Aktuale
Arkitektura e shkollave të ndërtuara paslufte “dështim i madh” në Kosovë

Në gjysmën e parë të shekullit XIX shkollat në Evropë, por edhe në shumë kontinente tjera fokusoheshin kryesisht në edukimin dhe në zhvillimin e intelektualitet të njerëzve, duke lënë pak hapësirë për arkitekturën e konstruksionin e objekteve në përgjithësi.
Shkruan: Arta Desku
Fundi i shekullit XIX-të ishte koha kur u fillua t’i kushtohej rëndësi kushteve higjienike, ndriçimit të objekteve shkollore dhe dizajnit të tyre në përgjithësi.
Në ditët e sotme veçanërisht vendet në tranzicion po tentojnë të gjejnë rrugë sa më inovative e bashkëkohore për të siguruar një ambient të përshtatshëm që do të përdoret si shkollë.
Derisa në shumë vendeve të Evropës arkitektura po mendohet si mjet i edukimit, arkitektura e shkollave në Kosovë po konsiderohet dështim i madh.
Arkitekti Arbër Sadiki për Ndërtimi.info ka thënë se në një vend ku nuk i kushtohet vëmendje arkitekturës në përgjithësi nuk ka se si t’i kushtohet rëndësi as objekteve shkollore.
“Në një vend ku arkitekturës përgjithësisht nuk i kushtohet vëmendje, s’ka se si të kushtohet as shkollave. Jo vetëm shkollat, por përgjithësisht objektet publike të ndërtuara pas luftës, janë një dështim i madh. Këtu kemi fare-fare pak përjashtime. Shumica e shkollave të ndërtuara pas luftës, jo vetëm që ndjekin modelet e tejkaluara tradicionale të projektimit të shkollave, por janë edhe më të këqija se ato. Shumë shpesh, më shumë komoditet, (cilësi të ajrit, dritës, ventilimit, fleksibilitet funksional) ofrojnë shkollat e viteve ’80-ta të shekullit që iku, sepse shkollat e ndërtuara viteve të fundit”, tregon ai.
Metoda tradicionale sipas tij është krejtësisht jofunksionale dhe primitive që i përket të kaluarës.
“Organizimi i brendshëm (funksional) i shkollave zhvillohet dhe modifikohet krahas zhvillimit dhe modifikimit të metodave pedagogjike. Mësimi frontal, i përshtatshëm për “edukim e masave të proletariatit” së pas Luftës së Dytë Botërore, që si njësi bazike funksionale ka klasën ku nxënësit ulen ballë për ballë me mësuesin prapa të cilit gjindet një dërrasë e zezë dhe në mure radhiten disa shkopinj druri për t’i penalizuar fizikisht të “padëgjueshmit”, ka dekada që është treguar jofunksional për zhvillimin e mësimit me metodat pedagogjike bashkohore”, ka deklaruar Sadiki.
Edhe revista prestigjioze Arch Paper, në një artikull dedikuar arkitekturës në shkolla tregon se metoda tradicionale e ndërtimit dhe funksionimit të objekteve shkollore është shumë e padobishme.
Sipas artikullit, nëse kjo metodë ka rezultuar përgjatë viteve joefektive duhet sa më shpejtë të lihet pas.
Zakonisht, kur imagjinohet një shkollë ose një klasë, menjëherë mendojmë për modelin tradicional, me rreshta e tavolina, një tabelë dhe mësuesin në frontin e klasës duke dhënë leksione. Megjithatë, a keni pyetur veten se pse shumica e shkollave në mbarë botën e kanë këtë konfigurim? Modeli “aktual” nuk është aspak i ri; është të paktën 300 vjeç. Pse vazhdojmë të hartojmë hapësira siç bënim në shekullin e 19-të?…Koha ka kaluar, por modeli ka mbetur i njëjtë. E ky model mund të mos jetë alternativa më e mirë.
Arkitekti Arbër Sadiki vlereson se ambienti se ku edukohen fëmijët është jashtëzakonisht i rëndësishëm jo vetëm për dispononim dhe shëndetin e tyre, por edhe për kualitetin e mësimnxënjes.
“Shumë studime kanë treguar se shkollat të cilat ofrojnë cilësi më të mirë të kualitetit të ajrit, dritës, funksionalitetit, fleksibilitetit, rekreativitetit, gjelbërimit, nxënësit e këtyre shkollave kanë treguar rezultate shumë më të mira në mësimnxënje”, ka thënë ai.
Shkollat me arkitekturë më të mirë në Kosovë, sipas tij janë shkolla “Model” në Prishtinë (projektuar nga Urban Plus) dhe “Ibrahim Fehmiu” (projektuar nga ark. Kujtim Asllani) në Prizren.

Shkolla “Model”, Prishtinë

Shkolla “Model”, Prishtinë

Shkolla “Ibrahim Fehmiu”, Prizren

Shkolla “Ibrahim Fehmiu” Prizren
Se objektet shkollore në Kosovë kryesisht kanë arkitekturë të dështuar nuk pajtohet Ministria e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT).
Madje Udhëheqësi i Divizionit për Planifikim dhe Standarde të Hapësirave Shkollore, nga Ministria e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë(MASHT) Isuf Gashi, për Ndërtimi.info ka thënë se MASHT ka hartuar udhëzues për Normat dhe Standardet e Ndërtesave Shkollore në mënyrë që të ketë funksionalitet sa më të duhur arkitekturorë.
“Në vazhdën e përkushtimit të MASHT-it për një arkitekturë dhe funksionalitet të objekteve shkollore, MASHT ka hartuar udhëzues për Normat dhe Standardet e Ndërtesave Shkollore ku është trajtuar një funksionalitet sa më i duhur me arkitekturë të arrirë por asnjë here nuk ka limite për krijime sa më të mira arkitektonike për këtë arsye MASHT edhe shpallë konkurse për projektim të shkollave sipas vendit në vazhdimësi ku ka nevojë”, është shprehur ai.
Sipas Gashit projektet model të shkollave gjenden në Prishtinë, Mitrovicë e Pejë dhe aktualisht po punohet edhe në shumë komuna tjera.
“Në të gjitha qytetet ka shkolla me arkitekturë moderne të ndërtuara nga MASHT dhe donatorët e ndryshëm si ata nga Bashkimi Evropian dhe të aprovuara nga MASHT të cilat janë sipas Normave dhe Standardeve , por projekti model i shkollës sipas normave dhe standardeve të ndërtesave arsimore është ndërtuar në Prishtinë, Mitrovicë, është duke u ndërtuar në Pejë. Ndërsa ka në disa komuna ku ndërtohet projekti i kontraktuar nga MASHT sipas normave dhe standardeve ose projekte nga donatorët të ndërtuara nga donatorët Evropian si Qendra të Ekselencës në Skenderaj, Malishevë, Ferizaj, Prizren etj janë me standarde Evropiane dhe arkitekturën e tanishme në Evropë” ka deklaruar Gashi .
Ai ka treguar se brenda 5 viteve të fundit janë ndërtuar 39 shkolla nga Ministria e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë, por edhe nga donatorët e huaj e buxheti vetanak i komunave.
“Në 5 vitet e fundit nga MASHT janë ndërtuar 39 objekte shkollore në arsimin para universitar por kemi edhe ndërtime nga donatorët – Bashkimi Evropian dhe shtete të veçanta në arsimin profesional. Pastaj kemi edhe ndërtime të kryera nga komunat me buxhetin vetanak. Arkitektura me një funksionalitet sa më të arrirë sipas normave dhe standardeve të ndërtesave shkollore të hartuara nga MASHT bëhet me qëllim që në mënyrë sa më funksionale të arrihet fillimisht zbatimi i kurrikulës në tërësi e pastaj edhe për hapësira sa më të shëndetshme dhe komode për mbajtjen e procesit arsimor dhe zhvillimin e shëndetshëm të fëmijëve”, ka theksuar Isuf Gashi.
Me shfaqjen e metodave alternative të mësimdhënies diskursi është zgjeruar. Baza e përbashkët është një dizajn që nuk e konsideron vetëm ergonominë e fëmijëve, por i vendos ata si bashkautorë, duke lejuar rikonfigurimin hapësinor, planet e hapura e me dizajne shumë praktike.
Projektet nuk janë vetëm mjete edukative, ato gjithashtu mund të ofrojnë zgjidhje të mundshme në zhvillimin shoqëror.
