Kosova: një ekologji e kujtimeve dhe hapësirës
Ju thoni ‘Do të shkoj në një tokë tjetër, në një det tjetër dhe një qytet më të mirë me siguri do të gjej. Sepse çdo përpjekje ime është e dënuar këtu dhe zemra ime vdes njësoj si mendimet e mia në këtë lëngim të shkretë. Aty ku i kthej sytë vetëm shoh rrënojat e errëta të jetës sime dhe vitet e shumta që kalova këtu ose i shkatërrova ”.
Ndonjëherë mund të mendojmë se arkitektura është e pafajshme, se është e pafajshme, e paqëllimshme, neutrale. Por nuk është kështu, arkitektura është gjithmonë e ngarkuar me kuptime, ndonjëherë e arritur nëpërmjet elementeve fizike që e përbëjnë, të tjera nga përvojat e grumbulluara në hapësirat e saj, apo nga ajo që ajo përfaqëson.
Kujtimet tona janë gjithmonë të inkuadruara në hapësira, të paqarta por të pranishme, plot ngjyra, dritë dhe fjalë. Shtëpia e fëmijërisë do të jetë gjithmonë më e madhe se sa është në të vërtetë, qyteti nga i cili u larguam do ta jetojmë kujtimin e momenteve të caktuara. Nuk ka kujtim pa vend.
Hapësira përmban formate të shumëfishta të mbivendosura dhe të njëkohshme, dhe arkitektura, asaj që ne i referohemi si diçka fizike, bëhet një basoreliev që përcakton lexime të caktuara. Por arkitektura jo vetëm që përmban hapësirë të matshme ose të matshme, por përmban edhe të tjera imagjinare, abstrakte, të afta të projektojnë nga jashtë dhe gjithashtu të na banojnë. Është ajo mbështetje jetësore që i jep strukturë kujtesës. Kjo është arsyeja pse kujtimet që lidhen me hapësira të caktuara janë të afta të ndikojnë tek ne në mënyrë të tillë që të përcaktojnë se si ndihemi, dhe për rrjedhojë formojnë kujtesën tonë, dhe thuhet se pa kujtesë e ardhmja nuk ekziston.
Imazhi që kemi për ndërtesat dhe lidhja me të cilën i lidhim ato me momente të caktuara na bëjnë t’i jetojmë, t’i pranojmë ose t’i refuzojmë ato, në varësi të përvojës që lidhet me to.
Në Prishtinë, Kosovë, trashëgimia historike dhe arkitekturore e qytetit ka pësuar ndryshime të mëdha për shkak të këtyre lidhjeve. Që në kohët historike —dhe jo vetëm në këtë qytet—, trashëgimia trashëgimore është zëvendësuar nga pjesë që përpiqen të zëvendësojnë një ideologji, shpeshherë të lidhur me një pozicion politik.
Në rastin e kryeqytetit të Kosovës, një pjesë e trashëgimisë së Perandorisë Osmane u shkatërrua gjatë formimit të ish-Jugosllavisë. Rrethimi politik kërkonte mënyra të reja për të kuptuar qytetin dhe ato hapësira nuk korrespondonin me aventurën e re shoqërore; vazhdoi kështu një tren ndryshimi përmes të cilit kaloi edhe perandoria austro-hungareze dhe misioni i Kombeve të Bashkuara, me gjithë procesin dramatik që nënkuptonte krijimin e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë dhe shpërbërjen e saj të mëvonshme, për të përmendur disa.
Arkitektura, e vjetra dhe e reja, bëjnë rrugën e tyre për të formuar një kujtesë historike të aftë për të konfiguruar një identitet të qytetit dhe për të bashkuar një të kaluar të vështirë me një të ardhme shpresëdhënëse, sepse nuk ka asnjë mënyrë të mundshme për të bërë një arratisje tabula-rasa – moderne. mania përpara – të përpiqemi të fshijmë një të kaluar që do ta takojmë gjithmonë në çdo hap.
(Carlos Lanuza (Managua, 1985) mban titullin Ph.D. në Arkitekturë, dhe dy diploma masteri: e para në Teoria dhe Praktika e Dizajnit Arkitektonik nga ‘Escuela Técnica Superior de Arquitectura” në Universitetin Politécnica de Cataluña (ETSAB – UPC), dhe e dyta në Dizajn të Brendshëm nga Shkolla e Dizajnit dhe Inxhinierisë në Barcelonë ELISAVA)./Media Ndërtimi.