Arkitekti shqiptar Lis Cena, është emri tjetër që rreshtohet përkrah personaliteteve shqiptare, që kanë tejkaluar barrierat e vendit, gjuhës e nacionalitetit duke u bërë figura të rëndësishme në vendet më të zhvilluara të botës. I lindur në Prishtinë dhe rritur mes Tiranës e Prishtinës, Lisi ka përfunduar studimet në Nju Jork, ku dhe jeton prej 15 vitesh. Është i angazhuar si arkitekt, ligjërues në disa universitete në lëndët e Dizajnit dhe Teorisë si dhe një pjesë të rëndësishme në jetën e tij e zë edhe muzika.

Ai flet për fëmijërinë e tij dhe ndikimin që ka pasur ajo në rritjen e tij profesionale.

“Fëmijëria ime është pak e çuditshme. Shumicën e kohës e kam kaluar duke lexuar dhe studiuar muzikë, kurse në shkollë kisha pasion marramendës për Fizikë dhe Astronomi. Doja të studioja astrofizikën dhe kisha plane shumë konkrete që të shkoja në M.I.T apo CalTech (2 shkolla të famshme teknike në ShBA). Sa i përket fillit të studimeve të mia në drejtim të arkitekturës, ajo ishte një zgjedhje të cilën unë e bëra në një moment strategjik, pata fatin të pranohem në një shkollë fenomenale në Nju Jork – Cooper Union dhe u zhvendosa të jetoj në ShBA, por dua të them se gjithashtu kisha fatin e madh, të lind në një familje me një traditë të thellë intelektuale; gjyshërit e mi ishin edukatorë dhe si rezultat i kësaj u rrita në mesin e librave dhe u ushqeva me një pasion për dituri dhe kuriozitet të pafund. Gjyshi im, Salih Nushi, është një person shumë i rëndësishëm për mua, një model i një intelektuali ideal, një njeri me një mendje të shkathët dhe të pa komprometuar, një njeri i drejtë dhe bujar; ishte një dhuratë e vërtetë ta kaloj fëmijërinë time me të dhe të kalitem nën ndikimin e tij, prej ku mora virtytin e kureshtjes së pashuar. Ai mbetet inspirimi im jetik!”

Ai gjithashtu shprehet se puna e tij ka një proces i cili bazohet në intuitën e tij, e cila është në fërkim konstant me veprimtarinë e intelektit. Një ide inspiruese mund të lind në një moment dhe ajo ndezë një impuls, i cili shpreh një formë, ajo formë pastaj pasurohet me imazhe materialesh, ngjyrash, dhe në këtë mënyrë formohet një kompozicion në të cilin reflektohet ajo dëshira e thellë për të zbuluar diçka, për të krijuar diçka.

“Intuita ka një fuqi marramendëse, por kjo nuk mjafton; mendja herët a vonë i përvetëson këto impulse, fillon t’i organizojë, t’i kontrollojë, gjithmonë duke gjykuar një vijë, një formë, gjithmonë duke kërkuar diçka më të thjeshtë, diçka më komplekse, por në të njëjtën kohë më të qartë dhe në këtë mënyrë fillon t’i pastrojë skicat dhe vizatimet dhe të mënjanojë çdo shtresë të tepërt dhe çdo ide të stilizuar. Unë përpiqem t’i rezistoj maksimalisht krijimit nën ndikimin e stilit, krijimit të kurthëzuar nga impulsi i të bukurës, sepse unë besoj se kjo mënyrë pune krijon vepra sipërfaqësore, vepra që nuk kanë potencial të ndrisin mendjen dhe shpirtin. Besoj se stili simbolizon pezullimin total të kreativitetit dhe mbyt shprehjen e individualizmit kreativ, gjë që për mua ka rëndësi jetike. Unë e kuptoj procesin tim kreativ si një shpërthim intuitash, që maten nga një kuadër i ideve dhe nga shkathtësia e intelektit. Apo mund të them: impulset kreative i takojnë shkathtësisë së duarve, përderisa akti i krijimit të vetëdijshëm i takon shkathtësisë së mendjes.”

I pyetur se cila është esenca e arkitekturës ai thotë se është e vështirë të përkufizohet sepse arkitektura si disiplinë preokupohet me kontekstin njerëzor në tërësi. Kjo do të thotë se arkitektura është pikë së pari një disiplinë politike, e pastaj një praktikë, e cila kontribuon në strukturat kulturore, shoqërore dhe edukative të grupeve dhe ambienteve të ndryshme njerëzore, shton Cena.

Ai gjithashtu flet për arkitekturën në Kosovë mënyrën se si e sheh të ardhmen e saj duke thënë:

“Unë mendoj se Kosova ka mbetur e mbërthyer dhe e ngulfatur në një paradoks të pamëshirshëm, në një vend me një histori komplekse, të cilën mundohet ta refuzojë dhe kundërshtojë çdo ditë. Realiteti bashkëkohor politik dhe shoqëror, favorizojnë dukshëm një përgjegjësi për një qasje ndaj vështirësive shoqërore dhe politike, një proces i cili ka kapacitet që ta varfërojë një disiplinë kreative sikur arkitektura dhe ta mbajë peng të një jete ku krijimtaria profesionale dhe kulturore është e dedikuar vetëm në përmbushjen e nevojave jetike dhe të sigurimit të mirëqenies shoqërore. Por kjo nuk do të thotë që veprimtaria e arkitektëve kosovarë të përkufizohet nga këto kushte. Nuk dua të tingëllojë pesimist, por vetëm dua të them se arkitektët kosovarë duhet të jenë më të sinqertë dhe më të guximshëm, të mësojnë prej historisë së arkitekturës vendase, asaj arkitekture që i ka rënë pluhuri i historisë sikurse dhe asaj të një kaluare më të afërt (flas këtu njëkohësisht për materialin historik turko-shqiptar dhe atë modern jugosllav), dhe të përpiqen të krijojnë një sintezë të kontekstit bashkëkohor. Mendoj se në këtë aspekt ekziston një rezistim i paarsyetuar ndaj historisë së vendit, diçka që ka shkaktuar sjelljen e ndikimeve dhe vlerave pseudo-amerikane/evropiane dhe ndërtimin e një klase të re ndërtesash, të cilat nuk kanë asnjë vlerë arkitekturale – po flas për të gjitha këto “fshatrat sub-urban amerikane” me shtëpi pa karakter, të mbyllura pas grilave 2 metërshe apo qendrave tregtare me panele alumini, të cilat kanë dalë sikur kërpudha pas shiu; kjo është me të vërtetë shumë dekurajuese. Unë po pres të shoh një arkitekturë të veçantë kosovare, diçka të guximshme, diçka që pasqyron një shpirt hulumtues dhe imagjinativ. Ma merr mendja se gjeneratat e reja të arkitektëve do të arrijnë të krijojnë një arkitekturë të tillë.”

Cena thotë se idetë e punës së tij  pasqyrojnë njëkohësisht eksperiencat e tij intelektuale dhe kulturore të ndërlidhura me eksperiencat personale në fushën e profesionit të arkitekturës. Ndërsa për mesazhet që ai përpiqet që t’i japë përmes punës së tij thotë se janë gjithmonë të veçanta dhe janë rezultat i kontekstit të punës.