Trashëgimia

Historia në gurët e Kullës së Rexhepagajve në trevën e Plavës

Published

2 years ago

May 4, 2022

Rrugëtimin për në trevën e Plavës dhe Gucisë e karakterizon trajektorja rrugore që përshkon mespërmes Malësinë e Madhe. Në të dyja anët e rrugës të përcjellin male e bjeshkë, të cilat sikur bëjnë garë se cila t’ia kalojë me lartësitë e tyre njëra-tjetrës. Lartësitë e bjeshkëve me majat e thepisura shfaqen jo vetëm anash rrugëve, por ato dalin edhe përballë si barrierë natyrore. Emocione të veçanta krijon lumi që të përcjell në një pjesë të rrugës, i cili me gurgullimën e vet i jep jetë, bukuri, freski dhe hijeshi thatësirës që përshkon malet. Në midis të këtyre maleve, e herë rrëzë tyre, shfaqen ndërtime të ndryshme banimi, që shpërfaqin vlera interesante të tipologjisë ndërtimore, që përcaktohen si shtëpi guri, kulla, mullinj, ahure, gardhe oborresh me gurë, me thupra, me degë, me shkopinjë, me hunj, të thurura, të ndërthurura, herë të shfaqura veçmas, e herë të përziera më njëra-tjetrën.

***

Padyshim kulla më e njohur, më përfaqësuese, me elemente të veçanta identitare dhe të pakrahasueshme, me vjetërsi dhe me tipologji të ndërtimit, në këtë anë është Kulla e Rexhepagajve. Kjo kullë dominon arkitektonikisht dhe estetikisht ndaj kullave tjera.

Ndërtimet e tilla të rrethuara me ndërtimet përcjellëse, ndihmëse dhe ekonomike, që rrethohen me natyrën përcjellëse, përbëjnë larminë e peizazhit ndërtimor dhe peizazhit natyror. Vlerat e tilla, të veçanta në vete, por që e plotësojnë njëra-tjetrën, përbëjnë peizazhin kulturor i cili shfaq karakteristikat e veçanta të trashëgimisë kulturore të kësaj krahine.

Vlerat e tilla kulturore të trashëguara dhe të ndara në vlera historike, shpirtërore, estetike dhe natyrore, përbëjnë hapësirën kulturore të ngulitur në peizazhin e arealit të Plavës e Gucisë. Nëse trashëgimia ndërtimore kulmon me Kullën e Rexhepagajve në Plavë, atëherë trashëgimia natyrore, mund të thuhet, se kulmon me “Krojet e Ali Pashë Gucisë” në Vuthaj.

Asete të tilla të trashëgimisë kulturore plotësojnë monumentalizmin e vlerave të veçanta të trashëgimisë kulturore, ku më së miri shfaqen vlerat e qarta ndërtimore e historike, estetike e funksionale, natyrore e shpirtërore, që ndërthurën, plotësohen e bashkëjetojnë me legjendat.

Përmes fshatrave të Plavës dhe Gucisë, konkretisht përmes Vuthajve, Martinajve, Vishnjevës e Dolit, Shoqata “OJQ Labeatët” të përbërë nga gjeografi Luigj Camaj, arkeologu Anton Lulgjuraj dhe unë, si i propozuar i shoqatës, arkitekt Korab Kraja, të mbështetur nga Organizata e Kosovës për Trashëgiminë Kulturore pa Kufijë – CHwB Kosova, e në bashkëpunim me organizatën tjetër nga Shqipëria GO2 Albania, si pjesë e programit ILUCIDARE të projektit të “Innovation meets Kullas” (“Risia takon kullat”), bëmë identifikimin e vendndodhjes së kullave në veçanti, dhe dokumentimin e trashëgimisë kulturore të këtyre trevave në përgjithësi. Miqësia, mikpritja dhe tradita nëpër Plavë e Guci ishte e kudogjendur.

Korab Kraja, arkitekt

Udhëtim nëpër Malësi, përshkrim në bregdet.
Ulqin, më 9 Maj 2021

(Fotografitë: Kulla e Rexhepagajve në Plavë, Derë karakteristike me simbole kultike në Guci, Derë karakteristike me simbole kultike në Plavë, Hollësi e qoshnikut me simbole kultike në Vuthaj, Krojet e “Ali Pashë Gucisë” në Vuthaj, Shtëpi tradicionale me çardak në tërë katin në Guci, Kullë karakteristike malore në Dol, Kullë karakterstike në Vuthaj, Hollësi e dyshekllëkut të drurit në Plavë dhe dyshekllëkut të gurit në Vishnjevë, Hollësi dritaresh në Vuthaj, Hollësi e koshit me thurje dhe peizazh kulturor në Martinaj)

Trashëgimia

Komisioni Evropian shpall shtatë vende të reja që marrin Etiketën e Trashëgimisë Evropiane

Published

2 days ago

April 17, 2024

Ndertimi Media

Në një festë të trashëgimisë kulturore të pasur dhe të larmishme të Evropës, Komisioni Evropian ka shpallur vendet fituese të Etiketës së Trashëgimisë Evropiane për vitin 2023. Me marrjen e kësaj etikete, 7 vende historike nga i gjithë kontinenti janë njohur për rolin e tyre të rëndësishëm në historinë dhe kulturën e Evropa dhe zhvillimi i Bashkimit Evropian.

Faqet fituese janë:

Cisterscapes – Peisazhet cisterciane që lidhin Evropën (Austri, Çeki, Gjermani, Poloni, Slloveni)

Manastiri i San Jerónimo de Yuste, Cuacos de Yuste (Spanjë)

Zoti ynë në muzeun e papafingo (Holandë)

Teatri Mbretëror Toone (Belgjikë)

Kalevala (Finlandë)

Romanian Athenaeum (Rumani)

Sant’Anna di Stazzema (Itali)

Etiketa e Trashëgimisë Evropiane u krijua nga BE në 2011 për të promovuar ndjenjën e përkatësisë dhe identitetit mes evropianëve. Ai thekson vendet që kanë luajtur një rol kryesor në formësimin e historisë së përbashkët të kontinentit tonë. Etiketa u dha për herë të parë në vitin 2013. Përzgjedhja e këtij viti e çon numrin total të vendeve me etiketë në të gjithë Evropën në 67.

Llojet e vendeve të pranueshme përfshijnë:

monumentet

zona natyrore, nënujore, arkeologjike, industriale ose urbane

peizazhet kulturore

vendet e kujtimit

mallrave kulturore

objektet

trashëgimi jomateriale e lidhur me një vend, duke përfshirë trashëgiminë bashkëkohore

Çdo vend pjesëmarrës i BE-së mund të propozojë deri në dy vende për të marrë etiketën, e cila jepet çdo dy vjet. Një panel evropian i ekspertëve të pavarur zgjedh një vend për çdo vend pjesëmarrës. Bazuar në këtë rekomandim, Komisioni Evropian cakton vendet që do të fitohen me etiketën. 7 lokacionet e këtij viti u zgjodhën nga 16 vende kandidate./Media Ndërtimi

Trashëgimia

Shumica e grave në Maqedoninë e Veriut heqin dorë nga trashëgimia e pronës

Published

2 weeks ago

April 8, 2024

Ndertimi Media

Statistikat në Maqedoninë e Veriut tregojnë se gratë në shumicën e rasteve heqin dorë nga trashëgimia e pronave familjare, vetëm për të mos prishur raportet me vëllezërit e tyre.

Të dhënat e regjistrit të Kadastrës tregojnë se as çereku i pronave të paluajtshme nuk janë në emër të grave.

Njëra nga gratë që ka hequr dorë nga prona e prindërve është edhe Emine B, për shkak të, siç thotë ajo “të mos më mbyllet dera e shtëpisë së babait” në të cilën tani jeton i vëllai, shkruan Radio Evropa e Lirë.

“Sapo kam hapur bisedën e trashëgimisë u ndie një frymë e ftohtë, një situatë e tensionuar. E dini i është te familjet shqiptare dhe pas kësaj, nga frika se më mbyllet dera e shtëpisë së babait, tani e vëllait, nuk e kam hapur kurrë bisedën e trashëgimisë”, thotë ajo.

Edhe Lidija Andovska nga Shkupi nuk ka arritur të trashëgojë një pjesë të konsiderueshme të pronës familjare, pasi kështu kishin vendosur prindërit e saj.

“Djali konsiderohej si shtyllë e familjes dhe ai duhej të trashëgonte pronën për të prezantuar forcën, por edhe besueshmërinë e familjes. Personalisht kjo më ka kushtuar shumë, pasi në mungesë të kapitalit fillestar, për dallim nga vëllai im, unë e kam pasur shumë më të vështirë që të ndërtoj biznesin tim si floktare”, thotë ajo.

Në Ligjin për trashëgiminë, gratë dhe burrat trajtohen në mënyrë të barabartë. Sipas ligjit, personat që mund të paraqiten si trashëgues janë: të gjithë pasardhësit e personit të ndjerë që ka lënë prona pas vete, i adoptuari dhe pasardhësit e tij, bashkëshorti ose bashkëshortja, prindërit ë tij, vëllezërit dhe motra dhe pasardhësit e tyre, si dhe gjyshi dhe gjyshja dhe pasardhësit e tyre./Media Ndërtimi