Sipas Raportit të fundit të Lumturisë Botërore, Finlanda ka njerëzit më të lumtur në planetin Tokë, një emërtim që e ka mbajtur për gjashtë vjet rresht. Imagjinoj se lajmet mund të shqetësojnë disa amerikanë, disa prej të cilëve duan të reklamojnë ëndrrën amerikane dhe ta përshkruajnë vendin e tyre si më të madhin në botë.
Që nga viti 2002, Raporti Botëror i Lumturisë ka tabeluar lumturinë relative të njerëzve anembanë globit, duke përdorur analiza statistikore për të marrë parasysh faktorë të tillë si produkti i brendshëm bruto për frymë, mbështetja sociale, jetëgjatësia, liria për të bërë zgjedhjet e veta për jetën, bujaria e popullata e përgjithshme dhe perceptimet për nivelin e korrupsionit në shoqëri.
Shtetet e Bashkuara u renditën në vendin e 15-të nga 149 vendet në anketë. A ishte kjo një anomali? Jo, Amerika nuk e ka thyer top renditjen, të paktën jo vitet e fundit. Vitin e kaluar ishte numri 16. Në vitin 2021, doli në vendin e 14-të. Vitin e kaluar, 2020, ishte i 18-ti.
Të pyetur gjatë viteve në lidhje me nivelin e tyre të kënaqësisë me jetën e tyre, amerikanët japin vazhdimisht përgjigje që e vendosin Shtetet e Bashkuara në renditjen dyshifrore pas shumë vendeve të tjera.
Ashtu si vendet e tjera nordike, Finlanda ka institucione që funksionojnë mirë dhe demokratike që u ofrojnë qytetarëve të tyre përfitime dhe siguri të gjerë. Qytetarët e vendeve tona u besojnë institucioneve tona, diçka që sigurisht nuk mund të thuhet për Shtetet e Bashkuara të Amerikës, e cila sipas disa vlerësimeve rrezikon të humbasë vetë demokracinë, e cila ka qenë prej kohësh kartela e saj në skenën globale. (Rastësisht, midis vendeve të tjera nordike, Danimarka ishte në vendin e 2-të; Islanda ishte e katërta; Norvegjia ishte e 6-ta.)
Sigurisht, çdo vend ka një histori unike dhe ka hartuar një rrugë të veçantë drejt nivelit aktual të kënaqësisë kombëtare – ose mungesës së tij. Finlanda dhe vendet e tjera nordike nuk kanë ndarje të thella klasore dhe pabarazi ekonomike të përjetuara nga disa vende të tjera – përfshirë Shtetet e Bashkuara. Sistemet tona ekonomike nuk janë ndërtuar mbi të pasurit dhe që nuk kanë, një model darvinian i mbijetesës së më të fortit që në fakt inkurajon ndarjet klasore dhe grindjet duke shpërblyer fituesit që shpesh duket se kanë sukses duke përfituar nga më pak fat.
Për ata prej nesh që jetojnë jashtë Shteteve të Bashkuara, padyshim që disa nga ato që dimë për Amerikën bazohen në gjeneralitete – disa mund t’i quajnë edhe stereotipe – që ndahen në mbarë botën. Dhe prapëseprapë, unë do të mendoja se shumica e atyre truizmave përmbajnë më shumë se një bërthamë të së vërtetës.
Shkencëtari politik Ronald Inglehart ofroi një shpjegim se përse banorët e vendeve nordike janë kaq të qëndrueshëm më të kënaqur me fatin e tyre në jetë. Në një raport të vitit 2020 të titulluar “Përjashtimi Nordik” – pjesë e Raportit të Lumturisë Botërore të atij viti – ai tha se vendet tona përbëjnë “shembullin kryesor të modernizimit të suksesshëm, maksimizimit të prosperitetit, solidaritetit social dhe lirisë politike dhe personale”.
Në një vend si i imi, ku nuk ka ekstreme aq të mëdha pasurie apo varfërie si në SHBA, mundësia për t’u zhgënjyer me fatin tuaj në jetë zvogëlohet shumë. Dhe ata që janë mjaft të pafat që bien nën kufirin e varfërisë në Finlandë e dinë se ekziston një rrjet i shërbimeve të mirëqenies dhe ndihmave publike për t’i ndihmuar ata të ngrihen në këmbë.
Sigurisht, të gjitha këto shpenzime sociale kanë një kosto dhe taksat për një punëtor mesatar janë dukshëm më të larta se taksat e paguara në SHBA. Ne kemi një nga normat më të larta të taksave marxhinale në botë – një nivel taksimi që unë e kuptoj se disa vende do ta konsideronin të papranueshëm. Sinqerisht, për ne finlandezët, prosperiteti i përgjithshëm kombëtar dhe mungesa relative e trazirave sociale duket se ia vlen taksat shtesë.
Sipas të dhënave nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim, punëtori mesatar i vetëm në Finlandë u përball me një normë mesatare neto tatimore prej 30.8% në 2021, krahasuar me mesataren e OECD prej 24.6%. Kjo është më e lartë se shumica e vendeve të tjera, por është çmimi që ne kemi vendosur të paguajmë si shoqëri për të pasur shkolla cilësore, infrastrukturë publike me kosto të ulët, kujdes shëndetësor publik dhe të ngjashme.
Po është e vërtetë, nuk ka asnjë ekuivalent finlandez të ëndrrës amerikane, që premton pasuri eventuale pas një jete mundimi. Në vend të kësaj, këtu në vendet nordike ne kemi kuptuar se sekreti i lumturisë gjendet në një lloj barazie dhe besimi në institucionet tona. Ajo çon në një kohezivitet shoqëror – dhe lumturi – që paratë thjesht nuk mund ta blejnë.
Opinion i shkruan për CNN nga gazetarja Marja Heinonen, autore e disa librave. Ka më shumë se tre dekada përvojë si gazetare dhe redaktore në shtetin e saj të lindjes Finlandë.