale, që për hapësirat publike (sheshet, parqet, këndet rekreative…), objektet publike (shkollat, objektet administrative, shëndetësore, kulturore…), me një fjalë zhvillimin urban në tërësi, të vendosin politikanët, qoftë ata të nivelit qendror apo të atij lokal, pa pyetur njeri nga profesionistët e kësaj fusheje, siç mund të ishin Asociacioni i Arkitektëve të Kosovës, Fakulteti i Arkitekturës, apo edhe Shoqatat e ndryshme joqeveritare të cilat merren me zhvillimin urban, ruajtjen e identitetit të qytetit dhe mbrojtjen e trashëgimisë arkitektonike, etj. Të mos flasim më për përfshirjen e qytetarit të rëndomtë të cilit në fakt i përket qyteti.
Kjo situatë, fatkeqësisht, është bërë e rëndomtë në Prishtinë dhe Kosovë gjetiu, duke shfrytëzuar edhe plogështinë e reagimit, pikë së pari të komunitetit të arkitektëve si dhe të gjithë akterëve tjerë të cilët do të duhej të ishin më aktiv dhe energjik në këtë drejtim.
Ajo që është risi e ditëve të fundit në këtë drejtim është se përveç politikanëve, tashmë na dëshmuan se një mendësie të tillë nuk mund ti ikin as klerikët tanë fetarë.
Po t’i jepej për detyrë cilit do arkitekt/urbanist botëror të përcaktoj lokacionin ku do të duhej të ndërtohej një objekt kulti qendror në një kryeqytet ku shumica e popullsisë i përkasin atij komunitetit fetar, besoj që do ti duhej shumë punë, energji, profesionalizëm dhe kohë për të përcaktuar një të tillë që do t’i përmbushtëte nevojat infrastrukturore, urbane, estetike, arkitketonike, historike dhe fetare, të cilat ky objekt padyshim do të duhej t’i reflektonte. Çdo lokacion i propozuar nga ana e tij patjetër do të mbështetej në argumenta të fuqishëm profesional që kanë të bëjnë me ndërtimin e objekteve të kultit islam.
Myftiu i Kosovës, jo vetëm që bëri zgjedhjen e lokacionit rrufeshëm për ndërtimin e Xhamisë së Madhe në Prishtinë, e cila që të mos keqkuptohemi, pa diskutim do të duhej të ndërtohej, por edhe insiston kategorikisht në atë lokacion pa dhënë kurrfarë argumenti. Në fakt paska thënë që objektet e kultit Islam kanë orientim të caktuar gjeografik. E siguroj myftiun Tërnava se secili arkitekt me shkollim elementar në fushën e arkitekturës ku do që e ka bërë atë, i ka shumë të njohura këto rregulla, aq më tepër ku po flasim për një vend ku shumica e arkitektëve i përkasin të njëjtit besim e që natyrshëm interesi për objektet e kultit fetar të tyre do të ishte edhe më i madh.
Jam plotësisht dakord që Bashkësia Islame do të të duhej të ishte një partner i rëndësishëm në tërë procesin e realizimit të këtij objekti me rëndësi për qytetin e Prishtinës, në të gjitha fazat duke përfshirë edhe fazën e përcaktimit të lokacionit, por ajo që lë shije të hidhur nga na e myftiut Tërnava është insistimi pa kompromis i tij që në përzgjedhjen e lokacionit. Kjo mënyrë e qasjes nga ana e tij lë të kuptohet se një rrugë e tillë do të ndiqet nga ana e tij edhe në fazën e përzgjedhjes së projektit fitues për realizim duke vazhduar me përzgjedhjen punëkryerësit për ndërtimin e objektit e deri tek organi mbikqyrës i cili do të bënte monitorimin e ndërtimit të një objekti me kërkesa të mëdha inxhinjerike dhe arkitektonike, siç pritet të jetë. Kjo mendoj se nuk duhet të lejohet të ndodh në asnjë mënyrë.
Mënyra më e mirë që do të duhej të ishte bërë, e që mund të bëhet edhe tani, është formimi nga ana e Komunës së Prishtinës, i një komisioni ku do të përfshiheshin arkitekt më eminent kombëtar dhe ndërkombëtar në fushën e projektimeve të objekteve të kultit Islam, historian dhe njohës të mirë të artit dhe kulturës islame në veçanti atij të përhapur nëpër hapësirat shqiptare, si dhe përfaqësues të Bashkësisë Islame të Kosovës si shfrytëzues direkt të objektit. Këtij komisioni, komuna e Prishtinës do të duhej t’i ofronte lokacionet që ka në dispozicion për ndërtimin e një objekti të tillë. Vetëm pas një analize të thellë profesionale nga ana e këtij komisioni, të mbështetur në argumente të fuqishme profesionale do të duhej të bëhej përzgjedhja e një ose më shumë lokacioneve për të cilat patjetër do të duhej të organizohej konkurs arkitektonik nga i cili do të bëhej përzgjedhja e projektit fitues në bazë të të cilit do të bëhej ndërtimi i një objekti i cili do të duhej ti përfaqësonte vlerat më të larta arkitektonike, estetike, fetare dhe njerëzore.
Që të jem plotësisht i sinqert, një situatë e tillë i ka paraprirë edhe komuna e Prishtinës e cila edhe pas kaq vitesh kërkeseje nga ana e Bashkësisë Islame të Kosovës për caktimin e një lokacioni për ndërtimin e një Xhamie që do të ishte qendra kryesore e komunitetit mysliman të Kosovës, asnjëherë nuk është marrë seriozisht dhe në mënyrë thelbësore me këtë çështje të cilën ditëve të fundit pretendojnë ta përmbyllin me një deklaratë për media të këtyre ditëve, dy tre ditë para “Bajramit”, ku informohemi se komuna ka përcaktuar lokacionin për ndërtimin e Xhamisë së Madhe në Prishtinë. Si duket pushtetarët e Prishtinës e kanë harruar thënien popullore “nuk shton kile kurbani një ditë para Bajramit”.
Arkitekturë
Çfarë është arkitektura kinetike?
Dizajni kinetik është bërë një pjesë thelbësore e zhvillimit arkitektonik, nga shpikja e urave të lëvizshme në Egjiptin e lashtë deri te dhomat rrotulluese në shtëpinë e Sharifi-ha. Megjithatë, si arritëm nga kjo në këtë? Për të kuptuar konceptin e arkitekturës kinetike, le të hedhim një vështrim më të thellë në origjinën e saj.
“Kinetic” rrjedh nga fjala greke kinētikos, që do të thotë “lidhur me lëvizjen muskulare”, ndërsa përkufizimi arkitektonik është koncepti “lejimi i pjesëve të një strukture të lëvizin, pa zvogëluar integritetin strukturor”. me fjalë të tjera, është arkitekturë në formën e një trupi në lëvizje.
Një nga format më të hershme të arkitekturës kinetike është tenda e beduinëve, e përdorur në Afrikën e lashtë. Kjo strukturë elastike ftohëse është e adaptueshme ndaj klimës së shkretëtirës dhe urës së lëvizshme, një mekanizëm mbrojtës i zhvilluar në Egjipt dhe më vonë i përdorur zakonisht në shekullin e 15-të.
Megjithatë, arkitektët filluan të pranojnë konceptin e Arkitekturës Kinetike vetëm në fillim të shekullit të 20-të. Shembuj janë vizatimet e Yakov Chernikhov në Fantazitë arkitekturore dhe koncepti i pandërtuar i Thomas Gaynor për Ndërtesën Rotary në 1908, megjithatë këto botime ishin ende thjesht teorike.
Një projekt që u ndërtua ishte Villa Girasole nga inxhinieri i Marinës Angelo Invernizzi. E ndërtuar në vitin 1935, ajo është një shtëpi rrotulluese që ndjek lëvizjen e diellit për të maksimizuar nxehtësinë dhe dritën në brendësi. Girasole, e cila në italisht përkthehet në Luledielli, ndodhet në një bazë rrethore me diametër 44 metra dhe është një vepër e jashtëzakonshme arkitekturore e ndërtuar gjatë epokave të arkitekturës funksionaliste dhe futuriste.
Më vonë në shekullin e 20-të, arkitektët e zhvendosën fokusin e tyre në arkitekturën kinetike. Teori të tilla si Manifesti i Arkitekturës Mobile të Yona Friedman dhe Planifikimi Hapësinor i Qytetit, Pallati i Argëtimit të Cedric Price dhe Qyteti Plug-in i Peter Cooke u botuan. Megjithatë koncepti i arkitekturës kinetike u prezantua për herë të parë në vitin 1970 nga William Zuk, i cili botoi librin Kinetic Architecture. Kjo tërhoqi më tej interesin për konceptin kinetik ndërsa u zhvilluan shkenca kompjuterike dhe teknologjitë e ndërtimit.
Shembuj të tjerë përfshijnë shtëpinë Sharifi-Ha, e cila siguron vëllime banimi që rrotullohen për t’u kthyer në tarraca në verë dhe mbyllen në dimër, dhe Muzeu i Artit Milwaukee, me mburojën e tij të lëvizshme të diellit, i përbërë nga 72 pendë çeliku që palosen dhe shpalosen. sipas kohës së ditës, dhe Kulla Al Bahar, me një fasadë që ndjek lëvizjen e diellit për të çuar panelet e tekstilit me fije qelqi në formë ylli të hapen dhe mbyllen, duke mbrojtur banorët nga nxehtësia dhe shkëlqimi diellor.
