Arkitektët duhet të ndalojnë përdorimin e fjalëve të zbrazëta që dominojnë profesionin nëse duan të bëjnë një ndryshim pozitiv në botë.
“Një revolucion qytetërues që i vë njerëzit të parët”. “Një përvojë e paprecedentë e jetesës urbane”. “Një model për ruajtjen e natyrës dhe rritjen e jetueshmërisë njerëzore”. “Një vend për njerëzit nga e gjithë bota për të lënë gjurmën e tyre në botë në mënyra kreative dhe inovative, krijuar nga një ekip arkitektësh dhe inxhinierësh të klasit botëror”.
Të gjitha këto janë fraza të marra nga një deklaratë për shtyp për The Line, megastruktura fantastiko-shkencore e Arabisë Saudite.
Gjuha për të promovuar arkitekturën është bërë universale. Qoftë The Line, Poundbury e Mbretit Charles ose, së fundmi, ideja për të krijuar një Shkollë Vendi për të “rigjallëruar mjedisin e ndërtuar të Britanisë”, mbështetur nga sekretari i strehimit në Mbretërinë e Bashkuar, Michael Gove, çdo gjë që ka të bëjë me arkitekturën tregtohet pa ndryshim me të njëjtat fjalë.
Projektet e reja janë ose “të klasit botëror”, “fitues të çmimeve”, “kreative”, “novatore”, “të qëndrueshme”, “të jetueshme”, “të bukura” ose të gjitha ato të kombinuara, dhe më shumë se rrallë nxisin “një ndjenjë të vendit. dhe mirëqenie”.
Këto janë bërë termat e qartë të zgjedhjes, të përqafuara nga e majta dhe e djathta, nga demokracitë dhe diktaturat, në Perëndim po aq sa në pjesën tjetër të botës – të zbatuara në përputhje të përsosur dhe gjithmonë pa asnjë grimë ironie.
Cila është rëndësia e fjalëve të tilla? Kur e garanton një ndërtesë etiketën “e klasit botëror”? Çfarë e bën një qytet më “të jetueshëm” se tjetrin, një ndërtesë më “të bukur” se tjetra? Cili është kuptimi i “kreativitetit” apo “risisë” në arkitekturë? Cila ndërtesë mund të pretendojë me besueshmëri se përmirëson “mirëqenien” e kujtdo?
Dëshira për të kërkuar atribute të tilla fsheh një realitet të zymtë: Vankuveri, i renditur ndër qytetet më të jetueshme në botë për 10 vjet rresht, është detyruar të vendosë një taksë për vendet e lira; qyteti i Masdarit me zero karbon dhe mbeturina është gati të kthehet në qytetin e parë fantazmë të gjelbër në botë; Pittsburgh, një qytet që i nënshtrohet ringjalljeve të shumta të nxitura nga industria krijuese, e bëri këtë vetëm për të përfunduar aty ku filloi; dhe ikona e krijimit të vendeve të Heatherwick Studio, Vessel, mbetet e mbyllur pas një sërë vetëvrasjesh.
Çfarë bëhet me arkitekturën nëse ambicia e vetme e arkitektëve është të përmbushin pritshmëritë?
Çfarë mbetet nga puna jonë pasi të bëhet një dhomë jehone fjalësh të përdorura universalisht? Jo shumë, ndoshta. Duke i bërë jehonë fjalëve të të tjerëve, arkitektët me shumë gjasa do ta gjejnë veten të shtyrë më tej në një cep, të paaftë për të bërë ndonjë ndryshim domethënës, në mëshirën e kërkimeve të jashtme, të cilave ata as nuk janë në gjendje t’i rezistojnë dhe as të aftë për t’i përmbushur.
Në një botë që përballet me pasojat e menjëhershme të ndryshimit të klimës, pabarazisë së përhapur ekonomike dhe rilindjes së sundimit autoritar, pjesa më e madhe e retorikës mbizotëruese do të dëshmojë gjithçka, përveçse një humbje e madhe kohe. Nëse arkitektët dëshirojnë vërtet të angazhohen me çështjet e kohës sonë sipas kushteve të tyre, ata më së miri fillojnë duke i trajtuar këto çështje sipas kushteve të tyre.
Opinion i shkruar nga Reinier de Graaf, i cili është një arkitekt dhe shkrimtar holandez. Ai është partner në Zyrën për Arkitekturën Metropolitane (OMA) dhe bashkëthemelues i grupit të saj të mendimit AMO./Media Ndërtimi.