Connect with us

Portret

Ilirjana Bozo, arkitektja dhe urbanistja që i dha vlera Tiranës

Published

on

Ilirjana Bozo u diplomua për Urbanistikë në Universitetin Politeknik të Tiranës në vitin 1991.

Karriera e saj si urbaniste filloi në Bashkinë e Tiranës në fund të viteve 1993-2001, duke mbajtur një pozicion si Urbaniste. Nga viti 2001-2007 ka punuar si arkitekte në disa kompani private.

Nga viti 2007 – në vazhdim – Drejtoreshë Teknike dhe bashkëthemeluese e firmës konsulente STUDIO REBUS në inxhinieri urbanistik, arkitekturë dhe infrastrukturë.

Detyra e saj e detajuar është menaxhere e aktiviteteve të projektit për të siguruar që aktivitetet janë duke vazhduar sipas detyrimeve të kontratës; Drejton aktivitetet e ekipit të planifikimit urban për rishikimin e projektit dhe paraqet sugjerimet për përmirësim (nëse ka) tek Autoriteti Kontraktor; Merr pjesë në procesin e projektimit të arkitekturës si anëtare e ekipit.

“Vendosa të bëhem arkitekte për shkak të profesionit të nënës sime.”, thotë arkitektja Bozo. “Dua t’i referohem arkitektit të famshëm Le Corbusier “Arkitektura është një lojë e mahnitshme midis dritës dhe volumeve…”, shtoi ajo./

“Muzeu i Bankës së Shqipërisë është një nga projektet që më përfaqëson më së miri. Koncepti i muzeut përqendrohet te paraja, jo vetëm si transaksion fizik, roli që ajo ka luajtur në periudha të ndryshme të zhvillimit ekonomik të vendit, por edhe në mënyrën se si zhvillohet fizikisht ky aset me vlerë, nisur nga forma e çuditshme që kishte  në periudhën e lashtë deri në paraqitjen  më të sofistikuar në fazat e ardhshme social-ekonomike deri në transaksionet digjitale që janë të zakonshme në ditët e sotme.”, tha arkitektja Boso Pwr Pikark.com./Media Ndërtimi.

Portret

“I mbijetova një aksidenti traumatik ndërtimi, por neglizhimi i shëndetit tim mendor gati më vrau”

Published

on

Steven Kirby kurrë nuk priste të përfshihej në një aksident ndërtimi.

Por në janar 2011, ai mashtroi ngushtë vdekjen kur një tub që i nënshtrohej një prove të presionit hidrostatik shpërtheu në kanalin ku ai po qëndronte.

Për mrekulli, ai mbijetoi me lëndime fizike shumë më pak të rënda se sa mund të ishin.

Plagët mendore që shkaktoi incidenti u deshën shumë më gjatë për t’u shëruar.

Rruga që Kirby ka marrë drejt shërimit e ka lënë atë të përkushtuar për të ndihmuar njerëzit e tjerë me shëndetin e tyre mendor.

Dhe gjithashtu i lë atij mësime të rëndësishme për të ndarë kur bëhet fjalë për qasjen ndaj situatave potencialisht të rrezikshme në vendin e punës dhe raportimin e incidenteve pasi ato të kenë ndodhur.

Kirby punoi në ndërtim dhe demolim në Mbretërinë e Bashkuar për 20 vjet, duke u bërë përfundimisht një operator i disa klasave të ndryshme të pajisjeve të ndërtimit, duke përfshirë ekskavatorë 360°.

Pak para Krishtlindjeve 2010, gjersa po punonte për një kontraktor inxhinierie civile, ai përdori një ekskavator për të gërmuar një kanal 60 m të gjatë për tubin e izoluar termikisht 600 mm që ishte pjesë e një sistemi të ri hidranti zjarri.

Duke u kthyer pas një pushimi dy-javor për Krishtlindje, Kirby kishte më shumë llogore për të gërmuar. Por puna e tij nuk mund të vazhdonte derisa tubi i instaluar më parë iu nënshtrua testimit të presionit hidrostatik.

Një anëtar i ekipit të tij prej pesë personash, i furnizuar nëpërmjet një agjencie personeli, mbante një kartë që sugjeronte se ai kishte kompetencën për të kryer testin.

Ai përfshinte mbushjen e tubit me ujë dhe presionin e tij në 28 bar. Në fund të tubit ishte ngjitur një skaj prej çeliku që peshonte rreth 460 kg. “Ishte një montim ngjeshjeje me një saldim të vogël rruazash rreth pjesës së pasme të tij. U fut në një jakë në fund të tubit dhe kishte 24 dado dhe bulona që duheshin shtrënguar deri në një çift rrotullues të caktuar. Për sa kohë që ne e vendosim atë siç duhet, ai nuk mund të shkonte askund dhe mund të përballonte deri në 38 bar presion, “shpjegon Kirby.

Dita e incidentit ishte e ftohtë dhe si operator ekskavatori, Kirby përfitoi nga kabina e tij e ngrohtë.

Por testi nuk shkoi sipas planit. Presioni në tub u ndërtua shumë ngadalë dhe fundi i shufrës vazhdoi të rridhte, duke i shtyrë kolegët e tij të shtrëngonin në mënyrë të përsëritur dado dhe bulonat e ndryshme.

Deri në drekë, presioni ishte ende vetëm në 10 bar. “Instinkti im po më thoshte se diçka nuk ishte në rregull. Nuk duhet të kishte marrë kaq shumë kohë”, kujton Kirby.

Ai rekomandoi të kontrollohej me menaxherin e faqes për të shpjeguar se çfarë po ndodhte. Pa ardhur për të inspektuar vetë tubacionin, menaxheri kontrolloi detajet në faqen e internetit të prodhuesit të kallëpit dhe i tha ekipit të vazhdonte.

Por me afrimin e fundit të ditës së punës, presioni ishte ende vetëm 18 bar, duke lënë edhe 10 të tjera. Duke mos dashur ta mbaronte punën vonë, Kirby, një bodybuilder dhe fizikisht më i fortë se disa nga kolegët e tij, vendosi të shtrëngonte vetë të gjitha 24 dadot dhe bulonat.

Duke vënë një parzmore sigurie, ai u hodh në llogore, përpara fundit të gomës. Dhe pikërisht teksa zgjati çelësat për të shtrënguar bulonat, tubi shpërtheu.

Në një farë mënyre, fundi i shufrës humbi Kirbin dhe goditi kovën në fund të krahut të ekskavatorit të tij, e cila ishte varur në llogore. Forca ishte e mjaftueshme për të rrotulluar ekskavatorin e tij, por ai mbrojti një tub tjetër uji nën presion prej 8 bar pas tij nga çarja.

“Më kujtohet se kam arritur për çelësat dhe pastaj kujtimi im i radhës është se jam bllokuar nën ujë – nuk e kam idenë se ku jam. Mendova se isha në Humber, lumin lokal”, thotë ai.

Në pamundësi për të mbajtur qëndrimin e tij, ai bërtiti për familjen e tij, duke përfshirë dy djemtë e tij të vegjël.

Kirby ra pa ndjenja, por u tërhoq nga uji pas rreth 40 sekondash nga një koleg.

Kirby thekson gjithashtu se sa e rëndësishme është që kompanitë e ndërtimit të jenë të hapura dhe të plota kur hetojnë dhe raportojnë aksidente dhe aksidente afër.

Ai nuk mendon se ky ishte rasti me aksidentin e tij. Pas shpërthimit, ai u dërgua me një ambulancë në vend në institucionin e kujdesit shëndetësor të klientit, ku ndjeu se vëmendja që mori ishte e pamjaftueshme.

Vetëm më vonë, kur ai u dërgua në njësinë lokale të lëndimeve të lehta dhe infermierja atje e drejtoi direkt në departamentin e aksidenteve dhe urgjencës, ai përfundoi në spital.

Ai beson se ky është vendi ku duhet të ishte dërguar që në fillim, por mendon se klienti dhe kontraktori ishin të prirur t’i mbanin shërbimet e urgjencës jashtë situatës në rast se raportohej te rregullatori i shëndetit dhe sigurisë në Mbretërinë e Bashkuar, Ekzekutivi i Shëndetit dhe Sigurisë (HSE).

Siç ndodhi, vetëm vite më vonë, kur Kirby u përpoq të merrte fotografi për të ilustruar përvojën e tij dhe paraqiti një kërkesë për lirinë e informacionit në HSE për detajet e rastit të tij, ai zbuloi se incidenti i tij nuk ishte raportuar kurrë zyrtarisht.

Ai beson se menaxherët e projektit ishin të stimuluar financiarisht për të mbajtur një regjistër të pastër të sigurisë dhe se kjo marrëveshje me qëllime të mira çoi në humbjen e mësimeve kryesore rreth aksidentit.

Dhe ai tani di për incidente të ngjashme në të tjera që kanë qenë fatale./Media Ndërtimi

Continue Reading

Portret

Jakup Bunjaku, gazetari që ia la emrin lagjes “Dardani” në Prishtinë

Published

on

Në fund të nëntorit të vitit 1973, Jakup Bunjaku u gjend në zyrën e kryetarit të atëhershëm të Prishtinës, Nazmi Mustafa. “Do të ishte mirë që lagjet të emëroheshin shqip”, i kishte thënë Bunjaku kryetarit, i cili ia kishte pritur me një pyetje: “A ke ndonjë ide?”

Bunjaku, gazetari i “Rilindja” që mbulonte zhvillimin urban e infrastrukturën e Prishtinës, idenë e kishte të qartë. Donte që lagjja të emërohet “Dardana”, duke e lidhur me fjalën “dardhë”. Këtë lidhje e bënte që të shmangeshin interpretimet e mundshme se emri lidhej me shtrirjen e e Dardanisë së dikurshme në territorin e Kosovës — gjë që, në rrethanat e kohës, do të mund ta pengonte jetësimin e idesë së tij.

Prishtina dhe e gjithë Kosova kishin nisur të ndienin pak dorën e investimeve më të mëdha ekonomike në fillim të të ‘70-ve, pas një shpërfilljeje që e kishin deri atëherë nga institucionet qendrore të Jugosllavisë. Asokohe flitej që lagjja e re, që tashmë po i shtohej Prishtinës, të quhej “Truogo”, që i bie “trekëndësh në gjuhën serbe. Kjo për shkak të formës si trekëndësh që “Dardania” e ka nëse shihet prej qiellit.

Kryetari Mustafa, i cili i kishte dyert e zyrës gjithnjë hapur për Bunjakun, pa e menduar dy herë, pas takimit, e kishte udhëzuar të shkonte në redaksi dhe ta botonte tekstin për lagjen e re, duke e quajtur atë “Dardana”.

“Redaktorit Mustafa Rushitit i thashë se me idenë time është pajtuar edhe Nazmi Muatafa. Ai një herë hezitoi, por lejoi të botohej propozimi”, kujton Bunjaku ngjarjen e 27 nëntorit të vitit 1973. Të nesërmen, me 28 nëntor, që ishte edhe dita e flamurit shqiptar, një e treta e faqes 10 e “Rilindja” u mbush me tekst nën titullin “Dardana – Kuarti më i bukur i Prishtinës”.

Prej aty e tutje, me një ndryshim fare të vogël, emri i lagjes mbeti “Dardani”.

Emra shqip për lagjet e kryeqytetit

Vitet e ’70-ta ishin fillimi i një epoke që Prishtinës do t’i sillnin shumë nga ndërtimet më ikonike, si Hotel Grandi, Pallati i Shtypit, Biblioteka Kombëtare, Menza e Studentëve, Kampusi i Universitetit të Prishtinës, Pallati i Rinisë dhe Sporteve, Banka Qendrore e lagjet “Ulpiana” e “Dardania”.

Të gjitha këto, Bunjaku i sillte te publiku përmes artikujve në gazetë. Ai frymëzohej të shkruante rreth arkitekturës nga një revistë e kohës “Naš dom” (shq. Shtëpia jonë).

Mirëpo një fakt që e kishte brengosur ishte emërtimi në gjuhë serbe e turke i lagjeve të Prishtinës, që sipas tij ndodhte nga ndikimi i arkitektëve serbë dhe funksionarëve të kohës.

“Lagjet e reja që në ndërkohë kishin lëshuar shtat ishin ‘Aktashi’, ‘Tashlixhja’ – turqisht, kurse ‘Dragodani’ dhe ‘Voja Janković’ – serbisht”, i përmend ai.

Një prej lagjeve të vetme me emër shqip ishte lagjja “Ulpiana”, projektuar nga arkitekti Bashkim Fehmiu. Sipas Bunjakut emri shqip kësaj lagjeje i ishte pranuar vetëm se serbët mendonin që qyteti antik i Ulpianës nuk kishte asnjë lidhje me historinë shqiptare.

Kështu, ndikimi i tij dhe vendosmëria e ish-kryetarit Nazmi Mustafa, që kishte ardhur në atë post pas një suksesi si drejtor në Minierën e Goleshit dhe Mihjen e Obliqit, nxorrën në dritë idenë për emërtimin “Dardana” për lagjen që sot është “Dardani”.

Pasi e kishte dhënë idenë dhe e kishte botuar artikullin në “Rilindja”, Bujnakun e priste edhe një obligim tjetër. Ish-kryetari e ftoi të shkonte e të arsyetonte emrin tek komisioni për emërim të shesheve, rrugëve, shkollave e lagjeve.

“Ka ardhë koha që lagjet e reja të marrin edhe emra shqip”, kishte thënë Bunjaku në komisionin që e udhëheqte profesori i tij i pedagogjisë në Normale, Jusuf Shushka, teksa ende i qeshë fytyra nga hareja që kishte ndier atëherë që emri shqip po merrte rrugën e miratimit.

Pas tre muajsh diskutimesh rreth emrit nëpër të gjitha bashkësitë lokale, propozimi arriti në mbledhjen e Kuvendit Komunal.

Artikull i shkruar nga gazetari Uran Haxha në Kosovotwopointzero.com
Fotografitë: Majlinda Hoxha

Jakup Bunjaku, gazetari që ia la emrin lagjes “Dardani”

Continue Reading

Portret

Dea Luma doktoron në fushën revolucionare të arkitekturës

Published

on

Dea Luma ka doktoruar në Japoni në fushën revolucionare të arkitekturës: neuroarkitekturë.

Ish-presidentja Atifete Jahjaga prezantoi suksesin e saj duke thënë ndër të tjerash se Luma kontriboi në krijimin e një departamenti të ri që kombinon arkitekturën, neuroshkencën, shëndetin e njeriut dhe mjedisin.

“Vajzat si Dea Luma janë krenaria e potenciali më i madh i vendit tonë. Arkitektja kosovare përfundoi studimet e doktoraturës në Universitetin e Tokios në një fushë revolucionare – atë të neuroarkitekturës. Dea jo vetëm që përfundoi studimet në një fushë ende të re, por ajo kontribuoi në prodhim njohurish duke ndihmuar në krijimin e një departamenti të ri që kombinon neuroshkencën, arkitekturën, shëndetin e njeriut dhe mjedisin.

Rrëfimi i akademikes kosovare është shkruar në Revistën ZA, ku mund të gjeni rrugëtimin e bukur dhe sfidues profesional të Deas përgjatë viteve.”, la deklaruar ish-presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga.

Dea luma po prin në fushën pioniere të neuro-arkitekturës në Japoni.

Dea Luma, shkencëtare e rritur në Prishtinë, tash në të 30-tat e hershme, është personi që iu besua themelimi i laboratorit të neuro-arkitekturës të Universitetit të Tokios, një fushë multi-disiplinare e hulumtimit që përqendrohet në tru dhe në përvojën njerëzore të arkitekturës. Meqë e kalojmë shumicën e kohës brenda, laboratori i sapothemeluar ka vendosur të gjejë mënyra në të cilat dizajni arkitekturor ndikon te ne, përdoruesit e saj./Media Ndërtimi.

Shkencëtarja kosovare në pararojë të arkitekturës

Continue Reading

Trending