Connect with us

Aktuale

Bunkeri i Titos në Konjicë, ndërtesa më misterioze në ish-Jugosllavi

Published

on

I ndodhur afër Konjicës, mali i Zllatarit në Bosnjë-Hercegovinë ruan sekretin më të madh ushtarak shtetëror të ish-Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë (RSFJ) për gati gjysmëshekulli.

Përveç stafit që ishte përzgjedhur në mënyrë shumë të kujdesshme dhe që është dashur të nënshkruajnë Marrëveshjen për Konfidencialitet, vetëm katër komandantë e dinin për ndërtimin e bunkerit që do të shërbente si strehë nga ndonjë katastrofë bërthamore, dhe identiteti i tyre është edhe sot mister.

Në shikim të parë, këto janë vetëm tri shtëpi të zakonshme në “mbretërinë” e natyrës së Hercegovinës. Megjithatë, për dekada të tëra këto shtëpi kanë ruajtur një sekret për ndërtesën më të madhe ushtarake, të tretën për nga rëndësia në RSFJ. Kur hyni në ndërtesë, hapi i parë do t’ju dërgojë në një botë paralele, që është reminishencë e sfondit të filmave fantastiko-shkencorë.

Ndërtesa me emrin e koduar “Istanbul”, më vonë u quajt Komanda e Rezervës Ushtarake dhe Komanda e Luftës Bërthamore, por më së miri e njohur si bunkeri i Titos, u ndërtua në sekret të plotë për 26 vjet të plotë, nga 1953-a deri më 1979-n. Ndërtimi i tij kushtoi në atë kohë 4.6 miliardë dollarë amerikanë, që sot është e barabartë me 10 miliardë dollarë amerikanë. U ndërtua si strehë për presidentin Tito, familjen e tij dhe bashkëpunëtorët e tij të afërt në rast të një lufte bërthamore, dhe, veç kësaj, ai do të funksiononte si qendër e operacioneve ushtarake.

Në rast rreziku nga ndonjë sulm bërthamor, bunkeri do të mund të akomodonte 350 persona nga lidershipi ushtarak dhe politik i ish-RSFJ-së. E vetmja grua në mesin e tyre do të ishte gruaja e Josip Broz Titos, Jovanka Broz. Zyrtarë të tjerë pritej të strehoheshin në bunker të vetëm, pa gra e familje.

Ata do të mund të qëndronin në bunker për gjashtë muaj pa ndonjë kontakt me jetën jashtë, pasi që kishte gjithçka të nevojshme për një jetë normale. Rezervuarë me ujë të pijes, cisterna të naftës, depo me ushqime e medikamente, një hapësirë mjekësore, dhoma spiunazhi dhe dhoma gjumi, salla konferencash dhe njësi të fuqishme të ajrosjes, të cilat edhe sot punojnë… dhe shumëçka tjetër gjendet në hapësirën prej 6.500 metrash katrorë në një thellësi prej 280 metrash nën tokë. Temperatura në bunker është mes 21 dhe 23 gradë celsius, ndërsa lagështia e ajrit 60-70 për qind, që paraqet kushte ideale për jetesë.

Bunkeri ka qenë i lidhur me një pistë për helikopterë përmes një pasazhi sekret, ku helikopterët, të fshehur në pyll, ishin gjithmonë të gatshëm për ngritje. Në kohën kur komuna e Konjicës nuk ka qenë e lidhur me pjesën tjetër të botës përmes telefonit, bunkeri kishte 350 linja telefonike, si dhe makina teleksi e faksi, që ishin të teknologjisë së fundit. Orenditë në bunker ishin bërë nga lisi i klasës së parë sllave, përpos kabinetit të Titos, që ka qenë i bërë nga druri i arrës. Pjesët e tjera ishin të punuara nga alumini dhe PVC-ja.

Bunkeri përbëhet nga tri pjesë. E para, pjesa e kamuflazhit shihet nga jashtë dhe përbëhet nga tri seksione: rezidenca e mbikëqyrjes, objekti për sigurimin e sigurisë fizike të personelit të ish-presidentit të RSFJ-së, si dhe objektin që ka shërbyer për akomodimin e stafit të asistencës teknike. Kur kaloni përmes sallës së shtëpisë së parë, hapet një derë metalike e trashë 1.20 metra, prapa së cilës është një tunel që të çon në zemrën e strehës bërthamore në një thellësi prej 280 metrash. Muret e tunelit janë punëdore nga druri, dhe e tërë ndërtesa është e ndriçuar nga 6.000 llamba neoni. Tunelet lidhin objektin e kamuflazhit dhe strehimoren bërthamore, e cila do t’i bënte ballë një sulmi bërthamor 20 kilotë të fuqishëm. Objekti i fundit i ndërtesës ka 12 blloqe.

Bunkeri i Titos në Konjicë, ndërtesa më misterioze në ish-Jugosllavi

Pas ndarjes së Jugosllavisë më 1992, Armata Nacionale Jugosllave urdhëroi që kompleksi të shkatërrohej, në mënyrë që të mos mbesë nën kontrollin e autoriteteve të BeH-së, por njësiti ushtarak refuzoi të zbatonte urdhrin dhe ua dorëzoi strukturën autoriteteve të BeH-së. Vetëm në vitin 2000 publiku mori vesh për bunkerin e Titos, dhe nga viti 2011, ai ka qenë i hapur për vizitorë. Që nga atëherë, në bunker është mbajtur një bienale e artit bashkëkohor, dhe ndërtesa është shndërruar në një galeri nëntokësore. Deri më tani, 150 vepra arti janë prezantuar në bunker dhe konsiderohet të jetë një prej koleksioneve më të vlefshme të artit bashkëkohor në Evropën Juglindore.

Telefoni i kuq është një prej simboleve kryesore të bunkerit, dhe sot ai ende duket i ri. Megjithatë, ai s’ka punuar që nga viti 1992, kur në bunker ndodhi një dramë e madhe.

Bunkeri është skicuar në atë mënyrë që, nëse bie në dorën e armikut, 16 oficerët që e ruanin atë menjëherë do ta lironin hapësirën. Atëherë do të binte zilja e telefonit të kuq, kur do të aktivizoheshin automatikisht disa tonë eksplozivi. Më 1992, kur bunkeri iu dorëzua Armatës së Bosnjë-Hercegovinës, dy oficerë morën urdhrin për shkatërrimin e tij, prandaj ata i prenë telat e telefonit të kuq dhe shpëtuan bunkerin me këtë veprim/Furaj.ba.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending