Connect with us

Opionion

Betoni vodhi pamjen e vjetër të kampusit të Universitetit të Prishtinës

Published

on

Më në fund, Fakulteti Filologjik po përmendet nëpër medie. E gjithë kjo, falë parkingut nëntokësor, që u hap në Prishtinë, më 11 nëntor 2022. Më saktë, parkingu nëntokësor te Fakulteti Filogjik. Parkingu është kryefjala. Fakulteti kurrë nuk është. Sidomos jo fakulteti i dijeve humane. Nuk kam veturë, as leje të vozitjes. Vetëm nja dy diploma të këtij fakulteti.

Pasi jam studente e Filologjikut, edhe e kuptoj pse bën bujë diçka e tjetra jo. Fjala “filologji” do të thotë “dashuri për dijen” e fjala “parking”, mbase “dashuri për veturat”. A duhet pyetur pse sot njëra ka vlerë e tjetra jo? Këtë të parëndësishmen, pra fakultetin, e përmendin vetëm nëse qëllon të ndodhet afër një parkingu. Ose, parkingu afër një fakulteti se këtyre të fundit u ka dalë boja, apo jo?

Si një studente e këtyre degëve të parëndësishme, gjuhës e letërsisë, sot vajtoj vdekjen e një kampusi universitar.

E këtë e bëj përmes kujtimeve. Vendi më i dashur në tërë Prishtinën ka qenë ky kampus, tashmë i betonizuar. Atëherë ka qenë koha e ligjëratave të arta, e pas tyre, në ndonjë ditë të bukur pranvere shijonim parkun në oborr të fakultetit. Uleshim e diskutonim për libra, apo për përralla, siç do i quanin të tjerët.

Ndonjëherë ulesha aty edhe vetëm dhe zhytesha në ndonjë libër. Më pëlqente vendndodhja. Ishte aq afër qendrës, por pemët sikur e mbanin njëfarë largësie me atë jetën dinamike tutje. E rrethuar me studentë që ushqejnë dashuri të pastër për dijen, apo në vetminë e bekuar të librave, parku i kampusit më dukej si një kullë e fildishtë. Ishte kulla ime e fildishtë ku kaloja pauzat në mes të ligjëratave, buzë pemës ngjyrë rozë dhe parajsës së gjelbër. Më ngjante një ëndërr, të studioj letërsinë pranë një vendi të tillë.

Kjo është kaluara e lavdishme e kampusit universitar, para se ta vrisnin mizorisht. Prej fillimit qava fatin e tij, anipse premtonin që parajsa e humbur do të kthehej. A kthehet dot diçka e vdekur? Parku do të kthehej aq sa më kthehen ato vitet kur jo vetëm studioja, por jetoja artin në sallat gjysmë të errëta të Filologjikut. Jo vetëm që nuk u kthye, por përveç parkingut, aty u hapën edhe biznese. Kampusi universitar i komercializuar. Një ëndërr moderne! Edhe makthet janë ëndrra.

Kulla ime e fildishtë tash ngjan me një qendër tregtare. Është një tjetër pamje e shëmtuar e ditëve të sotme, ku mjediset akademike nuk kanë vend. Nuk sjellin mjaftueshëm…kapital. Është jetë e shpejtë, kush ka kohë të ngadalësojë këtë ritëm nëpër parqe e të thellohet në mendime? Më mirë të shijojmë një ëmbëlsirë apo një hamburger te lokalet aty e në fluksin e njerëzve, të harrojmë mendimet tona. Sot jeta është më e përshtatshme për një makinë se një qenie njerëzore.

Oh, i harrova veturat fare. Parkingun e famshëm. Problemin madhor, çmimet e larta. “Princi i vogël” i autorit francez Antoine de Saint-Exupéry ankohet që të rriturit arrijnë të mendojnë vetëm në numra.

Një orë, një euro. Dy orë, dy euro. Abonim javor, 90 euro. Abonim mujor 250 euro. Abonim vjetor, 2500 euro. E pranojnë problemin vetëm nese u paraqitet me numra. Ndërsa shqetësimi im nuk ekziston sepse nuk e paraqes dot me numra. Çfarë numri do të ishte kur mjedisi akademik nuk bën assesi të kthehet në një zonë biznesi? Po numri që do ishte i barabartë me vjedhjen e kampusit nga studentët e dorëzimi i tij te pronarët e bizneseve? Nuk e mas dot. E të tjerëve u interesojnë vetëm përkthimi i këtyre në të holla, nuk kuptojnë gjuhë tjetër.

Mirë e kanë. Jeta është shumë e shtrenjtë sot. Vërtetë. Edhe parkingu. Dija ndërkohë po kërkon lëmoshë, brenda e jashtë fakultetit. Dijen po e lëmë anash, të vjetëruar e gati të harruar brenda fakultetit. Të kthehemi te pjesa mbi parkingun nëntokësor. Nuk më duket e vendit që aty ka biznese që nuk lidhen me akademinë. Kam disa ide më të mira. Ato po i lëmë aty, të hyjmë me mendje të zbrazura e të mbushim barkun.

Por diçka mungon. Disa biznese online të kalojnë në fizike, si për shembull shitja e diplomave apo punimeve shkencore. E përshtatshme apo jo? Për të dyja palët, studentët dhe profesorët. Dalin nga fakulteti, dy hapa dhe shkojnë porosisin një temë diplome. Bachelor, master apo doktoratë. Në kohën që presin shkojnë e shijojnë një kafe. A thua këto shkojnë aq shtrenjtë sa parkingu?

Ideja tjetër është ndërtimi i një hoteli të madh, me reklama aq të mëdha afër sa të mos vërehet fakulteti fare. Ose-ose, pse të mos bëhet objekti i fakultetit hotel për shembull? Ose banesa shumëkatëshe. Kush po lodhet për arsimin?

Pushtetarët i gëzohen “evropianizimit” të kryeqytetit, shumë qytetarë mund të jenë të lumtur. Siç thotë Kamy, “duhet ta imagjinojmë Sizifin të lumtur” e “ta pranojmë absurditetin e jetëve tona”. Sizifi është figura mitologjike, i dënuar ta dërgojë një gur në një kodër të pjerrët, deri në përjetësi.

“Parkingu nëntokësor, një vlerë e shtuar e qytetit të Prishtinës”, u deklarua nga të pranishmit në hapje –– nga ata që po përjetonin këtë lumturi hyjnore (shtëpinë e re për veturat e tyre). E theksojnë kaq shumë fjalën vlerë, me një buzëqeshje të ndritur në fytyrë, saqë gati na bëjnë ta besojmë njëmend. Parkingu –– vlerë. Në rrugën nga jemi drejtuar, zor të krijojmë ndonjë vlerë tjetër.

Me një jetë të tillë, si mund të jetë ndokush i lumtur? E nëse në varrimin e kampusit shoh buzëqeshje, çdo lloj lumturie tjetër mund të imagjinohet.

Autorja e shkrimit Lyra Goga ka diplomuar në Gjuhë dhe Letërsi Angleze në nivelin Bachelor dhe Letërsi Angleze në nivelin Master. Lyra beson fuqishëm se përmes artit mund të ndryshojmë botën, fjalë pas fjale ta bëjmë atë vend më të mirë. Aktualisht është studente e doktoratës në Fakultetin e Filologjisë, Progami Letërsi.

Artikull i botuar në https://kosovotwopointzero.com/.

Opionion

“Gratë mbeten anomali në kurrikulën e arkitekturës”

Published

on

Shtatë vjet pasi deklaroi: “Unë nuk jam një arkitekte femër. Unë jam një arkitekte”, Dorte Mandrup shkruan se listat me bazë gjinore mbeten një simptomë e një industrie që po ndryshon shumë ngadalë.

Shtatë vjet më parë, shkrova një opinion të botuar nën titullin: “Unë nuk jam një arkitekte femër. Unë jam një arkitekt.” E shkruar si një përgjigje kritike ndaj 50 arkitekteve dhe dizajnereve femra frymëzuese të Dezeen-it për të shënuar Ditën Ndërkombëtare të Gruas – një listë në të cilën u përfshiva – shtrova pyetjen nëse nuk kishim vonuar të tërhiqnim këto lista dhe çmime me qëllime të mira për gratë.

Nga disa, ajo u konsiderua e diskutueshme – madje edhe anti-feministe. Edhe sot e kësaj dite, ende më huton fakti që mund të konsiderohet e diskutueshme të sugjerosh që gratë duhet të lejohen të punojnë dhe të konkurrojnë brenda të njëjtave parametra si bashkëmoshatarët e tyre meshkuj. Të kërkoj të konsiderohem thjesht arkitekt dhe jo të kategorizohem vazhdimisht sipas gjinisë sime.

Ne kemi vërtetuar prej kohësh se merita arkitekturore nuk mund të kufizohet sipas gjinisë.

Më lejoni ta bëj shumë të qartë, artikulli nuk u përpoq të shmangte rëndësinë e nënvizimit të ndikimit të rëndësishëm të grave në arkitekturë. Krejt e kundërta. Kontributet e grave anembanë globit janë sa të mëdha aq edhe të ndryshme.

Ne kemi vërtetuar prej kohësh se merita arkitekturore nuk mund të kufizohet sipas gjinisë. Pavarësisht kësaj, gratë mbeten një anomali në kurrikulën e arkitekturës. Në librin e botuar së fundmi 100 Women: Architects in Practice, i cili paraqet një mostër të punës dhe praktikave të grave nga e gjithë bota, autoret Harriet Harriss, Naomi House, Monika Parrinder dhe Tom Ravenscroft e përshkruajnë librin e tyre si një “produkt të një të pabarabartë”. profesion” që fatkeqësisht është ende i rëndësishëm.

Po kështu, kritika ime nuk është për vetë njohjen, por se nevoja e vazhdueshme për dallim është një simptomë e pabarazisë dhe paragjykimit. Duhet të jetë praktikë e zakonshme përfshirja e grave në diskursin e përgjithshëm arkitekturor.

Pyetja është nëse kemi përparuar aq shumë sa të lëmë përmendje dhe kategori të veçanta në të kaluarën. Pavarësisht synimeve të tyre të nderuara, Brit Awards arritën t’i lënë jashtë tërësisht gratë kur hoqën kategoritë e tyre të artistëve më të mirë në varësi të gjinisë.

Dhjetë nga studiot janë në pronësi të firmave inxhinierike dhe kompanive të mëdha ndërkombëtare. Nga 30 të tjerat, ka vetëm një ku një grua ka pronësinë e shumicës. Në një industri të drejtuar nga pronari, pushteti dhe lidershipi janë të lidhura pamohueshëm së bashku dhe çështja e pushtetit është e rëndësishme sepse pushteti të jep privilegjin të punësosh, pushosh, promovosh apo edhe përjashtosh – me vetëdije ose jo.

Megjithatë, ai gjithashtu ofron një mundësi për pronarët dhe drejtuesit për të ndërmarrë veprime konkrete. Shqyrtoni biznesin tuaj. A paguani një pagë të barabartë? Nuk ka absolutisht asnjë arsye që të ketë një hendek të madh ose – edhe më keq – në rritje të pagave gjinore. Filloni atje.

Së dyti, bëni një zgjedhje aktive që gratë të përfaqësohen në të gjitha nivelet në kompaninë tuaj. Për ata prej nesh me praktika në vendet me pothuajse pesëdhjetë për qind femra të diplomuara në vitet e fundit, nuk duhet të ketë asnjë justifikim. Është thjesht një çështje vullneti. Në 25 vitet e mia si pronare studioje, nuk ka qenë kurrë një kohë kur ishte e vështirë të gjeje gra të kualifikuara për të plotësuar një pozicion.

Nëse e keni ende të vështirë, zgjeroni rrjetin tuaj. Dhe për ata që pretendojnë se gratë thjesht duan diçka tjetër; se ata nuk duan përgjegjësinë e të qenit partner, ose që nuk përpiqen të fillojnë praktikat e tyre: Unë kurrë nuk e kam parë të jetë kështu. Por ne duhet të krijojmë një industri ku gratë janë në gjendje të imagjinojnë se është e mundur. Nëse ata nuk munden, atëherë ne kemi dështuar. Pra, le të përshpejtojmë kolektivisht ritmin e përparimit.

Opinion nga Dorte Mandrup është themeluese dhe drejtoreshë krijuese e ‘Dorte Mandrup Arkitekter’ në Kopenhagë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Opionion

“Gjendja e shtëpive të vjetra të Britanisë është bërë një turp kombëtar”

Published

on

Është thelbësore që kushdo që fiton zgjedhjet e përgjithshme në të ardhmen të ketë prioritet rregullimin e banesave joefikase të energjisë në Mbretërinë e Bashkuar, por mesazhi duket se nuk po shkon tek liderët tanë politikë, shkruan presidenti i RIBA-s, Muyiwa Oki.

Verën e kaluar, gjersa temperaturat u rritën në maksimum, njerëzit në mbarë Mbretërinë e Bashkuar u zhytën në shtëpitë e tyre.

Disa muaj më parë, me temperatura afër zero gradë, shumë prej nesh gjetën të kundërtën, duke luftuar për të vendosur nëse do të ndiznin ngrohjen dhe të përballonin kostot në rritje të energjisë.

Megjithë përpjekjet tona më të mira për të qëndruar të ftohtë ose për të mbajtur ngrohtë, mjedisi ynë i vjetër i ndërtuar dhe shtëpitë me energji joefikase nënkuptonin se ikja nga nxehtësia mbytëse ose të ftohtit acar ishte pothuajse e pamundur. Për disa, nuk ishte thjesht e pakëndshme – ishte jashtëzakonisht e rrezikshme.

Gjendja e shtëpive të vjetra të Britanisë është bërë një turp kombëtar dhe është e qartë se diçka duhet bërë.

Paralajmërimet e forta rreth rritjes së temperaturave janë në krye të lajmeve këtë muaj. Për herë të parë në rekord, ngrohja globale kapërceu pragun kritik prej 1.5 gradësh gjatë një periudhe 12-mujore. Në MB, ishte viti i dytë më i nxehtë në rekord, pasi pësuam valë të nxehtit dhe përmbytje. Fatkeqësisht, këto tendenca do të vazhdojnë.

Ne e dimë se dekarbonizimi i mjedisit të ndërtuar është thelbësor për reduktimin e emetimeve të karbonit dhe zbutjen e temperaturave në rritje; ndërtesat tona janë përgjegjëse për pothuajse 40 për qind të emetimeve globale të karbonit të lidhura me energjinë. Koha për të vepruar është tani.

Me 80 për qind të ndërtesave që do të përdorim në vitin 2050 tashmë të ndërtuara sot, ne duhet t’i japim prioritet rikthimit të tyre në fillim – dhe duhet të fillojmë me strehimin. Mbretëria e Bashkuar ka ndër stokun e banesave më të vjetra dhe më pak efiçente në të gjithë Evropën, me 19 milionë shtëpi që kanë nevojë urgjente për rinovim.

Megjithatë, ky mesazh duket se nuk po kalon te liderët tanë politikë. Në të njëjtën ditë kur u publikua lajmi për rritjet e tmerrshme të temperaturave në vitin 2023, u njoftua se laburistët po shkurtojnë premtimet e financimit për projektet e izolimit të shtëpive nëse partia fiton zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme. 6 miliardë paund në vit të shpallura më parë për të rinovuar 19 milionë shtëpi janë hequr, me planet tani për të shpenzuar 6.6 miliardë paund gjatë 5 viteve, që barazohet me 1.3 miliardë paund në vit.

Një revolucion i rinovimit do të krijojë vende pune. Thjesht instalimi i izolimit të jashtëm në të gjitha shtëpitë e Anglisë ndërmjet dy luftërave, të ndërtuara midis viteve 1919 dhe 1939, mund të krijojë 5000 vende pune me kohë të plotë çdo vit deri në vitin 2032. Por kërkon gjithashtu organizim të mirë – një metodë sistematike e dekarbonizimit të shtëpive, me paketa të përcaktuara tipike të përmirësimit për banesa të ndryshme llojet. Do të kërkohet trajnim për të përmirësuar aftësitë e fuqisë punëtore të ndërtimit në të gjithë vendin për të kryer punën në mënyrë efikase dhe efektive.

Një program rinovimi mbarëkombëtar në këtë shkallë mund të jetë i paprecedentë, por ne duhet të shohim pamjen më të gjerë. Miliona prej nesh jetojmë në shtëpi të lagështa dhe të thata nga të cilat rrjedhin energji dhe para, dhe të mos bësh asgjë për këtë do të ishte të dënosh popullsinë me shumë dekada të tjera banesash nën standarde. Unë sinqerisht shpresoj që qeveria e ardhshme ta kthejë këtë sfidë në një mundësi për të demonstruar lidershipin global të klimës dhe për të turbocharguar ekonominë tonë të gjelbër.

Opinion i shkruar nga Muyiwa Oki, e cila është presidente e Institutit Mbretëror të Arkitektëve Britanikë./Media Ndërtimi

Continue Reading

Opionion

Pas pandemisë, shumë projekte të ndërtimit përfunduan në procese gjyqësore

Published

on

Një projekt ndërtimi pa mosmarrëveshje është pothuajse i paimagjinueshëm.

Në të vërtetë, plot 98% e projekteve të ndërtimit rezultojnë në tejkalime ose vonesa të kostove. Po kështu, konsulenti i projektimit, inxhinierisë dhe menaxhimit Arcadis zbuloi se 70% e projekteve të ndërtimit përfundojnë me pretendime.

Në botën pas pandemisë, projektet e ndërtimit përfundojnë në procese gjyqësore me frekuencë më të madhe se kurrë më parë — dhe me vlera më të larta në dollarë. Në të vërtetë, industria e ndërtimit kishte numrin dhe koston e tretë më të lartë të dosjeve ligjore midis të gjithë sektorëve të biznesit në SHBA, sipas një raporti të fundit nga agjencia e vlerësimit të kredisë së biznesit Creditsafe.

Të gjitha proceset gjyqësore janë të kushtueshme dhe kërkojnë kohë. Por rastet e ndërtimit shpesh zgjasin më shumë dhe janë më të shtrenjta për t’u gjykuar se rastet e tjera tregtare për shkak të natyrës së ndjeshme të fakteve të ndërtesës dhe vëllimit të madh të dokumenteve të përfshira.

Si alternativë, arbitrazhi ofron kursime në kohë dhe kosto. Përfitimet përfshijnë:

Koha: Është shumë më e lehtë të planifikohet arbitrazhi i ndërtimit sesa procesi gjyqësor, i cili varet nga dokumentacioni i gjykatës, disponueshmëria e gjyqtarëve (dhe nganjëherë jurive) dhe kërkon shumë muaj zbulimi për të shkuar në një gjyq. Nga ana tjetër, palët e arbitrazhit kanë fleksibilitet për të caktuar seancën dëgjimore sipas dëshirës së tyre, dhe në të vërtetë, mund të zgjedhin gjithashtu një arbitër që do të jetë në dispozicion sa më shpejt.

Marrëveshjet e arbitrazhit gjithashtu shpesh kërkojnë etapa të caktuara në procesin e mosmarrëveshjeve brenda kornizave kohore të përcaktuara, gjë që nuk e kërkon procesi gjyqësor. Ata në përgjithësi kërkojnë një vendim me shkrim brenda një afati të caktuar kohor pas seancës, duke siguruar kështu një rezultat të shpejtë. Thjesht provoni ta çoni këtë koncept në gjykatë.

Orari i shkurtuar i arbitrazhit gjithashtu mund të lejojë që një projekt të vazhdojë ndërkohë që është në pritje, gjë që redukton vonesat e projektit.

Shpenzimet: Shumica e arbitrazheve përfshijnë zbulime të kufizuara, të tilla si ndarja e dokumenteve kryesore dhe negociatat nëse nevojiten më shumë shkëmbime dokumentesh. Procesi gjyqësor nga ana tjetër kërkon zbulim të gjerë. Në veçanti, natyra komplekse e procesit të ndërtimit çon në shkëmbime dokumentesh, depozitime dhe kërkesa paragjyqësore kërkon kohë dhe të kushtueshme. Zbulimi gjithashtu vonon zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje.

Për shkak se koha është para, arritja e një zgjidhjeje të shpejtë çon në kursime të kostos duke mbajtur punën e ndërtimit në rrugën e duhur dhe kursen shpenzimet gjyqësore.

Për të qenë të sigurt, arbitrazhi nuk është një ilaç dhe mund të ketë arsye të mira për të zgjedhur rrugën e procesit gjyqësor. Për shembull, disa nga avantazhet e arbitrazhit mund të shihen si të meta, duke përfshirë aftësinë e kufizuar për të apeluar një vendim në gjykatë dhe procesin më të ngushtë të zbulimit, që do të thotë më pak informacion për të ndihmuar në zgjidhjen e mosmarrëveshjes.

Opinion i shkruar nga Jacqueline Greenberg Vogt, e cila është kryetare e Grupit të Ligjit të Ndërtimit në Mandelbaum Barrett PC, një firmë ligjore me qendër në Roseland, New Jersey. Mendimet janë të vetë autorit./Media Ndërtimi

Continue Reading

Trending