Kushti teknik i projektimit, i publikuar në vitin 1989, ishte përditësimi i fundit i miratuar me ligj i kodeve tona teknike të projektimit, i cili shoqërohej me hartën sizmike.
Ky përditësim është ende në fuqi, pavarësisht se në realitet ndërtohet, duke marrë parasysh standardin e Eurokodit 8, që parashikon kriteret europiane sizmike.
Akademia e Shkencave, pas tërmetit të 26 nëntorit, po udhëheq procesin, por për të përafruar Eurokodet duhen krijuar të koordinuara një seri institutesh e inspektoratesh, të cilat kërkojnë burime njerëzore dhe fondet.
Akademia e Shkencave bëri një simpozium në vjeshtë të vitit të kaluar, ku u diskutua për rëndësinë që kanë Eurokodet, por gjithçka mbeti aty dhe ende nuk ka një projektligj për përafrimin e tyre, tashmë kur po bëhen tre vite nga ngjarja e tërmetit 2019.
Inxhinieri i ndërtimit Altin Serani ka shpjeguar se në Praktikën Normative Europiane (EC8) si vlerë e rekomanduar për shpeshtësinë e veprimit sizmik të projektimit apo tërmetit të projektimit më të lartë jepet periudha e përsëritjes 475 vjet.
Kjo do të thotë se kur ndërtohet, merret në konsideratë që objekti të përballojë një tërmet që bie një herë në 450 vite.
Serani thotë se në literaturën teknike europiane trajtohet edhe mundësia e një veprimi sizmik shumë të madh, të jashtëzakonshëm, e tërmetit ‘maksimal të mundshëm’.
Ky natyrisht konsiderohet mjaft më i rrallë se ‘tërmeti i projektimit’. Sipas disa indikacioneve, tërmeti maksimal i mundshëm mund të konsiderohet tërmeti me periudhë në 1000 vjet. Ka edhe rekomandime për ta zgjedhur atë me intensitet dy herë më të madh se sa tërmeti i projektimit.
Eurokodi (EC8) për këtë tërmet, si dhe për kriteret përkatëse të projektimit nuk ka përcaktime specifike. Mund të konsiderohet se respektimi i masave specifike konstruktive suplementare që përmban ky Eurokod ndihmojnë për një përballim të mundshëm edhe të një tërmeti të tillë eventual, por meqë ka pak të ngjarë që të ndodhë.
Strukturat në rajonet sizmike sipas Eurokodit 8 duhet të ndërtohen të tilla, që të përmbushin kriteret e mëposhtme:
- Kërkesa e kufizimit të dëmtimeve
Tërmete të shpeshtë me intensitet relativisht të vogël në lëkundjet e terrenit nuk duhet të ndërpresin shfrytëzimin e objektit pas ndodhisë së tyre. Kështu, për ndërtesat e zakonshme, kjo kërkesë duhet të plotësohet për veprimin sizmik me 10% probabilitet të ndodhjes në 10 vjet ose perioda e përsëritjes së tërmetit 95 vjet.
- Kërkesa e mosndodhjes së shembjes
I korrespondon gjendjes kur në ndërtesë ka dëmtime të konsiderueshme, por aty ka ende rezerva strukturore, krahasuar me gjendjen e një kolapsi total, ose pjesor. Struktura duhet të përballojë (durojë) pas-goditjet e tërmetit me intensitet të moderuar.
Struktura ka kosto të lartë riparimi, apo ka gjasa të jetë joeficiente për t’u riparuar. Kështu, për ndërtesat e zakonshme, kjo kërkesë duhet të plotësohet për veprimin sizmik me 10% probabilitet të ndodhjes në 50 vjet ose perioda e përsëritjes së tërmetit 475 vjet.
I korrespondon gjendjes kur ka dëmtime të tilla thelbësore strukturore që çojnë sistemin strukturor në prag të kolapsit strukturor dhe plagosje të mundshme. Struktura është dëmtuar rëndë, me soliditet dhe ngurtësi horizontale. Shumica e elementëve jokostrukturorë janë shembur.
Spostimet relative të përhershme të mëdha janë të pranishme në të. Struktura është në prag të kolapsit dhe ka gjasa të mos i rezistojë një tërmeti tjetër, madje edhe kundrejt një tërmeti me intensitet të moderuar. Kjo strukturë është e pamundur të riparohet. Perioda e përsëritjes së tërmetit është një herë në 2000 vjet.
Vitet e fundit janë bërë përpjekje për të kryer një sërë studimesh të cilat do të përbëjnë bazën për aplikim të kodeve moderne të projektimit antisizmik (Eurokodi 8).
Kështu, p.sh.u hartua harta e re e rrezikut sizmik, bazuar mbi metoda probabilitare, u hartua katalogu i tërmeteve, u përcaktuan zonat që janë burim tërmetesh, u studiuan një sërë modelesh mbi shuarjet dhe parametrat e amplifikimit në një sërë zonash, meqë nuk kemi matje të drejtpërdrejta, etj.
Bazuar në studimet sizmologjike përgjatë “zonës sizmogjene” Joniane-Adriatike mund të ndodhin tërmete me magnitudë maksimale të pritshme Magnitudë=7-7.5 në veri të zonës tërthore Shkodër-Pejë, kurse në jug të saj, në pjesën ballore, mund të ndodhin tërmete me M=6.0-7.0. Në drejtim të Tiranës, në lindje, mund të ndodhin tërmete me M=5.5-6. Sipas studimeve, vetëm në Shqipëri, periudha e përsëritjes së një tërmeti me M=5.0 është 3.6 vjet.
“Po punohet në këtë drejtim që këto rezultate të arritura të kthehen në detyruese, për t’u zbatuar në vendimet përkatëse. Shqipëria ka një disbalancë midis sistemit arsimor dhe sistemit të kërkimit shkencor.
Krahas aspektit mësimdhënës duhet të ketë institute që merren vetëm me kërkime shkencore”, bënë të ditur burimet zyrtare në Akademinë e Shkencave, të cilat pohuan se, në të ardhmen e afërt do të kemi hapa konkretë të ligjit për aplikimin e Eurokodit 8.
Mirëpo, edhe nëse Eurokodi adoptohet në ligj, Shqipëria ka tregtuar se ka kapacitete të dobëta në zbatimin e ligjeve, pasi në themel të këtij ligji është inspektimi i materialeve të ndërtimit dhe përdorimi i cilësisë së lartë të lëndëve të para.
Por në kushtet kur ende ndërtohet pa leje në qendër të Tiranës, zbatimi i Eurokodit do të mbetet në ndërgjegjen e gjithsecilit kur ndërton. Monitor/Media Ndërtimi