Ka shumë shembuj të tjerë që shfaqin mundësitë e pafundme të arkitekturës kinetike, por në fund të fundit, dizajni kinetik ka ndikuar në ndërtesa në parametra të tillë si koha, moti, energjia dhe nevojat njerëzore që nuk janë statike, por më tepër dinamike. Si rezultat, dizajni kinetik i lejon ndërtesat të zhvillojnë sisteme komplekse që u përgjigjen nevojave të tyre të veçanta./Media Ndërtimi
Arkitekturë
Rizhvillimi “i shëmtuar” në Liverpool, fiton çmimin për ndërtesën më të keqe të Britanisë
Rizhvillimi i Lime Street në Liverpool nga studio britanike Broadway Malyan është emëruar ndërtesa e re më e keqe në vend në Kupën Carbuncle të këtij viti.
Organizuar nga revista e Mbretërisë së Bashkuar The Fence, gjyqtarët zgjodhën rizhvillimin e Lime Street si “ndërtesën e re shumë të keqe në Britani”, që kur konkursi u zhvillua për herë të fundit në 2018.
“Që nga shikimi i parë, dy nga paneli ynë e kishin këtë si përzgjedhjen e tyre numër një, dhe ndërsa lista e gjatë u ngushtua në një listë të ngushtë, kjo pjesë e tmerrshme e fatkeqësisë arkitekturore vazhdoi të qëndronte jashtë,” tha The Fence në njoftimin e çmimit.
Përfunduar në vitin 2019, dizajni i rizhvillimit të Broadway Malyan përmban panele metalike të gdhendura që përfshijnë një fasadë të rrugës që çon nga stacioni i trenit Liverpool Lime Street.
Panelet e gdhendura përshkruajnë ndërtesat shekullore që u shkatërruan për t’i hapur rrugë rizhvillimit, i cili tani përmban një hotel dhe strehim studentësh.
I ringjallur nga The Fence për vitin 2024, Carbuncle Cup synon të identifikojë ndërtesat më të këqija të Mbretërisë së Bashkuar. Ajo u drejtua çdo vit midis 2006 dhe 2018 nga revista e arkitekturës Building Design (BD)./Media Ndërtimi
Arkitekturë
Arkitektura e kontrollit: Peizazhet e çuditshme postmoderne të Koresë së Veriut
Rrokaqiejt postmodern bashkëjetojnë me monumente socialiste në shtetin e izoluar. Shumë prej fotografive janë të publikuara nga Agjencia Qendrore Koreane e Lajmeve dhe nuk kanë datë se kur janë bërë.
Ndërtesat e larta e shumëngjyrëshe shihen përreth një monumenti të vjetër në Phenian në Korenë e Veriut, 11 shtator 2018, shkruan Radio Evropa e Lirë.
Pamje gjatë natës e distriktit Songhua në lindje të Phenianit, në Korenë e Veriut. Fotoja është publikuar nga Agjencia Qendrore Koreane e Lajmeve (KCNA), por nuk ka datë se kur është bërë.
Udhëheqësi i Koresë së Veriut, Kim Jong Un, gjatë një vizite në një zonë të zhvilluar banimi në rrethin Huaseong në Korenë e Veriut, në këtë foto të publikuar më 6 prill 2024 nga Agjencia Qendrore Koreane e Lajmeve, KCNA.
Pamje e përgjithshme gjatë ceremonisë së hapjes së Fermës së Serës Ryonpho për të shënuar përvjetorin e themelimit të Partisë së Punëtorëve në pushtet, në Korenë e Veriut, në këtë foto pa datë, e cila u publikua më 11 tetor 2022 nga KCNA-ja./Media Ndërtimi
“Kulla s’asht cool”-qytetarët e Shkodrës po protestojnë kundër ndërtimit të objektit 35 katesh
Si Vladimir Putin krijoi një ‘flluskë’ të pasurive të paluajtshme
Kinezët dhe turqit “gëzojnë” koncesionin e bakrit në Shqipëri
Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?
Një autostradë dixhitale do të ndërtohet mes Tokës dhe Hënës
Develon prezanton ekskavatorin tunelues DX235RTF-7
Liebherr blen 119 hektarë në SHBA për të ndërtuar një qendër logjistike
Epiroc përballet me sfida në tregun e ndërtimit
India do të shpenzojë 132 miliardë dollarë në infrastrukturë
Bulevardi i palmave dhe agrumeve në Vlorë, 3.4 milion euro për projektin
Ndërtuesi thotë se i përfundoi punët sipas kontratës te ‘Prishtina e Re’, 40 familje të një kompleksi mohojnë këtë, mbesin pa kushte jetese
Në Kosovë po prodhohen shtëpi të gatshme me beton të parafabrikuar [video]
Këto janë 5 kompanitë ndërtimore më të mëdha në Prishtinë, prinë Marigona Hill
Agroturizmi më i madh në Ballkan ndërtohet në Suharekë
Kush po i pengon hetimet në rastin “Brezovica” ku u sekuestruan 75 villa
Rruga A del këtë javë në tenderim, do të ketë gjashtë korsi
Pa e shkatërruar natyrën, lagjja Area34 vjen me shumë kasolla në liqenin e Batllavës
Lëndohen dy punëtor të ndërtimit pas rrëzimit të një plloçe në Kaçanik
Kompania kosovare “FORMON” krijon ventilatorë të frymëmarrjes
