Kanë marrë prona publike falas, por 80% e kompanive, që kanë përfituar benefitet e statusit “strategjik”, nuk kanë kapital të mjaftueshëm për t`i realizuar investimet.
Dokumentet e siguruara nga Investigative Network Albania po ashtu tregojnë se më shumë se gjysma e investimeve strategjike, të miratuara në fushën e turizmit, kanë dorëzuar si garanci pranë KIS (Komitetit për Investimet strategjike), kreditë bankare.
Ligji për Investimet Strategjike, i miratuar në vitin 2015, synonte thithjen e kompanive të huaja dhe parave të tyre në Shqipëri. Mjafton që investitorët strategjikë të investojnë të paktën 5 milionë euro dhe të punësojnë 80 persona.
I akuzuar që në fillesat e tij për klientelizëm dhe si favorizues i një grupi të vogël biznesesh,
Ligji për Investimet Strategjike i shpërblen këta investitorë VIP me tokë falas për ndërtimin e projektit, reduktim të tatimit mbi fitimin dhe të TVSH-së, si dhe 0 taksë në infrastrukturë.
Ata që investojnë në turizëm, i identifikuar si një nga fushat prioritare të këtij ligji, përfitojnë edhe përdorimin e brigjeve, si dhe mbështetje në infrastrukturë publike: rrugë, kanalizime, rrjet energjetik dhe furnizim me ujë.
Ligji ngarkon me kompetenca të shumta Komitetin e Investimeve Strategjike, që udhëhiqet nga kryeministri dhe anëtarë – ministra të rëndësishëm të kabinetit, – të cilët vendosin se kush do ta marrë dhe kujt i refuzohet ky status plot përfitime.
Po ashtu, ligji lë hapësira që edhe kompani me bilance modeste dhe që nuk e justifikojnë vlerën e investimit, të marrin një letër interesi nga banka për financim kredie dhe të mbeten në dorën e Komitetit të Investimeve Strategjike, nëse i takon ose jo statusi.
Ligji parashikonte që afati i fundit për paraqitjen e kërkesave për subjektet investuese të ishte 31 dhjetori 2018, por qeveria i ka shtyrë deri më tani 5 herë afatet e këtij ligji. Aktualisht, ky ligj i shtrin efektet deri më 31 dhjetor 2023. Institucionet përgjegjëse e kanë justifikuar këtë procedurë me faktin se Ministria e Financave është në proces të hartimit të një projektligji të veçantë “Për investimet”.
Ndryshe nga qëllimi i prezantuar në hyrje të tij, në praktikë ky ligj rezulton të jetë përdorur si një mekanizëm klientelist, për t’iu dhënë favore të majme bizneseve me lidhje familjare pranë qeverisë dhe që nuk e garantojnë ecurinë e investimit.
Dyshimet për klientelizëm dhe favorizime shtohen edhe më, po të shohim se numri i projekteve dhe vlera e investimeve nga investitorë të huaj është krejtësisht modeste.
Të dhënat e analizuara nga Investigative Network Albania tregojnë se në total Komiteti i Investimeve Strategjike e ka dhënë këtë status në sektorin e strukturave akomoduese, turistike për 24 projekte, ku në 22 raste shoqëritë janë shqiptare dhe në 2 raste janë firma të huaja, të lidhura me kompani vendase. Nga këto projekte 1 nga statuset është dhënë “me kusht”, pasi nuk ka paraqitur garanci financiare, në 10 projekte është paraqitur garanci bankare, që mbulon vetëm 10% të vlerës së investimit, sa kushti minimal që kërkon ligji, në 3 raste kompanitë kanë dorëzuar një marrëveshje garancie me kompanitë e siguracioneve dhe për 10 projekte janë paraqitur bilancet e 3 viteve të fundit.
“Kompanitë shqiptare nuk zotërojnë pasuri kaq të mëdha në pasqyrat financiare, sa raportojnë në këto investime, me disa dhjetëra-miliona euro. Ajo që bën dallim në pjesën sasiore, është që propozimet e bëra nga investitorët i kalojnë këto vlera”, – thotë eksperti, Eduart Gjokutaj, i qendrës Altax.
Investitorë strategjikë me kredi
Vlera e investimeve, që premtohet në projektet e strukturave akomoduese të bregdetit, është 1.53 miliardë euro, por ekspertët janë skeptikë për burimin e një pjese të konsiderueshme të këtyre investimeve.
Të dhënat e siguruara nga Investigative Network Albania dëshmojnë se disa nga kompanitë, që kanë marrë statusin e investitorit strategjik, nuk e justifikojnë potencialin për të investuar përmes kapitalit dhe të ardhurave të kompanive të tyre, duke vënë në pikëpyetje sigurimin e financimit, si nga bankat, ashtu edhe në vlerën reale që do të kushtojë projekti./Media Ndërtimi.