Connect with us

Tech

Elta Bajrami ndërtoi nanosatelitin e parë në Kosovë

Published

on

Nga një eksperiment me sodë buke, uthull dhe një balonë e deri te krijimi i nanosatelitit të parë në Kosovë, 19-vjeçarja Elta Bajrami nuk u dorëzua asnjëherë para paragjykimeve gjinore në rrugëtimin e saj në fushën e shkencave natyrore. Në Ditën Ndërkombëtare të Grave dhe Vajzave në Shkencë, prishtinasja që tani studion në SHBA, ndan copëza të këtij rrugëtimi.

Në vitin 2014, në një klasë në Shkollën Fillore “Gjergj Fishta”, dhjetëra nxënës shikonin se si një balonë fryhej dhe më pas fluturonte, shkaku i gazit me të cilin ishte mbushur nga një reaksion mes sodës së bukës dhe uthullës.

Në mesin e këtyre nxënësve ishte edhe Elta, atëherë vetëm dhjetë vjeçe. Klasa e pestë la gjurmë të shumta në mendjen e saj. Nëntë vjet më vonë, ajo ende kujton momente nga ai vit shkollor.

“E mbaj mend një pjesë të tekstit në klasë të pestë, ku pyetej: çfarë dëshironi të bëheni kur të rriteni? E kujtoj shumë mirë që nxënësit e tjerë përgjigjeshin: mësues, floktar, futbollist, këngëtar. Kur më erdhi rendi mua, më vinte pak marre ta shprehja se çka kam dashur të bëhem, sepse e kisha shkruar shkencëtare”, rrëfen Elta për Radion Evropa e Lirë.

Pse nuk rrëzohemi vazhdimisht teksa ecim, pse rrëshqasim në akull, si është e mundur të shkojë një raketë në Mars, çfarë është Marsi, a është planet si Toka? Pyetje si këto ngriheshin vazhdimisht në mendjen e saj.

“Më ka interesuar shumë sistemi diellor, jeta jashtëtokësore dhe sidomos ndërtimi, inxhinieria e raketave. E pata detyruar mamanë të ma blejë edhe një libër rreth raketave dhe mënyrës se si funksionojnë ato”, tregon 19-vjeçarja për Radio Evropa e Lirë.

E përshkruar si fëmijë çapkën deri në moshën pesëvjeçare, Elta thotë se asnjëherë nuk e ka pasur problem të mos u bindet pritshmërive gjinore. Ka luajtur me lodra që janë konsideruar si lodra për djem.

“E kujtoj gjithmonë që gjyshja, sa herë doja t’ia merrja lodrat vëllait, më thoshte ‘mos çika ime se këto nuk janë për çika’. Por, kurrë nuk e kam kuptuar se përse lodrat duhet të kenë gjini. Kam qenë shumë më e tërhequr nga lodrat që kanë pasur pajisje komplekse, e jo që kanë qëndruar statike, vetëm sa për bukuri”, thotë Elta.

Ky kuriozitet e ndoqi atë edhe më vonë, gjatë kohës sa ishte nxënëse në Shkollën e Mesme “Sami Frashëri” në Prishtinë. Në mesin e 14 lëndëve sa kishte në vitin e fundit në gjimnaz, ajo preferonte lëndët e shkencave natyrore.

Përveç këtyre projekteve, Elta, gjatë viteve të fundit, ka përfaqësuar Kosovën në disa gara ndërkombëtare, si për robotikë dhe shkenca kompjuterike.

Në nëntor të vitit 2021, Elta është radhitur e gjashta në botë nga mbi 200 mijë pjesëmarrës në një garë të organizuar nga gjiganti amerikan i teknologjisë, Microsoft. Në atë garë, ku testohej njohuria mbi produktet e pakos së Microsoft Office, Kosova ishte përfaqësuar për herë të parë si shtet në mesin e 108 shteteve të tjera.

Elta merrej me projekte dhe gara të kësaj fushe edhe në kohën e saj të lirë gjatë viteve të shkollës së mesme.

Elta nuk e imagjinon dot veten jashtë fushave të shkencave natyrore dhe shpreson që edhe bashkëmoshatarët e saj do t’i ndjekin ëndrrat e tyre./Media Ndërtimi.

Tech

6G punon 500 herë më shpejt se telefonat mesatarë 5G

Published

on

Shkencëtarët japonezë arritën të transmetonin të dhëna me një shpejtësi prej 100 gigabit për sekondë në brezat me frekuencë të lartë të gjatësisë së valëve, në një distancë prej 100 metrash.

Një konsorcium i kompanive japoneze, i përbërë nga NTT DOCOMO, NEC dhe Fujitsu, ka krijuar pajisjen e parë me valë 6G me shpejtësi të lartë në botë, e aftë për të transmetuar të dhëna me shpejtësi rrufeje prej 100 gigabit në sekondë në një distancë prej 100 metrash.

Këto shpejtësi të transferimit të të dhënave janë ekuivalente me transmetimin pa tel të pesë filmave HD në sekondë dhe, sipas Statista, janë madje 500 herë më të shpejta se shpejtësia mesatare 5G në Shtetet e Bashkuara, e cila aktualisht është 204.9 megabit për sekondë.

Rezultatet e testit tregojnë se pajisja me valë e konsorciumit transmetoi të dhëna në 100 Gbps brenda në brezin 100 GHz dhe jashtë në brezin 300 GHz.

Në testet e mëparshme, shkencëtarët arritën shpejtësi më të larta 6G, por në distanca shumë më të shkurtra. Një ekip tjetër shkencëtarësh japonezë demonstroi një shpejtësi rekord 6G prej 240 Gbps, por vetëm në 20 metra, gjë që u raportua në revistën IEICE Electronics Express në shkurt.

I prezantuar në vitin 2019, 5G është aktualisht standardi më modern i komunikimit me valë dhe përdoret nga pothuajse të gjithë telefonat inteligjentë të rinj. Por, tashmë intensivisht po përgatitet infrastruktura për gjeneratën e gjashtë, e cila, sipas Shoqatës GSM (GSMA), duhet të funksionojë në dhjetë vitet e ardhshme.

6G duhet të përdorë breza me shumë frekuenca të vendosura midis 100 dhe 300 GHz. Transmetimi në këtë rajon përfiton nga shpejtësitë më të larta dhe disavantazhi kryesor i tyre është ndërhyrja më e madhe nga mjedisi dhe rreziku i bllokimit të sinjalit, veçanërisht në hapësira të mbyllura.

Duke pasur parasysh se 6G mbështetet në breza shumë më të lartë të frekuencës, do të na duhet një infrastrukturë krejtësisht e re për të transmetuar dhe përforcuar sinjalin./Media Ndërtimi

Continue Reading

Tech

Italia dhe Spanja kryesojnë në investimet evropiane të Inteligjencës Artificiale

Published

on

Evropa përballet me sfida në adoptimin e inteligjencës artificiale, duke përfshirë barrierat rregullatore dhe mungesën e profesionistëve të aftë.

‘Gjenerata e Ardhshme e BE-së’ ka zotuar 4.4 miliardë euro për iniciativat e AI, me dy vende të Evropës Jugore që kryesojnë rrugën, transmeton Telegrafi.

Inteligjenca Artificiale (AI) po riformëson peizazhin ekonomik global, duke u shfaqur si një forcë kryesore në domenin digjital dhe duke nxitur inovacionin në sektorë të ndryshëm.

Deri në vitin 2030, AI pritet të ketë injektuar më shumë se 11 trilion euro në ekonominë globale, sipas parashikimeve të industrisë.

Parashikohet që AI dhe robotika së bashku të nxisin krijimin e rreth 60 milionë vendeve të reja të punës në nivel global deri në vitin 2025, duke nënvizuar rëndësinë kritike të digjitalizimit në nxitjen e rritjes ekonomike.

Si investojnë vendet evropiane në AI

Strategjitë e investimeve në AI ndryshojnë ndjeshëm midis shteteve anëtare të BE-së, duke filluar nga financimi i drejtpërdrejtë i kërkimit dhe zhvillimit (R&D) deri tek mbështetja indirekte nëpërmjet digjitalizimit të biznesit dhe shërbimeve publike, siç detajohet nga Lilyanova.

Italia dhe Spanja kryesojnë në investimet evropiane të AI, duke përfaqësuar mbi 70 për qind të alokimit të NGEU RRF

Danimarka kryeson në një bazë relative, duke dedikuar 8.7 për qind të buxhetit të saj të RRF Digjiitale për projektet e AI e ndjekur nga Spanja me 6.4 për qind, dhe Irlanda me 5.2.

Vendet evropiane po ndajnë mesatarisht rreth 3 për qind të fondeve të tyre të digjitalizimit për projektet e AI.

Suedia, Holanda, Belgjika dhe Austria janë në fund të fundit, duke angazhuar më pak se 1 për qind të buxheteve të tyre të RRF për projekte të lidhura me AI./Media Ndërtimi

Continue Reading

Tech

Robotët po marrin përsipër punën e magazinës

Published

on

Blerësit ndoshta nuk mendojnë shumë për atë që ndodh më pas kur bëjnë një porosi ushqimore në internet.

Por ajo nis një vallëzim të ndërlikuar të softuerit, inteligjencës artificiale, robotëve, furgonëve dhe punëtorëve, transmeton Telegrafi.

Në magazinën Ocado jashtë Lutonit, ndodhë një kërcim të tillë. Qindra robotë rrotullohen rreth një rrjeti, duke marrë artikuj për porosi online. Ata lëvizin me shpejtësi dhe saktësi marramendëse.

Në ditët e para të blerjeve në internet, kur bënit një porosi, njerëzit vërshonin rreth një magazine ose një dyqani duke mbledhur artikujt tuaj.

Por prej vitesh tashmë, Ocado ka përdorur robotë për të mbledhur dhe shpërndarë produkte, duke i sjellë ato te stafi, i cili i paketon në kuti për t’i dorëzuar.

Dhe Ocado nuk është firma e vetme që investon në një automatizim të tillë.

Në magazinat e saj, Asda përdor një sistem nga firma zvicerane e automatizimit Swisslog dhe AutoStore e Norvegjisë. Në SHBA, Walmart ka automatizuar pjesë të zinxhirit të saj të furnizimit duke përdorur robotikë nga një kompani amerikane e quajtur Symbotic.

Në Luton, Ocado e ka çuar procesin e automatizimit në një nivel më të lartë.

Robotët që zmadhojnë rrjetin, tani sjellin artikuj në krahët robotikë, të cilët shtrihen dhe kapin atë që u nevojitet klientëve.

Thasët me oriz, kutitë me çaj, kapen të gjitha nga krahët duke përdorur një filxhan thithës në fund.

Mund të duket si një shtesë e parëndësishme, por trajnimi i një roboti për të njohur një artikull, për ta kapur me sukses dhe për ta lëvizur, është çuditërisht i vështirë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Trending