Connect with us

Aktuale

Arkitektura nën presionin e elementëve socialist që veshën ndërtimet shqiptare

Published

on

Me ndryshimet politike në mesin e viteve ’50, në Bashkimin Sovjetike fillon edhe lëvizja drejt arkitekturës racionale, e cila do të zhvillohet deri në mesin e viteve ’70. “Pikërisht në këtë periudhë, fillon lufta ndaj liberalizmit dhe shfaqjeve të modernizmit, duke luftuar ashpër çdo influencë nga arkitektura perëndimore e udhëhequr nga parimet e modernizmit. Arkitektura i rikthehet kërkimit ideologjik për ‘Formën Kombëtare’ dhe ‘Përmbajtjen Socialiste’ duke krijuar tipare të veçanta të pa hasura më parë”.

Eksperimentet e para për parafabrikimin e banesave u kryen në gjysmën e dytë të viteve ’70. “Teknologjia e përdorur u soll nga Kina, aleatja e vetme e Shqipërisë pas prishjes së marrëdhënieve me BRSS në 1961.

Specialistët kinezë, asistuan ata vendas deri në vitin 1978, kur Shqipërisë iu desh të ndërpriste marrëdhëniet politike edhe me Kinën dhe të niste një rrugë 12 vjeçare vetizolimi”, – thonë organizatorët e ekspozitës “Arkitektura nën presion”. Sipas tyre, prodhimi masiv i paneleve të parapërgatitura për banesat u udhëhoq nga specialistë vendas. Projektet e hartuara për banesat me panele të parapërgatitura bazoheshin në 4 tipe, mjaft të ngjashme me njëra-tjetrën.

“Disidencë(?)”- edhe këtu, megjithëse me pikëpyetje, pati një kohë ‘frikë’ për guxim. “Në periudhën ’65 -’75 gradualisht filloi të krijohej një liberalizëm që i dedikohet kryesisht reduktimit të vëmendjes së sistemit kundrejt artit dhe arkitekturës.

Në këtë kuadër, ata që guxuan më shumë, mundën të thyenin kornizat arkitektonike të kohës, duke krijuar vepra që, duke shfaqur elementë krijues të rinj, u kritikuan për përmbajtje moderne”, – thonë organizatorët e ekspozitës. Sipas tyre, modernizmi, si filozofia e artit të botës perëndimore, ishte një armik që duhej luftuar që në gjenezë, ndoshta edhe kur nuk ekzistonte. Si reagim ndaj kësaj lufte, pas vitit 1975 shfaqet një arkitekturë e cila lidhet më fort vizualisht me parimet e Realizmit Socialist; Forma Kombëtare dhe Përmbajtja Socialiste.

Në fakt, fushata e viteve 1974-1975 e luftës ndaj ndikimeve të huaja dhe modernizmit, pjesë e “revolucionit kulturor” (frymëzuar nga Revolucioni Kulturor Kinez), preku përveç fushave të artit edhe arkitekturën. Ndër emrat që u rreshtuan në bankën e të akuzuarve ishin Koço Çomi, Maks Velo, Mauricio Bego, Petraq Kolevica dhe Sokrat Mosko.

Velo duke u akuzuar edhe për një seri sjelljesh të papërshtatshme u burgos, ndërsa të tjerët u transferuan në qytete të tjera ose u ulën në detyrë.

“Ateizmi” nuk mund të mbetej i pareflektuar në arkitekturë, herë duke shkërmoqur, e herë duke ribërë së dyti, tanimë me forma të reja që fshihnin të vjetrat, projektet e kahershme dhe godinat ekzistuese.

“Në vitin 1967 pushteti komunist nisi luftën kundër fesë. Kjo lëvizje synonte zhdukjen e besimeve fetare dhe zakoneve prapanike që pengonin përparimin dhe zhvillimin e shoqërisë shqiptare. Ndërtesat fetare ishin gjithashtu pjesë e luftës.

Pavarësisht vlerave të tyre historike dhe arkitektonike, mjaft ndërtesa u shembën dhe mjaft të tjera u transformuan në magazina bujqësore dhe stalla apo, në rastin më të mirë, në ndërtesa me funksione social-kulturore apo sportive. Kujdes i veçantë pati që të transformohej imazhi i ndërtesave të ripërdorura në mënyrë që në to të mos mbetej asgjë fetare”, dëfton ekspozita.

“Forma kombëtare” e arkitekturës, i qëndronte besnike sloganit të artit dhe arkitekturës së Realizmit Socialist në Shqipëri “Socialist në përmbajtje dhe Kombëtar në formë”.

Ndërsa përmbajtja socialiste ishte vështirësisht e justifikueshme në arkitekturë, forma kombëtare ishte një element që nuk mund të neglizhohej. Ajo duhet të lidhej fort me kulturën e vendit, me identitetin shqiptar, me traditën popullore.

Në kërkim të saj u angazhuan jo vetëm profesionistët e studiuesit, por edhe sferat politike.

“Arkitektura si mjet komunikimi” ishte një ndër mjetet më të fuqishme shprehëse të ideologjisë, dhe si e tillë duhej të ishte e thjeshtë për t’u kuptuar dhe e drejtpërdrejtë.

“Forma kombëtare dhe përmbajtja socialiste duhej të ishin evidente edhe për vëzhguesin e zakonshëm.

Nën këtë presion, arkitektët prodhuan mjaft vepra ku mbivendosja e arkitekturës dhe ideologjisë ishte thjesht një gjest artificial për të justifikuar përmbajtjen e veprës së tyre.

Në këto vepra shfaqen herë-herë simbolika formale apo dekore dhe motive të vendosura jashtë kontekstit”, – shënon grupi organizator./ Media Ndërtimi.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending