Connect with us

Featured

“Jo mure”

Published

on

Shkruan: Xhelal Llonçari

Muri te Sartri na rezulton si vend ku institucione të caktuara shoqërore, në mënyrë cinike u japin fund jetëve njerëzore, gjakëftohtësisht me një urdhër të vetëm: ”Zjarr!”

Ai mbetet i palëvizshëm, i papërshkueshëm dhe kufi i fundit pas të cilit nuk ka asnjë mundësi që njeriu të arratiset, në çfarëdo lloj forme apo mënyre që t’i shpëtojë vdekjes.

Muri është vendi ku përplaset individi me institucionet e shoqërisë. Kjo përplasje do të jetë fatale, sepse është fund i pashmangshëm i ekzistencës dhe i ”cogito ergo sum”-it. “Muri” e thekson aspektin arbitrarë të situatës në të cilën gjendet populli si dhe absurditetin e përpjekjeve të tyre për tu marrë në mënyre racionale me to.

Krejt të kundërtën e shef Pink Floyd në “Muri”-in e vet të albumit muzikor të edituar me 1979. Ai, si zakonisht në jetën e përditshme, si të gjithë ne, e sheh murin si diçka që të mbështjell, si diçka që të ndan, të izolon dhe të mbron nga bota. Fati i keq i tij me familjen, si dhe përplasjet e vazhdueshme me shoqërinë, e shtyjnë atë ta gris murin rreth vetës, ashtu që të izolohet nga bota e jashtme, bile edhe nga publiku i vet. Përkundër kësaj, traumat e vazhdueshme e detyrojnë atë të vendos “Edhe një tullë në mur”. Sidoqoftë, krejt në fund të albumit, mendja e shëndosh e “urdhëron” ta rrënojë murin, gjë të cilën ai e bën në këngën (“Outside the Wall”).

MURI I BERLINIT

Më 1961 u ngrit muri i Berlinit i cili duhej ta “mbronte rendin socialist” nga demokracitë perëndimore, edhe pse arsyeja e vërtet ishte ndalimi i lëvizjes së lirë në mes të dy pjesëve të qytetit që i takonin blloqeve të ndryshme politike. Ai qëndroi aty diçka më pak se 30 vjet.

Natyrisht, ka mure më të mëdhenj të cilët qëndrojnë akoma, por me funksione të ndryshuara. “Muri i turpit” në Detrioid është ende aty, por nuk i ndanë më të bardhët dhe te zinjtë. “Muri i madh kinez” është shndërruar në atraksion turistik, muri i…

Muri i Berlinit kishte një veçanti, sepse ishte simbol i Luftës së Ftohtë dhe simbolizonte Perden e Hekurt në mes të botës demokratike dhe asaj socialiste. Në vete përmbante simbolikën e murit të Sartrit dhe ati të Pink Floyd – për popullin i pari, kurse për pushtetin i dyti.

Një mur i ngjashëm vitin e kaluar u ngrit te ura e Mitrovicës, me dimensione më modeste, por me qëllim identik: të pengimit të lëvizjes së lirë.

Ishte shembur ai i Berlinit , u shemb edhe ky.

Kundërshtimi i ngritjes së murit në Mitrovicë dhe gjetiu, në Prishtinë u brumos në instalacionin tashmë të njohur botërisht, NEWBORN, përmes të cilit tash e sa vjet me trajtim artistik e në mënyrë simbolike pasqyrohen ndodhitë që e karakterizojnë vitin. Sivjet aty u shkrua “No Walls EBORN”.

JO MURE

Asgjë më mirë se arti nuk i pasqyron problemet, synimet dhe rrjedhat e jetës së një shoqërie. “Jo mure” ishte shpresëdhënëse për fenomenet e përditëshmërisë sonë të zhvillimeve në arkitekturë dhe urbanizëm. Por, jo! Ai konstatim mbeti veç si mendim reaktiv momental, pa ndikim, i mbyllur në zhguallin e vet. Ne po vetëkënaqemi me idetë tona të cilat i zhveshim nga dimensioni universal i artit dhe i zhysim në sferën shterpe dhe njëdimensionale.

Edhe pse e shkruam “Jo mure”, ato në qytetin tonë mbijnë për ditë e më shumë. Pikat e ndalesave të autobusëve urbanë janë projekt evropian i realizuar i tëri në xham. Kjo mobile urbanistike ishte dashtë me “kenë e pakenun” në pasqyrën e peizazhit urbanistik. Në i veshim ato me reklama dhe prej një muri transparent formojmë një barrierë vizuele. Sikur nuk mjafton kjo, ne më tutje e marrim filozofinë e transparencës dhe e “funksionalizojmë” në vendosjen e mureve të xhamit përreth tarracave, nëpër trotuaret dhe piacetat e qytetit. Pra, ato “nuk pengojnë” se janë transparente.

Ky inverzitet në qasje i ka reduktuar në minimum hapësirat publike të cilat lë që janë shëmtuar, por u është zhbërë tërësisht funksioni.

Mbase logjika e këtyre veprimeve duhet lypur gjetkë – te arti muzikor. Në kohë të fundit, estrada e Evropës është plotë me këngëtarë shqiptare që e kanë kapluar atë skenë me suksese të lakmueshme. Në një nga hitet shumë të pëlqyera, “Bonbon”, më qartë se askund pasqyrohet filozofia e shoqërisë sonë. Në çfarëdo kërkese korruptive ne përgjigjemi: “Bon-bon” e në vazhdim kur kërkohet mënyra si, pason: ”Futja-futja”.

MURET E PADUKSHME

Kjo mënyrë e të menduarit është karakteristikë thelbësore e tërë regjionit. Ngriten mure aty ku nuk duhet, rrënohen ato qe s`duhen; si në luftë ashtu edhe në paqe. Shumë mure janë rrënuar në këto anë – mure të shtëpive, të kullave të shkollave e çfarë jo, bile edhe ai i Mitrovicës u rrënua. Sa vlen ky rrënim kur në këto vise janë të ngritura plotë mure të larta, të trasha e të forta, të pakapërcyeshme, të muratosura me tulla të “prapambeturisë” të lidhura mes veti me “mosdije” dhe të ngjyrosura me ngjyrë të fortë të urrejtjes.

Edhe shumë mure mbesin për t’u shembur gjithandej nëpër Evropë. Ne Çeki, Sllovaki, Hungari edhe në Rumani. BE-ja disi sikur i kundërshton ato, por “nuk ka” instrument të kushtëzimit, kështu që muret e turpit, të ngritura me qëllim të getoizimit të romëve dhe ndaljen e refugjateve, qëndrojnë lirshëm dhe “kryelartë”.

Një ditë, padyshim, edhe ato do të shemben e do të mënjanohet prezenca e tyre fizike. Por, athua do të rrënohen muret e padukshme në mes të popujve dhe shteteve të rajonit dhe të Evropës?

MURI “TË DUA”

Ndoshta, duke pasë parasysh inercionin dhe dëshirën e madhe për ngritjen e mureve – derisa të shembën të gjitha këto mure turpi të ngritura së voni dhe derisa të shembën ato muret e trasha të prapambeturisë dhe urrejtjes – propozoj ta ngritim të gjithë së bashku një mur të ri. Ky mur duhet të jetë sipas modelit – ose të kopjohet në tërësi, pasi plagjiaturat te ne nuk dënohen – në sheshin “Jehan Rictus” në Abbasses në Monmartre të Parisit.

Këtë mur e kanë ideuar dhe realizuar Frédéric Baron dhe Claire Kito. I pari i ka mbledhë, kurse e dyta – njohëse e mirë e kaligrafisë orientale – i ka përçuar në mbi 600 pllaka graniti ngjyrë kaltër, me sipërfaqe prej 40 metra katrorë (në mes të shumë copëzave të kuqe që simbolizojnë zemrën e thyer të njerëzimit), frazën “Te dua” – mbi njëmijë herë, në 300 gjuhë të ndryshme të botës, duke e shndërruar këtë vend në hapësirë të dashurisë së përhershme ku mund t’i thuhet njeri-tjetrit: Të dua!

Click to comment

You must be logged in to post a comment Login

Leave a Reply

Featured

Kompanitë kosovare ftohen të respektojnë Ligjin gjerman të furnizimit

Published

on

Ligji Gjerman i Zinxhirit të Furnizimit (Lieferkettensorgfaltspflichtengesetz – LkSG) ka hyrë në fazën e dytë të zbatimit më 1 janar 2024, duke zgjeruar fushëveprimin e tij për të mbuluar të gjitha kompanitë në Gjermani me mbi 1000 punonjës.

Zgjerimi do të shtojë rreth 2,000 kompani gjermane në kuadrin rregullator. Këto kompani do të aplikojnë kriteret që parashihen me ligj përgjatë gjithë zinxhirit të tyre të furnizimit dhe tek furnitorët jashtë Gjermanisë. Përfshirë këtu kompanitë nga Kosova që janë furnitorë të kompanive gjermane, apo që synojnë të bëhen furnitorë për kompani gjermane.

Ligji për Zinxhirin e Furnizimit u miratua në vitin 2021 dhe zyrtarisht hyri në fuqi më 1 janar 2023, duke iu kërkuar kompanive gjermane të plotësojnë kritere për të siguruar dhe mbrojtur të drejtat e njeriut dhe çështjet mjedisore në zinxhirët e tyre të furnizimit global.

Ligji implementohet në tri faza: Në fazën e parë, ligji gjerman u aplikua për kompanitë me mbi 3000 punonjës në Gjermani. Përafërsisht 900 kompani të mëdha gjermane u detyruan ta zbatojnë ligjin.

Në vitin e parë të zbatimit, Zyra Federale për Çështjet Ekonomike dhe Kontrollin e Eksportit (BAFA) ishte përgjegjëse për monitorimin dhe zbatimin e ligjit. BAFA kreu 486 inspektime të kompanive të mëdha për të vlerësuar pajtueshmërinë. Vlerësimi i përgjithshëm i BAFA ishte pozitiv, duke gjetur se kompanitë ishin përgjithësisht të suksesshme në krijimin e sistemeve dhe proceseve të nevojshme për të përmbushur kërkesat e Ligjit në fazën e parë.

Megjithatë, zgjerimi i zbatueshmërisë së Ligjit Gjerman të Zinxhirit të Furnizimit në ndërmarrjet e  mesme pritet të paraqesë më shumë sfida.

Kompanitë kosovare që nuk i zbatojnë kushtet e parapara me këtë ligj, nuk do të mund të vazhdojnë apo fillojnë eksportin në Gjermani.

Continue Reading

Aktuale

‘Autostrada Hangar’ do të hapë dyert për publikun më 5 Mars 2022

Published

on

Autostrada Hangar synon të gjenerojë bashkëjetesë mes komuniteteve duke punuar dhe prodhuar së bashku si një ekip dhe do të përdoret veçanërisht për të plotësuar nevojën urgjente të një edukimi joformal dhe programeve të ndërtimit të aftësive në mënyrë që të fuqizojë të rinjtë në Kosovë dhe rajon.

“Edhe pse hapësira jonë u përdor si një nga ambientet kryesore të edicionit të tretë në 2021, ku patëm një vit mjaft të suksesshëm me ekspozitën tonë ndërkombëtare, programin e zhvillimit të aftësive dhe edukimit, më 5 mars ajo do të jetë gati të hapë dyert e saj me një dizajn i ri dhe një program vjetor.

Deri më tani, ne kemi qenë të përkushtuar për të institucionalizuar “Autostrada Hangar” si institucioni i vetëm i artit bashkëkohor në Prizren përmes krijimit të një programi publik vjetor bazuar në nevojat e komuniteteve dhe partnerëve duke ndjekur parimin e gjithëpërfshirjes, duke e bërë programin të hapur për komunitete të ndryshme dhe më shumë. ekologjikisht të qëndrueshme”, shkruan në njoftim./Media Ndërtimi.

Continue Reading

Aktuale

Asociacioni i Arkitektëve shpallë zgjedhjet për kryetar

Published

on

Asociacionit të Arkitektëve të Kosovës, njofton se duke u bazuar në Ligjin Nr. 06/L-043, për Lirinë e Asocimit ne Organizata Joqeveritare dhe Nenit 27, të Statutit të Asociacionit të Arkitektëve të Kosovës, të vitit 2020, shpallë Zgjedhjet e rregullta për Kryetarin e AAK-së

Kuvendi zgjedhor i Asociacioni i Arkitektëve kosovar, do të mbahet të mërkurën, më 30.03.2022 nga ora 17:00, në Modelariumin e Fakultetit të Arkitekturës – Prishtinë.

Ftohen, të gjithë anëtarët e Asociacionit të Arkitektëve të Kosovës që të marrin pjesë në kuvendin zgjedhor, dhe në frymën e konkurrencës së lirë dhe kandidimit, të shprehin vullnetin e tyre për tu kandiduar për pozitën e kryetarit të a-a-k, duke u mbështetur në nenin 33, të statutit./Media Ndërtimi.

Continue Reading

Trending