Aktuale
Arkitektura hermafrodite – (nga arkitekt Xhelal Llonçari)
Published
3 years agoon
Na ishte një herë një “Pallat i shtypit”, ishte i lartë, i fortë, i punuar me “natyrë beton”. Dukja e tij ishte me kanelura kurse forma drejtkëndëshe që reflektonin tektoniken arkaike të arkitekturës klasike të këtij nënqielli.
Ishte hijerëndë. Arkitektura e sajë buronte në lashtësitë tona, kalonte nëpër periudhën e mesme, në kohën e ndërtimit të kullave dhe vinte deri në ditët tona si objekt i fortë, i qëndrueshëm bashkëkohor dhe me një potencë mashkullore çfarë ishin kullat tona dhe historia e bërë në to dhe rreth tyre.
Në aspektin strukturor është një objekt i qëndrueshëm tërësisht i realizuar pa beton armeja kurse pamjen e kishte plotësisht në harmoni me materialin e me të cilin ishte punuar dhe me funksionin që e kishte.
Dukja e tij pak e zymtë, ishte “lehtësuar me shtyllëza të bardha në mes të modujve konstruktiv dhe ishin reminishencë e të bardhës, e gëlqeres, që ne sot e kësaj dite e vendosim përreth dritareve. Ato njëkohësisht shërbenin edhe si mbrojtje nga dielli më që ishin të futura në thellësi të perimetrit të objektit. Funksionalisht e fragmentonin dritaren në shirita të ngushtë që kishin për qëllim arritjen e efektit psikologjik në brendi të objektit. Ato lejonin depërtimin e dritës, lejonin pamjen jashtë të dozuar në sekuenca të domosdoshme për njeriun gjatë punës, por nuk ta lejonin mundësin e të “kulloturit të syve” në gjithëkahnajen përreth. E fokusonin shikmin në tavolinën e punës ku duheshe të “ktheheshe” domosdoshmërisht më që dritaret ta impononin një gjë të tillë.
Ai objekt ishte “ kulla” e fjalës së shkruar shqipe. Aty botoheshin librat për shkolla fillore, të mesme dhe ato universitare, botoheshin periodikët e ndryshëm kulturor e mbi të gjitha shkruhej dhe shtypej gazeta e përditshme “RILINDJA”. Kjo gazetë në përvjetorin e vet të 40 pat nxjerrë në publik numrin festiv në tirazh prej 5000 copëve.(s`di sa kohë do të lypet që të gjitha gazetat e përditshme që dalin sot se bashka ta arrijnë këtë shifër).
Sot ai objekt është riprojektuar dhe ridestinuar në objekt qeveritar. Riprojektimi u bë pa asnjë debat, asnjë diskutim, rreth mënyrës rreth konceptit të ri, rreth pamjes së re eventuale të kryeqytetit tonë. E gjitha u bë sikur kjo të ndodhte diku në një vend që nuk ka fare të bëjë me ne. U bë si në një vend ku nuk ekziston faktori memotik individual e as grupor. Sot mund ta shohim si dukët ai objekt.
Dukja e tij është si një burrë i veshur me fustan. Si një qeneje që i ka të dy gjinitë. Mashkulloren brenda dhe femëroren jashtë. Objekt hermafrodit. E po mirë, çka ka të keqe hermafrodizmi? Hermafroditët janë qenje të vetëmjaftueshme në aspektin emocional. Bile thuhet sipas legjendës së vjetër se hermafroditëve zotrat iu patën smirën dhe asokohe urdhëruan që të ndaheshin veç burri, veç gruaja. Por ja që ai urdhër edhe pse i dhënë nga zotërat nuk u zbatua me përpikëri. Edhe sot kjo dukuri gjendet në natyrë te qenjet e gjalla, mirëpo ato e bajnë me veti mallkimin e perëndive. Llojit që iu ndalua të jenë hermafrodit, kurrizorve, iu hoqi mundësin e shumimit të llojit, s bënë të jenë të vetëmjaftueshëm. Këtë mundësi iu la krijesave që nuk kanë kurriz, pakurrizorve. Butakëve.
Çfarë arkitekture po kultivojmë ne? Të vetëmjaftueshme me mundësi të shumimit apo tjetrën? Duke marrë parasysh trajtimin e objekteve qoftë ato të riprojektuara, qofshin ato të projektuara rishtazi që të gjitha kanë një frymë dhe një shprehje. Të njëtrajtshme, pa potencë shprehëse estetike, maskuese, zhbërës dhe si e tillë jo frymëzuese për gjeneratat e të së ardhmes.
Çka na duhen objekte të tilla, që veç mundësisë e të mbrojturi nga ndikimet atmosferike, nuk ofrojnë asgjë tjetër? Çka na duhen objetet që pamjen e jashtme e kanë si kurtizanet kurse brendinë plotë me “elemente” arkitektonike, hollësi strukturore, funksionale që janë si rraçet në çantën e tyre.? Çfarë porosie po ju adresojmë fëmijve tanë, çfarë rruge po trasojmë për të ardhmen e qytetit. Kah e kemi vendos shigjetën e kahjeve tona, a mund të identifikohet ajo? Jo.
***
“përjetësinë e fitojnë njerëzit që i respektojnë prindërit e vet” thotë një fjalë e urtë. Prindërit në kuptimin e ngushtë të fjalës dhe në atë të përgjithshëm. Nëse s duam ti respektojmë të tregojmë së paku një mirësjellje, mos ti fyejmë siç po e bëjmë ne sot. Si shenjë mirësjelljeje do të mundnim së paku që reklamën e dikurshme ta ripunojmë që të ndriçoi. Që të këtë një pozitë të respektueshme si simbol së paku. Mos ta lëmë ashtu të katandisur të shpërfillur e të strukur nën reklamën e njëfarë kafiterie, mos ta lemë si relike në mëshirën e kohës. Lë të dihet e kemi lënë aty pse duhet të jetë aty , apo thjeshtë ka mbetur aty e nuk i hyn kujt në punë është apo s`është.
(Opinion nga arkitetki Xhelal Llonçari)./Media Ndërtimi.
You may like
Aktuale
Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?
Published
4 months agoon
July 25, 2024Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.
Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.
Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.
Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.
Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.
Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…
Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi
Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.
Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.
Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.
“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.
Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.
“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.
Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.
“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi
Aktuale
Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë
Published
4 months agoon
July 24, 2024Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.
Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.
Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.
Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.
Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.
Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.
Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.
Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.
Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.
Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.
Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.
“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi