Connect with us

Aktuale

Qyteti i vjetër afër metropolit meksikan ku shembet pabarazia

Published

on

Copëza të muraleve para-azteke të gërmuara së fundmi në rrethinat e atij që dikur ishte më i madhi qytet në Amerikë po i plotësojnë dëshmitë e shumta se edhe të zakonshmit atje gëzonin gjërat e bukura në jetë.

Çdo vit, miliona turistë vizitojnë piramidat e larta dhe tempujt e metropolit të shpërndarë të Teotihuacanit, i shtrirë 48 kilometra në verilindje të Mexico Cityt, larg prej zbulimeve të fundit të skajit jugor të qytetit.

“Ne tani po e kuptojmë që jeta në periferi ishte goxha e mirë”, ka thënë arkeologu nga Universiteti i Bostonit, David Caballo, që ka zbuluar piktura me ngjyra të ndritshme mbi llaçin e tri ngrehinave, të cilat ka nisur t’i gërmojë atje në korrik.

Të zbukuruara me lule e zogj që duken të cicërojnë, muralet, që evokojnë një parajsë të gjetur rreth tri kilometra nga qendra e Teotihuacanit, vijnë si një befasi e plotë, ka thënë ai.

Carballo dhe ekipi i tij kanë gjetur edhe shenja të tjera të pasurisë aty afër, përfshirë një nefrit, një maskë guri të skalitur për bukuri dhe guaska nga brigjet meksikane të Paqësorit.

Zbulimet e papublikuara të muraleve theksojnë për rrugën rrënjësisht të ndryshme të skicuar nga Teotihuacani, i cili lulëzoi prej vitit 100 para lindjes së Krishtit e deri në vitin 550 të erës sonë, krahasuar me qytetërimet e tjera të vjetra, shkruan Reuters, transmeton Koha Ditore.

Në një kohë kur jeta e përditshme në qytetet më të mëdha majane, apo në Romën e moçme dhe Egjipt, shënohej nga një elitë e paktë që sundonte mbi masat e varfëruara apo skllavëruara, shumica prej rreth 100 mijë banorëve të Teotihuacanit ia dilnin shumë më mirë.

Arkeologët thonë se qytetin e bëri të pasur ekonomia e bazuar në zeje që përbëhej nga gurgdhendës, qeramikëpunues, punues veshjesh e veçanërisht punëtorë të obsidianit që sajonin thika të mprehta.

Afër vendit ku janë gjetur muralet në rrethin e Tlajingas, Carballo dhe kolegët e tij kanë zbuluar edhe diçka që duhet të ketë qenë njëfarë punishte e madhe e obisidianit që prodhoi 200 mijë thika.

Në qytetin e rrethit të La Ventillas vjen në spikamë edhe një tjetër aspekt i karakterit të Teotihuacanit: bashkësi apartamentesh me shumë familje ku jetonin mbi 90 për qind e njerëzve të Teotihuacanit.

Larg turistëve, pavarësisht shkrimeve tejet të rralla të bëra në shesh, rrugët e ngushta të pjesëve të banuara të La Ventillas sugjerojnë një ekzistencë të ngjeshur urbane.

Ndërtesat kanë dysheme të gëlqerosura, me sisteme drenazhimi, kopshte me ajër të pastër e murale.

Teotihuacani ka më shumë se 2 mijë ndërtesa të tilla falë një shpërthimi gati njëshekullor në ndërtim e që përfundoi rreth vitit 350 të erës sonë.

Sipas Ruben Cabreras, arkeolog veteran që ka filluar gërmimet në La Ventilla, shtëpitë masive në Teotihuacan janë të pashembullta në krejt antikitetin, duke theksuar një pabarazi të vogël.

“Nuk ishte e theksuar si, le të themi, në Romë apo vende të tjera ku kishte një grup mbizotërues dhe një grup të sunduar”, ka thënë ai.

Asnjë dëshmi e skllavërisë nuk është gjetur aty për më shumë se një shekull gërmime, ka theksuar ai.

Arkeologu nga Universiteti Shtetëror i Arizonas, Michael Smith, që drejton një laborator kërkimi në Teotihuacan, ka përllogaritur më parë pasurinë e qytetit të bazuar në madhësitë e shtëpive.

Në shkallën ku 1.0 nënkupton që një shtëpi ka në pronësi çdo gjë dhe zero që tregon barazi të plotë, i ashtuquajturi poentim i Ginit në Teotihuacan erdhi në 0.12, të cilin Smith e ka përshkruar si një nivel jashtëzakonisht i ulët i pabarazisë për një shoqëri paraindustriale.

“Reagimi im i parë ishte: kjo është gabim”, ka thënë ai.

Smith, autor i librit “Ten Thousand Years of Inequality”, planifikon të rillogarisë pikët duke përdorur një set më të madh të të dhënave. Derisa pritet të ketë njëfarë rritjeje, ai thotë se ajo do të jetë ende shumë më e vogël sesa pikët për Pompeiin apo Kahunin në Egjipt.

Smithi bën krahasime me gërmimet edhe në vende azteke të gjetura më shumë sesa një mijëvjeçar pas rënies së Teotihuacanit.

Një shtëpi mesatare teoutihuacane kishte rreth 200 metra katrorë të hapësirës së jetueshme, gati sa një fushë tenisi, përderisa banimet tipike azteke janë rreth 25 metra katrorë.

Të dhënat nga varret, të përmbledhura nga Carballo tregojnë se të zakonshmit në Teotihuacan u zhvilluan në një lartësi ngjashëm me elitat, me meshkuj të varrosur në bashkësi apartamentesh më pak se 1 centimetër më të vogla sesa ata të varrosur afër qendrës së qytetit, në Piramidën e hënës.

Në kontrast, të zakonshmit ishin 6 centimetra më të shkurtër sesa mbretërorët në Mikenë, Greqi, dhe 9 centimetra më të shkurtër sesa në dinastitë e Egjiptit, thonë të dhënat.

Linda Manzanilla, arkeologe në Universitetin Kombëtar Autonom të Meksikës, thotë se komuniteteve shumetnike, që u vendosën në Teotihuacan pas dy shpërthimeve të mëdha vullkanike, me gjasë iu duhej më shumë qeverisje e përbashkët dhe qasje në burime.

Ajo fillimisht ka gërmuar një bashkësi apartamentesh kah mesi i viteve ’80 në skajin verilindor ku jetonin punëtorët e llaçit dhe kishin qasje në mallrat e luksit, përfshirë mikat dhe qeramikat e bukura.

Refugjatët që iknin nga krahinat e shkrumbuara nën hi me gjasë përthitheshin nga programet e punës në qytetin që u jepte më tepër vlerë grupeve shoqërore sesa individëve, duke rezultuar në klasa shoqërore më pak të ndara nga qasje në burime, shpjegon Manzanilla.

Rreth një e treta e banorëve të Tljajingas mund të kenë qenë emigrantë, kanë bërë të ditur gërmimet e mëparshme të mbështetura në shenjat e dhëmbëve, si dhe enklava të të huajve janë gjetur gjatë Teotihuacanit me të paktën katër gjuhë të huaja të folura krahas gjuhës vendëse, me gjasë pararendëse te aztekishtja Nahuatl apo Otomi.

Historia e Teotihuacanit jep një kundërshembull intrigues për tendosjet bashkëkohore që përftohen prej migrimit.

“Ne duhet të mësojmë prej udhëheqjes së tyre më shumë se pesëshekullore”, ka thënë ajo.

Aktuale

Deodorantë, shishe uji plastike…: Çfarë nuk duhet të lini në vetura në ditët e nxehta?

Published

on

Dielli dhe nxehtësia kanë një efekt shkatërrues në disa gjëra që përdorim dhe nuk është e mençur t’i lëmë në vetura.

Duket e arsyeshme të mbani një shishe me ujë në veturën tuaj gjatë një vale të nxehtë. Megjithatë, bisfenoli A dhe ftalat në plastikë, kimikate që veprojnë si lidhës dhe e bëjnë plastikën fleksibël, po shkaktojnë shqetësim tek ekspertët që studiojnë efektet e tyre në shëndetin e njeriut. Lënia e ujit në shishe plastike në një makinë të nxehtë mund të bëjë që këto substanca të lëshohen në ujë, shkruan The Sunday Times.

Nxehtësia e madhe në vetura mund të dëmtojë bateritë e të gjitha pajisjeve që i përdorin, që nga kompjuteri, celularët… Ka edhe shishe me krem kundër diellit, të cilat nuk duhet t’i lini në diell (një paradoks interesant, apo jo?) sepse në disa raste mund të shpërthejnë. Më pas janë të gjitha spërkatjet, nga deodoranti tek llaku i flokëve. Kur temperatura arrin rreth 48 gradë Celsius, presioni në rezervuar rritet mjaftueshëm për të shkaktuar një shpërthim, thonë ekspertët. Kornizat plastike të syzeve të diellit mund të shtrembërohen dhe zbardhen, dhe lentet mund të shtrembërohen.

Disa ilaçe, si antibiotikët, duhen mbajtur në frigorifer. Ilaçet në përgjithësi nuk e tolerojnë nxehtësinë dhe disa prej tyre do të bëhen të papërdorshme pas ekspozimit ndaj temperaturave jashtëzakonisht të larta. Nëse përdorni injeksione adrenaline, dobia e tyre zhduket në automjetet e nxehta. E cila, natyrisht, është çështje jete ose vdekjeje.

Buzëkuqi do të shkrihet në temperatura të larta.

Është dokumentuar se kanaçet e gazrave mund të shpërthejnë kur ekspozohen ndaj nxehtësisë ekstreme. Edhe lëngu i portokallit mund të shpërthejë nëse lihet në makinë për një kohë të gjatë, dhe kjo do të thotë një brendshme ngjitëse…

Lënia e çakmakut të disponueshëm në makina në ditët e nxehta nuk është një ide e zgjuar. Shpërthimi i tyre mund të shkaktojë dëme të mëdha dhe madje të thyejë xhamin e përparmë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Themelohet Oda e Minierave të Kosovës

Published

on

Me ceremoni të mërkurën është bërë hapja e Odës së Minierave të Kosovës që u konsiderua një hap tejet i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, raporton Ekonomia Online.

Themeluesi, Mentor Demi, ka thënë se kjo ceremoni është një hap shumë i rëndësishëm në drejtim të zhvillimit të industrisë së minierave në Kosovë.

Alaudin Kodra, anëtar i Bordit në Odën e Minierave të Kosovës, ka thënë se gjeologjia e Kosovës, është e pasur dhe pikërisht kjo ka qenë një nga arsyet e fillimit të tij për punuar në Kosovë.

“Ligji minerar është ligj i mrekullueshëm i cilësisë së lartë për dallim nga. Pjesa perëndimore e Kosovës është një vazhdimësi e gjeologjisë së Shqipërisë. Kosovës i duhen kompani serioze, dua të iu urojë gjithë të mirat të keni suksese”, ka thënë nder tjera Kodra.

Zëvendësministri i Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Mentor Arifaj, ka thënë se kontributi i madh për të ardhur deri te hapja e Odës është për tu vlerësuar.

“Do ta luajë një rol ndërmjet një katalizatori i akterëve të shumtë dhe investitorëve potencial qoftë vendor apo ndërkombëtarë. Oda do ta luajë një rol të rëndësishëm në kuptimin e avancimit duke përfshirë njësi të ndryshme në arenën ndërkombëtare në sektorin e minierave”, ka thënë ai.

Nurten Deva, Rektor i Universitetit Isa Boletini, ka thënë se zhvillimi i industrisë minerare ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik.

“E përgëzojë zotëri Demin për guximin që ka ndërmarrë një hap të tillë për themelimin e një odë nga privatët. Nuk e kanë pas mbështetjen e duhur për të arritur vizionin në planet e tyre strategjike”, ka thënë Deva. Andor Lips, Drejtori jo-ekzekutiv në Western Tethyan Resources, ka thënë se Osat kanë shumë të rëndësishme si një lloj urë lidhëse në mes të investitorëve të huaj dhe institucioneve shtetërore./Media Ndërtimi

Continue Reading

Aktuale

Gjykata e Apelit anulon vendimin për ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit në Vjosë

Published

on

Pas 10 vitesh nëpër procese gjyqsore, banorët e Mallakastrës fituan të parën betejë ligjore për çështjet mjedisore në vendin tonë. Gjykata Administrative e Apelit në Tiranë anuloi të mërkurën vendimin për ndërtimin e hidrocentralit Poçem në lumin Vjosa. Gjykata i dha të drejtë banorëve dhe organizatave mjedisore, duke konfirmuar aktvendimin e plotë të shkallës së parë dhe argumentet e tij në mbështetje të pretendimeve të paditësve.

Vendimi shënon fitoren përfundimtare të çështjes së parë mjedisore të trajtuar nga Gjykata në Shqipëri.

Beteja ligjore ka nisur në dhjetor të vitit 2016 nga EcoAlbania, EuroNatur dhe Riverwatch, së bashku me 38 banorë të fshatit Kutë në Mallakastër. Ata kundërshtuan ndërtimin e hidrocentralit të Poçemit, duke pretenduar se “procedurat e ndjekura për dhënien e kontratës koncensionare si dhe procesi i konsultimeve me publikun, ishin zhvilluar në shkelje të legjislacionit shqiptar dhe të konventave ndërkombëtare”.

Banorët dhe organizatat fituan betejën e parë në maj të 2017, kur Gjykata Administrative e Shkallës së Parë vendosi në favor të tyre.

Palët e paditura janë Ministria e Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Avokati i Shtetit (në emër të Ministrisë së Energjisë) dhe shoqëria koncesionare (Kovlu Energy), të cilat apeluan vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Pas 8 vitesh Gjykata e Apelit ka vendosur të rrëzojë padinë e tyre dhe të lërë në fuqi vendimin e Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë.

Ndërkohë që vijonte kjo betje ligjore, banorë dhe organizata mjedisore si EcoAlbania nisën fushatën në mbrojtje të lumit Vjosa “Të shpëtojmë zemrën blu të Evropës”.

Pas një beteje të gjatë, në Mars 2023, lumi Vjosa dhe degët e tij Drino, Bënça, Shushica dhe Kardhiqi, u shpallën Park Kombëtar duke ofruar mbrojtje ligjore edhe nga 45 hidrocentralet e planifikura për t’u ndërtuar në gjithë basenin e Vjosës.

Drejtues i Eco Albania Olsi Nika në një reagim për mediat tha se “edhe pse ky vendim vjen në një tjetër realitet, pas shpalljes së Parkut Kombëtar të Vjosës, ne e konsiderojmë si një arritje për komunitetin, aktivistët dhe avokatët e angazhuar në mbrojtjen e lumit Vjosa, të cilët e kanë ndjekur këtë çështje me rigorozitet dhe vendosmëri”.

Hidrocentrali i Poçemit, ishte aktpadia e parë e një çështjeje mjedisore në Gjykatën Administrative në Shqipëri. Ajo i hapi rrugën shumë çështjeve të tjera mjedisore të ngritura nga organizatat dhe banorët për të kërkuar të drejtën për ruajtjen e pasurive natyrore të vendit.

Avokati i çështjes Vladimir Meçi tha se vendimi përfundimtar përbën një arritje në ndërtimin e praktikës gjyqësore administrative që lidhet me te drejtën mjedisore në Shqipëri.

“E gjithë ecuria e çështjes së kundërshtimit të ndërtimit të HEC-it të Poçemit në rrugë gjyqësore, është një model pioner për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e tij, përfshirë Organizatat, komunitetin, ne avokatët por edhe vetë gjykatën”, tha Meçi./Mediqa Ndërtimi

Continue Reading

Trending