Connect with us

Aktuale

Një fjalë në muaj nga Gjirokastra: Çatma

Published

on

Çatma/ja Shum. Çatmatë, Çatmave

Emër

Muret në banesat gjirokastrite përgjithësisht janë prej guri por kur nevoja e kërkon për të dhënë zgjidhje funksionale dhe arkitektonike, jo pak herë përdoren muret e drurit që në Gjirokastër por dhe në vende të tjera i quajnë Çatma.

Çatmatë janë struktura mikse që zhvillohen kryesisht në vertikalitet me aftësi të ndryshme mbajtëse[1]. Çatmatë kryesisht në gjirokastër përbehen prej kolonave të drurit të cilat janë prej lisi apo rrobulli të mbështetura mbi një tra horizontal i vendosur mbi brezat e murit të gurit në rastet kur çatmaja është në një nivel me muraturën apo i vendosur mbi testekët e çatmasë kur kemi dalje me gjunjë (Erker). Në kreun e tyre, kollonat bashkohen nga trau i çatisë mbi të cilin mbështeten mandej tabanët dhe mahitë e konstruksionit të çatise. Shpesh, lidhja mes trarëve horizontal dhe kollonave bëhet me një dalje në kreun e kollonave në formë piramide me përmasa 4x4cm në bazë e lartë 4-5cm dhe në krye me një ngushtim prej 1 cm duke e kryer bazën e kreut me përmasa 3x3cm. Ky element quhet “bufe” dhe përdoret në të dyja kulmet e kollonës në disa raste. Kollonat me njëratjetrën lidhen dhe me trarë të tjerë horizontal përgjatë gjatësisë duke u kapur me gozhda kovaçi. Ky përbën konstruksionin bazë të çatmave. 


Fig. 1; Fasadë me çatma ku në mesin e saj kemi dhe dalje me gjunjë – lagje Hazmurat, Gjirokastër.
Fig. 2; Prerje aksonometrike e një muri me çatma me listela dhe pa mbushje brenda. Vihen re kanatat e dritareve dhe të tarabave të cilat rreshkasin vertikalisht dhe hyjnë brenda çatmasë për të hapur krejtësisht dritaren. Banesa Dobi dhe W.d. Rooij – Lagje Hazmurat, Gjirokastër.

Çatmatë janë kryesisht të suvatuara, vetëm në raste të ralla, kur ato janë në ambiente jot ë dukshme, mundet të lihen të pa suvatuara. Suvatimi kërkon një strukturë ku të aplikohet e për këtë janë përdorur listela të cilat variojnë nga 3- 8cm porn ë disa raste ka dhe ripërdorim materiali (kur në monument ka pasur ndërhyrje të ndryshme modifikuese në kohë) nga pjesë tavanesh, dollapësh, dyshemesh etj. e në këtë rast, me qëllim që suvaja të kishte ku të “kapej”, sipërfaqja e tyre çukitej me sqepar. Në rastin e çatmave të mirëfillta, me listela 3-8cm, ato ruanin një distance mes tyre e barabartë sa trashësia e gishtit tregues që përkon me 1.2cm. Kjo hapësirë lejonte shtresën e suvasë të hynte mes listelave e të krijonte një ankorim duke u lidhur shumë mirë. Ustai e shtynte shtresën me mallo fort me qëllim që listela të përfshihej tërësisht në suva. Në këtë rast, hapësira mes dy sipërfaqeve të jashtme e të brendëshme të çatmasë, ishte e pa mbushur dhe përbënte një hapësirë boshe.

Fig. 3; Lidhja e suvasë me listelat e çatmasë dhe distanca mes tyre.

Shumë të rralla janë çatmatë ku mbushja mes kollonave dhe trarëvie lidhës kryhej me gurë të vegjël të latuar. Çatmatë nuk kalonin trashësinë e 20cm dhe sit ë tillë gurët ishin të vendosur në një faqe. Mbi to sivatohej mandej. Çatmaja e tillë e fundit ruhej në banesën Kabili dhe u çmontua në janar të 2019. Gjendja e saj ishte kritike por ndërhyrja duhet ta shpetonte këtë element unik në teknikën ndërtimore të qytetit.

Fig. 4; Çatma me mbushje me gure në banesën Kabili – Lagje Teqe (Partizani), Gjirokastër. Foto e vitit 2016 

Çatmatë kur përdoreshin për daljet me gjunjë (Erkerët), ishin në dy, tre,katëtër apo më shumë anë të daljes konsol sin ë rastin e objektit 6-shtë këndëshi në qendër të Pazarit të Gjirokastrës (një tjetër çatma e eliminuar nga ndërhyrjet pa kriter).

Në shumicën e objekteve, ato gjenden në një faqe me muraturën dhe kjo përkon me ndërtimet e shek. 18 e deri në mesin e shek. 19 kur dhe prezantohen në Gjirokastër ndërtimet me dalje me gjunjë (Erker).

Fig. 5; Grup banesash në lagjen Teqe, fasadat e sipërme të të cilave janë të realizuara me çatma, në një nivel me muraturën e kateve më poshtë. Në shumë raste ka qenë përdorur dhe pikturë murale e aplikuar mbi çatma sin ë rastin e banesës Baco (sot Bela – Papadhopulli).

Në fillim të shek.20 kemi një fenomen interesant në trajtimin e çatmave. Duke u furur në vend material të reja si tabakët e llamarinës (pafilles), shumë çatma mbulohen krejtësisht me llamarinë për ti mbrojtur ato prej rreshjeve. Në këtë kohë kemi dhe shkurtimin e strehëve si dhe ri-stilizimin e tyre.

Fig. 6; Çatma në dalje me gjunjë (Erker) në dy drejtime (para dhe djathtas) e cila është e mbuluar krejtësisht me llamarinë. Nëdryrje të tilla janë kryesisht nga fillimi shek. 20. Lagje Meçite, Gjirokastër.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending